Lực Lượng Thứ Ba... Màu Hồng (Nguyễn Xuân Nghĩa)

-Lực Lượng Thứ Ba... Màu Hồng (Nguyễn Xuân Nghĩa)
Nguyễn Xuân Nghĩa- Việt Báo ngày 20100922 

Phong trào Tea Party là một lực lượng đại chúng... chưa có đầu  

    Quốc khánh - Lễ Độc Lập - tại Philadelphia năm 1819...

 

Tuần qua, khi cố chống đỡ làn sóng bất mãn của dân Mỹ, kết thụ vào "Phong trào Tea Party," Tổng thống Barack Obama lại phạm vào một sai lầm. Ông đả kích quần chúng đó là cứ đòi hỏi những chuyện mơ hồ như thu hẹp sự can thiệp của nhà nước, tiết giảm công chi hay tạo thêm công ăn việc làm, v.v... mà không nói cụ thể là họ đề nghị những gì. 

Sai lầm ở đây là về vị trí hay vai trò.

Người dân trong một xứ dân chủ có quyền than phiền về những điều không vừa ý - nhiều khi rất tào lao, lặt vặt, hoặc mâu thuẫn. Lãnh đạo được bầu lên là người có vai trò giải quyết các vấn đề ấy; nếu không giải quyết được thì phải giải thích. Và nếu có thể thì phải hướng dẫn hoặc tuyên truyền để dư luận nhìn ra vấn đề thật - theo quan điểm của mình - rồi cùng giải quyết. Được dân bầu lên mà lãnh đạo lại mắng ngược xuống người dân thì quả là đã lầm vị trí.

Huống hồ sự bất mãn này lại... có cơ sở.

Người dân Mỹ nói chung không hài lòng về những gì đang xảy ra sau hai tháng cầm quyền của Tổng thống Obama, với sức đầy rất mạnh của Quốc hội Dân Chủ. Hai phần ba dân Mỹ thấy là quốc gia đang đi chệch hướng và một số đã huy động nhau thành một phong trào phản đối, đó là Tea Party. Ai hiểu ra lòng dân thì sẽ có hy vọng lãnh đạo và trước hết đắc cử trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào ngày mùng hai Tháng 11 này.

Trong lịch sử Hoa Kỳ, làn sóng phản đối này có cường độ cao bất thường. Theo các chuyên gia khảo sát dân ý như Scott Rasmussen và Doug Schoen (thuộc đảng Dân Chủ) thì "chưa khi nào mạnh như vậy".

Họ xuất phát từ phía bảo thủ và trước tiên bày tỏ sự bất mãn với đảng Cộng Hoà, một đảng có xu hướng bảo thủ hơn đảng Dân Chủ. Họ kết án nhiều chính khách Cộng Hoà là giả hiệu - RINO, Republican In Name Only - vì loay hoay rồi thì cũng toa rập với đảng Dân Chủ để biểu quyết tăng chi, gây khiếm hụt ngân sách và chỉ chú trọng tới cái ghế của mình hơn là quyền lợi của dân. Họ đả kích chứng tật này của Cộng Hoà từ dưới thời George W. Bush chứ không phải bây giờ.

Vì vậy, qua hàng loạt những cuộc bỏ phiếu từ năm ngoái, phong trào Tea Party đi ngược quan điểm của lãnh đạo đảng mà loại khỏi vòng chiến các chính khách chuyên nghiệp hoặc thiếu lập trường dứt khoát.

Nhưng sau khi "thanh lý môn hộ", phong trào này hy vọng chiếm thế mạnh trong đảng Cộng Hoà và trong Quốc hội để đẩy lui chủ trương cực tả của Chính quyền Obama. Vấn đề vì vậy không là chuyện nội bộ Cộng Hoà mà thôi.

