Khi Trung Quốc 'nếm mùi' lao động nước ngoài
"Họ đối xử với chúng tôi như những con vật!"
Hạn chế cấp thị thực
Cập nhật lúc 07:23, Chủ Nhật, 23/08/2009 (GMT+7)
Sự xuất hiện ồ ạt của lao động Trung Quốc ở nước ngoài khiến dân bản địa ghét. Tới giờ, dân Trung Quốc bắt đầu được nếm mùi tương tự. Chính quyền và người dân Trung Quốc đã phản ứng như thế nào với làn sóng người Phi đổ tới nước này ngày càng tăng?
| Người châu Phi có mặt ngày càng nhiều tại các thành phố ở Trung Quốc, đặc biệt là Quảng Châu. (Ảnh Reuters) |
Mồ hôi đầm đìa và kêu gào công an Trung Quốc, một nhóm người Nigeria kéo lê một thi thể không còn sự sống của một đồng hương bị thương tới một đồn công an ở Quảng Châu. Máu vẫn nhỏ từ vết thương sâu trên đầu người này.
Xung quanh họ, một đám đông khoảng hơn một trăm người châu Phi hò hét, một số cầm gậy, một số khác đập phá chậu hoa và chặn giao thông, đòi công an thực thi công lý.
Bất bình bùng phát sau vụ lực lượng an ninh công cộng Trung Quốc xua đuổi, khiến một người châu Phi phải nhảy khỏi cửa sổ của một tòa nhà cao tầng trong cuộc truy quét những người lưu trú quá hạn trái phép tại thành phố này vào năm nay.
"Họ không muốn người da đen ở lại Trung Quốc thêm một chút nào. Họ muốn chúng tôi phải ra đi", Frank, một trong những người Nigeria có mặt tại cuộc biểu tình phản đối hôm 15/7 và được các nhân chứng ghi hình, cho biết.
"Họ đối xử với chúng tôi như những con vật", Frank nói thêm. Bản thân Frank cũng đang lưu trú quá hạn và không dám tiết lộ tên thật vì sợ bị trả thù.
Cuộc biểu tình tự phát, một cuộc đối đầu trực tiếp hiếm khi xảy ra giữa người nước ngoài với nhà chức trách Trung Quốc, đã gợi nhớ tới những thách thức mà Bắc Kinh phải đối mặt khi mở cửa với thế giới và thiết lập mối quan hệ thương mại với nước ngoài.
Căng thẳng sắc tộc
Trong vài năm gần đây, hàng chục nghìn thương nhân châu Phi và Ảrập đã đổ xô tới các trung tâm xuất khẩu như Quảng Châu và Nghĩa Ô ở phía đông Trung Quốc nhằm tìm kiếm vận may. Họ mua hàng hóa giá rẻ ở Trung Quốc và đưa về quê nhà bán với giá cao hơn để thu lợi.
Tuy nhiên, cũng giống như sự xuất hiện ồ ạt của người nhập cư Trung Quốc ở nước ngoài, vốn tạo ra những căng thẳng xã hội ở châu Phi và một số nơi khác trong thời gian gần đây, một lượng lớn người nước ngoài, đặc biệt là người châu Phi đã đổ về Trung Quốc. Việc này làm biến đổi cơ cấu xã hội tại những thành phố như Quảng Châu và điều này khiến nhà chức trách sở tại phải đau đầu.
Trong khi làn sóng người nước ngoài gia tăng đem lại những lợi ích kinh tế to lớn thì sự đa dạng về văn hóa và những ý tưởng tự do lại gắn với căng thẳng xã hội và sắc tộc, vấn đề người lưu trú quá hạn phạm tội.
"Khi phần đông người nước ngoài bận rộn với những hoạt động giao dịch có ích thì một số người lại lưu trú bất hợp pháp, làm việc trái phép hoặc buôn lậu", Peng Peng, giám đốc của Học viện Khoa học xã hội Quảng Châu - một tổ chức cố vấn, cho hay. "Làm thế nào để giải quyết việc này đang trở thành một vấn đề rất lớn".
Xung đột văn hóa
Cộng đồng người châu Phi ở Quảng Châu bắt đầu phình to vào cuối những năm 1990 với các thương nhân tới từ Mali. Tuy nhiên, trong 5 năm qua, số dân châu Phi tại đây đã tăng gấp 3 với sự xuất hiện của người Nigeria, khoảng 20.000-30.000 người, ông Peng nói. Nếu tính cả số lưu trú quá hạn trái phép, con số này có thể là 100.000 người Phi.