Vì chỉ là một phong trào tự phát, Tea Party không có lãnh đạo hay chủ trương nhất quán, được công bố trong một chương trình hành động mạch lạc. Các nhân vật Cộng Hoà như cựu Thống đốc Sarah Palin của Alaska, Nghị sĩ Jim DeMint của South Carolina, nữ Dân biểu Michele Bachmann của Minnesota, không là người khởi xướng hay lãnh đạo phong trào. Họ chỉ đón bắt ý dân, yểm trợ và thực tế nương vào phong trào để nhắm vào mục tiêu khác. Như khôi phục lại giá trị chính trị truyền thống của nước Mỹ hoặc tìm bàn đạp để tiến tới vị trí lãnh đạo cao hơn. Kể cả tranh cử Tổng thống vào năm 2012, là giả thuyết đặt ra cho Sarah Palin và Michele Bachmann.

Nhưng vấn đề chính không là các khuôn mặt tên tuổi hoặc có ảnh hưởng đó. Mà cũng chẳng là các bộ máy vận động nhằm giành lại đa số cho Cộng Hoà như Phòng Thương mại Hoa Kỳ, tổ chức American Crossroads, hoặc American Action Network hay Hiệp hội các Thống đốc Cộng Hoà.

Vấn đề chính là nguyện vọng của khối cử tri ồn ào này. Nếu chỉ nhìn từ bên ngoài, ta thấy họ ô hợp, bất mãn, có màu sắc "đại chúng" là populist, mà đôi khi cũng có nghĩa là mị dân. Họ triệt để chống hệ thống chính trị đương quyền và đả phá loại chính khách sẵn sàng thỏa hiệp để giữ ghế và không tôn trọng lý tưởng. 

Thật ra, chìm sâu bên dưới là một sự thất vọng lớn về các định chế chính trị Hoa Kỳ.

Họ phân biệt quần chúng là đa số ở dưới và các chính khách lẫn trí thức là thiểu số ở trên đã khai thác sự yếu kém trong các định chế chính trị để trục lợi hoặc dẫn Hoa Kỳ vào vụ khủng hoảng ngày nay. Không chỉ khủng hoảng về kinh tế, ngân sách hay nhân dụng mà trong nhiều địa hạt khác nữa, kể cả văn hoá và tinh thần ỷ lại.

Đây là một lực lượng thứ ba nằm giữa hai đảng và ngày càng quy tụ thêm nhiều người thất vọng trong cả hai đảng để đòi hỏi một điều gì khác. Một số không nhỏ xuất phát từ đảng Cộng Hoà và thiên về xu hướng tự do hay bảo thủ của đảng này, nhưng là để đảng Cộng Hoà lột xác. Nhiều thành phần độc lập cũng tham gia phong trào trong ý hướng đó. 

Và phong trào này không có địa dư xác định là quần chúng bảo thủ miền Nam hay thành phần lao động bình dân ở miền Bắc. Họ có địa bàn rộng lớn hơn, quy tụ nhiều lực lượng xã hội, văn hoá và chính trị đa diện hơn.

Căn cứ trên một số phát biểu hay phản ứng ban đầu - phong trào này mới chỉ nổi lên từ 17 tháng nay thôi - ta có thể thấy ra hai làn sóng ngầm nằm bên dưới.

Trước hết là tư tưởng tự do tuyệt đối hay tự do cá nhân - "libertarian" trái ngược với xu hướng thiên tả mà Hoa Kỳ gọi là "liberal". Xin nói thêm cho những người ở bên ngoài nước Mỹ: xu hướng gọi là "liberal" tại Âu, Á hay Úc  lại có chủ trương tương tự như phe bảo thủ tại Hoa Kỳ, trái ngược với xu hướng "liberal" là thiên tả tại Mỹ.

Tư tưởng "libertarian" này là hiện tượng rất Mỹ, trong thành phần trí thức. 

Những người theo chủ trương "libertarian" là một lực lượng chính trị thứ ba với một số tư tưởng có thể là hấp dẫn cho cả hai đảng và thực tế thu hút một số quần chúng của hai đảng lớn. 

Họ triệt để đòi hỏi một chính quyền "vô vi" - ít can thiệp vào đời sống người dân và không được thu hẹp quyền tự do cá nhân của công dân. Vì vậy, họ muốn có một bộ máy nhà nước giản lược, đánh thuế ít, tiết giảm công chi và hạn chế tầm kiểm soát. Trong tinh thần đó, họ đứng gần với phe bảo thủ bên đảng Cộng Hoà và có thể lấy mất phiếu Cộng Hoà, như Ross Perot năm 1992 hoặc Dân biểu Cộng Hoà Ron Paul của Texas, người phát động phong trào Tea Party năm 2006 và có con trai đang tranh chức Nghị sĩ Cộng Hoà tại Kentucky. 

Họ là những người bảo thủ nhất trong cái hướng "vô vi" - không can thiệp. Trong khi cánh tả đảng Dân Chủ thì có tinh thần "hữu vi", can thiệp vào kinh tế xã hội để thực hiện một lý tưởng xã hội nào đó.

Nhưng vì chủ trương tự do tuyệt đối, thành phần "libertarian" cũng quan niệm rằng các vấn đề đạo lý xã hội - như phá thai hay đồng tính - là sự chọn lựa cá nhân và không muốn ai can thiệp, chỉ bảo, sai khiến. Trong tinh thần đó, họ lại gần với xu hướng phóng túng xã hội bên đảng Dân Chủ và triệt để nghi ngờ phe bảo thủ về đạo đức và tôn giáo trong đảng Cộng Hoà. 

Trong phong trào Tea Party ngày nay, khi Sarah Palin nhảy vào đưa phong trào theo hướng "bảo vệ các giá trị truyền thống của Hoa Kỳ", bà có thể đùa với lửa nếu đem chuyện đồng tính hay phá thai vào nghị trình tranh cử!

Về đối ngoại, nhóm "libertarian" này có tinh thần... phản chiến và tự cô lập. Họ chủ trương là Hoa Kỳ không nên can thiệp vào chuyện thiên hạ như không nên can thiệp vào chuyện kinh tế. Việc xây dựng dân chủ, vãn hồi hòa bình hay viện trợ phát triển cho xứ khác là không nên, hoặc chỉ tiến hành với thận trọng và phải được kiểm soát. Cũng trong tinh thần đó, họ nghi ngờ các định chế quốc tế như Liên hiệp quốc hay Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Ngân hàng Thế giới, và đòi kiểm soát ngân sách viện trợ của bộ Ngoại giao, theo ý họ thì chỉ nuôi tham nhũng và độc tài!

Cho tới nay, vấn đề đối ngoại chưa được đặt ra trong cuộc tranh cử nên chưa biết là quần chúng bất mãn này đòi những gì một cách cụ thể và hai đảng Cộng Hoà và Dân Chủ sẽ xử trí ra sao. Vì cuộc bầu cử tháng 11 chỉ bầu lên các định chế có thẩm quyền chủ yếu là nội trị nên vấn đề chưa gây tranh luận. Nhưng vì sau cuộc bầu cử này sẽ là bầu cử tổng thống năm 2012 nên ta cũng cần chú ý theo dõi ngay từ bây giờ.

Và càng nên chú ý về khía cạnh quốc tế vì trong phong trào Tea Party này có sự tham gia rất mạnh của người Mỹ theo "Tư tưởng Jackson".

Xuất phát từ Tổng thống Andrew Jackson vào thế kỷ 19, thành phần này là thế hệ tiên phong khai phá, trước tiên gồm sắc dân Scotch Irish (Tô Cách Lan và Ái Nhĩ Lan) đã từng nghi ngờ và tranh chấp nặng với thế hệ "quý tộc"  gốc Anh Cát Lợi vào thời lập quốc như Washington hay Jefferson. Họ thành lập ra đảng Dân Chủ nguyên thủy, nhưng từ thời Nixon đến nay thì thiên về đảng Cộng Hoà vì bản thân tinh thần Jacksonian có thay đổi theo tình hình địa dư, kinh tế và xã hội của nước Mỹ. 