Hiện, một số người châu Phi đã chuyển tới các thành phố lớn khác của Trung Quốc như Thượng Hải, Hong Kong và Bắc Kinh nhưng số còn lại Quảng Châu vẫn là đáng chú ý nhất. Những người da đen tràn ngập đường phố tại một quận gọi là "Tiểu châu Phi", nơi tập trung đông các cửa hiệu, cửa hàng ăn uống đậm nét chủng tộc cũng như các khu buôn bán hàng xuất khẩu với mọi chủng loại, từ quần bò nhái hàng hiệu, tóc giả tới những sản phẩm dệt may đặc trưng châu Phi.
Dân Trung Quốc bất an
Tuy nhiên, sự xuất hiện này khiến người dân địa phương bất an.
Một số chính quyền khu ngoại ô cấm người Phi sống trong khu dân cư, trong khi các diễn đàn trên mạng như Tianya lại sôi sục với các cuộc thảo luận về vấn đề người da đen trong thành phố, vào đúng thời điểm thái độ bài ngoại đang gia tăng.
"Rất nhiều người Trung Quốc không thích người Phi nhưng chúng tôi không thể làm gì được. Họ ồ ạt đổ tới Quảng Châu", một blogger viết trên Tianya. Một số khác đổ lỗi cho người nhập cư về các vấn đề như buôn thuốc phiện, trộm cướp và làm lây lan HIV trong cộng đồng gái bán dâm.
Trên các đường phố, dù sự bộc phát thái độ phân biệt chủng tộc hầu như hiếm khi xảy ra nhưng đôi lúc cũng có những cuộc ẩu đả giữa người Phi và người Trung Quốc vì bất đồng mua bán.
"Bản sắc chủng tộc ở cả hai phía đều hiện diện... nó cho thấy sự khác biệt rõ ràng về văn hóa", Martyn Davies, chuyên gia về Trung Quốc tại trường đại học Stellenbosch ở Nam Phi cho hay.
"Thách thức đối với mối quan hệ Trung Quốc - châu Phi là sự chấp nhận về văn hóa... Nó không phải là về vốn hay kỹ năng quản lý, hoặc bất cứ thứ gì khác. Nó là văn hóa và điều cơ bản là phải phá vỡ những định kiến về nhau".
- Hoài Linh (Theo Reuters)
Kỳ II: Trung Quốc hạn chế lao động châu Phi như thế nào?
Cập nhật lúc 07:05, Thứ Hai, 24/08/2009 (GMT+7)
Trong khi lao động Trung Quốc ở nước ngoài thường bị ghét thì chính người Trung Quốc cũng đang "tỏ thái độ" với sự xuất hiện ồ ạt của những người châu Phi tại các thành phố lớn, đặc biệt là Quảng Châu.
 |
| Ở Quảng Châu có một khu Tiểu châu Phi. (Ảnh: Foolsmoutain) |
Dấu hiệu nổi bật nhất về việc giới chức Trung Quốc không hài lòng với sự xuất hiện đông đảo của người Phi là: nhà chức trách Quảng Châu từ chối công khai và minh bạch hơn nữa về các chính sách nhập cư, đặc biệt là gia hạn thị thực.
Trong vô số các cuộc phỏng vấn thương nhân và người châu Phi cư trú trái phép ở Quảng Châu, nỗi thất vọng về những chính sách cấp thị thực thiếu nhất quán và hạn chế ngày càng tăng. Nó cũng làm trầm trọng thêm cảnh ngộ khốn khổ của những người châu Phi chọn cách ở lại Trung Quốc khi đã hết hạn thị thực. Những người này muốn ở lại để duy trì công việc buôn bán một cách thuận lợi và tránh đi về tốn nhiều chi phí.
"Rất khó khăn", Emeka Ven Chukwu, một người Nigeria 30 tuổi trú tại Quảng Châu nói. "Việc này đã diễn ra từ rất lâu rồi. Thậm chí là trước khi Thế vận hội diễn ra thì việc xin gia hạn thị thực đã vô cùng gian nan".
Điệp khúc "bắt - thả" và nạn ăn hối lộ
Sự bất bình về chính sách thị thực của người Phi với nhà chức trách Trung Quốc đã tăng cao trong bối cảnh công an nước sở tại tiến hành hàng loạt cuộc đột kích ban đêm nhắm vào người Phi và có nhiều báo cáo về tình trạng ăn hối lộ.