Nhân đây xin nói thêm rằng nhiều người ở xa thường hiểu lầm rằng lãnh đạo đảng Dân Chủ ngày nay là thành phần lao động bình dân nên đấu tranh mạnh cho vấn đề xã hội; còn lãnh đạo đảng Cộng Hoà là quý tộc hay trí thức nên có tinh thần bảo thủ và bảo vệ quyền lợi của thiểu số ưu tú. Sự thật lại trái ngược: lãnh đạo Dân Chủ là trí thức, quý tộc và triệu phú tài phiệt; bên Cộng Hoà là giới bình dân, tiểu doanh, có chủ trương cá nhân, sùng tín và đôi khi rất ruộng! 

Mà thành phần gọi là "Jacksonian" cũng là một trụ cột của tinh thần đó.

Họ chủ trương bảo vệ quyền tự do cá nhân chống lại sự bành trướng của nhà nước vì có một đặc tính văn hoá là tự tin, tự chủ và rất ghét tinh thần ỷ lại. Thứ hai, họ rất hãnh diện là người Mỹ và tôn sùng kẻ chiến thắng, cho nên dù không ưa can thiệp vào chuyện bên ngoài, họ sẵn sàng hy sinh tới tuyệt đối, và đòi chiến thắng đến cùng, khi danh dự hay quyền lợi của Hoa Kỳ bị xúc phạm.

Trong tinh thần đó, họ cũng nghi ngờ các định chế quốc tế như nghi ngờ bộ máy thư lại ở nhà.

Sùng chuộng quyền tự do cá nhân và sức mạnh, họ coi việc có súng ở nhà là quyền... thiêng liêng. Phải có súng và biết dùng súng một cách an toàn và chuyên nghiệp thì mới là anh hùng! Khi biểu dương cái nét chơi súng rất hào, đi săn rất giỏi, Sarah Palin gãi vào chỗ ngứa của cử tri loại Jacksonian, những người coi tài tử John Wayne là thần tượng.

Sau cùng, thành phần Jacksonian này rất kỵ trí thức, lý thuyết gia và các nhà lý luận của cánh tả phản chiến. Họ không tin vào các chủ thuyết do thành phần ưu tú vẽ ra, thích dân ca nhà quê hơn là nhạc rock hay kịch nghệ nhức đầu của trí thức. Nói cách khác, họ có vẻ rất ruộng, thô kệch và dữ dội, tin vào bản năng hơn là lý thuyết cao xa - và rất ghét những kẻ làm dáng.

Thành phần này thật ra khá đông đảo trong nước Mỹ thâm sâu, trong các thị trấn hơn là các thành phố lớn ở hai bờ đại dương. Và họ chịu khó đi bầu nên đã tham gia rất mạnh vào phong trào nổi loạn ngày nay.

Hai thành phần "libertarian" và "Jacksonian" này có nhiều điểm tương đồng, nhưng cũng có dị biệt.

Dị biệt như về đối ngoại hay chánh sách kinh tế tự do - phe libertarian - hoặc bảo hộ mậu dịch - khá hấp dẫn trong thành phần Jacksonian.

Cho tới nay, mẫu số chung lớn nhất và cũng là điểm tương đồng quan trọng nhất lại nằm trong vấn đề nội chính, chủ điểm tranh cử của đảng Cộng Hoà. Đó thu hẹp vai trò của nhà nước bao cấp và ưa kiểm soát. Vì vậy, phong trào mới nảy nở từ trong đảng Cộng Hoà ra và sẽ khiến đảng này thay đổi còn mạnh hơn. Sau đó ra sao thì chưa ai biết. Vì chúng ta chưa thấy cái đầu.

Cho nên sẽ còn phải tìm hiểu thêm sau cuộc bầu cử 2010 và trước cuộc tranh cử 2012.

-‘Tiệc Trà’ Như Làn Sóng(Nguyễn Xuân Nghĩa)

 Nguyễn Xuân Nghĩa- Việt Báo ngày 20100920

Lực lượng thứ ba trong chính trường Hoa Kỳ...

    Quăng trà xuống biển để chống thuế từ 1773...

Cuộc tranh cử Tổng thống Koa Kỳ sẽ bắt đầu vào mùng ba Tháng 11 năm nay để kết thúc vào mùng sáu tháng 11 năm 2012. 

Trước đó, mùng hai tháng 11 này, cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sẽ chi phối cục diện chính trường Hoa Kỳ. Trong kỳ này, cử tri sẽ bầu lại toàn thể 435 Dân biểu Hạ viện, 37 ghế Nghị sĩ, 37 ghế Thống đốc Tiểu bang và hai đơn vị hành chánh đặc biệt. Thông thường, trong các cuộc bầu cử, người ta chú ý đến các ứng cử viên của hai đảng lớn là Dân Chủ và Cộng Hoà. Năm nay bỗng xuất hiện một lực lượng thứ ba, đang kết tinh vào phong trào "Tea Party" mà người viết tạm gọi là "Phong trào Tiệc trà".

Vài lời về chữ và nghĩa. 

Từ nguyên ủy, "Boston Tea Party" là vụ nổi loạn năm 1773 của dân Mỹ tại hải cảng Boston thuộc Massachusetts. Họ quăng trà (... Tầu) xuống biển để chống lại việc chính quyền thuộc địa của Đế quốc Anh đánh thuế trà, và họ chủ trương là "đã đóng thuế thì phải có đại diện". Vụ nổi loạn châm ngòi cho phong trào đấu tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh trên đất Mỹ. 

Sau này, nhiều vụ chống đối của dân chúng cũng dùng lại tên ấy, như vụ Tea Party đòi Tổng thống Richard Nixon phải từ chức vào năm 1973. Hoặc gần đây hơn, phong trào Tea Party do Dân biểu Ron Paul theo xu hướng "tự do tuyệt đối" (libertarian) của Texas phát động năm 2006. 

Trong loạt bài tìm hiểu về hiện tượng chống đối "Tea Party" - được giới thiệu trên cột bào này trên số ra ngày 18 Tháng Chín 2010 - ta sẽ còn trở lại xu hướng "tự do tuyệt đối" hay "libertarian" này vì đấy cũng là một đặc tính rất đáng chú ý của xã hội và chính trường Mỹ....

Lần này, một làn sóng Tea Party manh nha từ Tháng Ba năm 2009, rồi gây chấn động cho chính trường Hoa Kỳ khi trở thành một phong trào lớn mạnh. Tuần qua, phong trào tấn công thẳng vào hệ thống lãnh đạo của đảng Cộng Hoà với ý định là sẽ thanh toán luôn cơ chế bao cấp và cực tả của đảng Dân Chủ và Chính quyền Barack Obama. Vì vậy, phong trào sẽ ảnh hưởng đến cuộc bầu cử Tổng thống năm 2012, nếu đạt chiến thắng rõ rệt vào ngày mùng hai tháng 11 tới.

Dù chỉ nhìn sơ lược như vậy, ta thấy một sự kiện là giữa hai chính đảng lớn vẫn còn một lực lượng thứ ba có thể làm xoay chuyển tình hình chính trị. Không chú ý đến lực lượng ấy, người ta có thể nghĩ rằng nước Mỹ mắc bệnh hóa dại. Chẳng lẽ quyền lực được định chế hóa bởi hai đảng lại trôi vào tay một đám đông ô hợp của một phong trào không có lãnh đạo chẳng có chương trình hành động cụ thể mà chỉ chống đối xuông, một cách tiêu cực? 

Chúng ta nên nhìn lại chuyện xưa....

Kỳ trước, bài này nói đến một tỷ phú Texas là Ross Perot đã chiếm 19% số phiếu cử tri trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1992 khiến Tổng thống Bush bên đảng Cộng Hoà bị chia mất phiếu và Thống đốc Bill Clinton thắng cử với 43% lá phiếu cử tri. Ross Perot là nhân vật bảo thủ, có tư tưởng "libertarian", và giành mất lá phiếu bảo thủ khiến ông Bush cha thất cử. 

Sau đó, 19% cử tri này đi đâu, bỏ phiếu thế nào? Họ vẫn còn đó. Và đã làm đảo lộn tình hình chính trị Hoa Kỳ nhiều hơn chúng ta nghĩ. 