"Họ chỉ muốn bắt bạn, thu tiền rồi lại bắt, lại thả, lại bắt", Paul Omoshola, một doanh nhân người Nigeria tại Quảng Châu cho hay.
Gia hạn thị thực qua kênh chính thức là rất khó khăn với các thương nhân và những người muốn ở lại ngoài thời hạn được cấp phép thông thường là 30 ngày. Tuy nhiên, việc này có thể thực hiện một cách dễ dàng thông qua đại lý là người Trung Quốc với mức phí tương đối cao, 2.000 USD trở lên.
Cục công an Quảng Châu không bình luận gì về vấn đề thị thực và các chính sách an ninh khi phóng viên Reuters liên lạc.
"Có một điểm đã rõ ràng từ lâu là tính độc đoán trong việc cấp thị thực ở Trung Quốc", ông Gordon Mathews, một học giả tại trường Đại học Trung Quốc ở Hong Kong, người nghiên cứu kỹ về vấn đề này cho hay.
Với việc Bắc Kinh lo lắng về những bạo lực sắc tộc nổ ra gần đây ở Tân Cương, một số chuyên gia cho rằng thủ tục cấp visa (thị thực), đặc biệt vào những dịp kỷ niệm nhạy cảm, sẽ được siết chặt hơn.
"Khi ASIAN Games 2010 diễn ra, mọi việc sẽ được quản lý ở một mức nào đó, việc này là bình thường. Sau sự kiện thể thao này, chúng tôi sẽ nới lỏng một chút", ông Peng nói.
Ademola Oladele, một phát ngôn viên Đại sứ quán Nigeria tại Bắc Kinh đã nhấn mạnh việc chính quyền Trung Quốc cần thiết phải truy quét những dân di cư lưu trú trái phép. Tuy nhiên, người này cũng bày tỏ lo ngại về những cuộc đột kích gần đây của công an, những cuộc tấn công làm hàng trăm người Nigeria bất bình.
"Nếu có chiến dịch càn quét người nhập cư bất hợp pháp nào thì đó là bình thường. Luật pháp là như vậy. Tuy nhiên, không nên tiến hành công việc đó một cách vô nhân đạo theo hướng ảnh hưởng đến mạng sống", Oladele nhận xét.
Dân châu Phi vẫn cố trụ
Giao dịch thương mại giữa Trung Quốc và châu Phi trong năm ngoái đã vượt quá 100 tỷ USD, tăng 45% so với một năm trước đó. Hai bên đều có lợi nhuận qua lại, Trung Quốc muốn năng lượng và nguồn tài nguyên thiên nhiên của châu Phi, còn người châu Phi thích hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc.
Giao dịch thương mại giữa Trung Quốc và châu Phi trong năm ngoái đã vượt quá 100 tỷ USD, tăng 45% so với một năm trước đó. Hai bên đều có lợi nhuận qua lại, Trung Quốc muốn năng lượng và nguồn tài nguyên thiên nhiên của châu Phi, còn người châu Phi thích hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc.
Tuy vậy, những vấn đề ở Quảng Châu đã cho thấy những rủi ro của sự thay đổi quá nhanh với những khác biệt về tôn giáo và văn hóa. Mọi việc có thể khác đi thông qua các chính sách nhạy cảm hơn.
Ngoài những vấn đề mà người châu Phi đang muốn "cắm rễ" ở Quảng Châu gặp phải thì việc xin visa ngắn hạn cho các sự kiện như hội chợ thương mại hàng đầu châu Á Canton Fair là tương đối dễ dàng.
"Đó chỉ là một phần của chiếc bánh", Nampewo Sylivia, một nữ doanh nhân trẻ tuổi từ Uganda nói trong khi đang vui vẻ thử mái tóc giả tại trung tâm bán buôn Canaan. "Xin thị thực vào Trung Quốc còn dễ hơn nhiều so với xin thị thực vào Mỹ".
Mặc dù các doanh nhân châu Phi nói, công việc làm ăn trong năm nay đã suy giảm mạnh do nhu cầu ở châu Phi sụt giảm trong thời kỳ suy thoái và do tỷ giá, thì nhiều người vẫn thấy tiềm năng ở Trung Quốc.
"Trung Quốc sản xuất gần như mọi thứ bạn cần trên thế giới này", Omoshola, một thương nhân Nigeria, cũng có mặt tại cuộc biểu tình cho hay. "Chúng tôi vẫn ở đây để làm ăn".
- Hoài Linh (Theo Reuters)