Họ là thành phần bất mãn về cách hành xử của chính quyền - trong tay bất cứ đảng nào - và nhảy vào cuộc để tái lập một trật tự nào đó. Sau 12 năm làm chủ Hành pháp của đảng Cộng Hoà (hai nhiệm kỳ Ronald Reagan và một nhiệm kỳ George H. Bush), năm 1992, thành phần thứ ba đã dồn phiếu cho ứng cử viên độc lập là Ross Perot khiến đảng Cộng Hoà mất tòa Bạch Cung. 

Nhưng sau đó, họ cũng lại bất mãn với chánh sách thiên tả, bao cấp và thiếu kỷ cương ngân sách - y hệt ngày nay - của Chính quyền Clinton. 

Cho nên qua năm 1994, họ lại nhảy vào cuộc và đuổi đảng Dân Chủ ra khỏi cả hai viện khi dồn phiếu cho đảng Cộng Hoà. Lần đầu tiên Cộng Hoà chiếm lại đa số tại Hạ viện sau 40 năm đứng thế đối lập chính là nhờ làn sóng bất mãn đó. Đấy là làn sóng đáy đã thổi lên phong trào "Kết ước với Hoa Kỳ" (Contract with America) một sự giao kết của các Dân biểu trẻ muốn chặn đứng sự bành trướng của bộ máy nhà nước và của chế độ bao cấp.

Nhưng, đảng Cộng Hoà đã tưởng bở và mắc bệnh kiêu mạn nên lại bị trừng phạt. 

Chẳng là, sau khi Dân Chủ thất cử năm 1994, Chính quyền Clinton rút tỉa bài học và nhích về phía trung tả, áp dụng một số bài bản Cộng Hoà (cải tổ chế độ An sinh Xã hội và chủ trương giản lược bộ máy công quyền với câu nói nổi tiếng: "thời của một chính quyền ôm đồm đã hết rồi"). Nhưng ông rất khéo đứng vào thế đối lập với Quốc hội Cộng Hoà để quy tội cho Quốc hội là "kỳ đà cản mũi", cản trở nỗ lực cải cách của Hành pháp. 

Như thông lệ, đảng Cộng Hoà lại mắc bẫy khi Chủ tịch Hạ viện là Newt Gingrich cả tin vào thế lực của đảng mà mở trận đấu lực với Hành pháp qua việc khóa vòi ngân sách - một thẩm quyền của Hạ viện - vào cuối năm 1995 đầu năm 1996 khiến liên bang không có tiền trả lương, bị đóng cửa shutdown hai lần! Lần này, thành phần cử tri đã từng dồn phiếu cho Perot không còn đông như xưa - họ bị hút vào hai đảng - nhưng vẫn được 8% số phiếu. Họ trừng phạt phe Cộng Hoà giúp Clinton tái đắc cử năm 1996! 

Tất nhiên, mọi sự sẽ không tái diễn y hệt như trước, nhưng một số chuyển động ngầm trong xã hội Mỹ thì vẫn còn nguyên nên người ta có thể chứng kiến một cơn địa chấn chính trì vào tháng 11 này - và sau đó nữa, cho tới năm 2012.

Những chuyển động ngầm ấy là gì?

Chúng ta cần trở lại sự kiện khá thường trực trong xã hội Mỹ là có một thành phần cử tri không hài lòng với cả hai đảng và dù có nắm một quả cân rất nhỏ, họ vẫn có thể làm lệch cán cân. 

Năm 1968, trong cuộc bầu cử Tổng thống giữa Richard Nixon và Hubert Humphrey, một ứng cử viên thứ ba là George Wallace bỗng xuất hiện và chiếm 14% số phiếu cử tri lẫn lá phiếu cử tri đoàn tại các tiểu bang miền Nam. Nhờ vậy, Nixon đắc cử, cũng với tỷ lệ thiểu số như Clinton, là 43%!

Từ đấy, đảng Cộng Hoà o bế cử tri miền Nam và cả thành phần da trắng của các thành phố lớn ở khu vực Đông Bắc lẫn Trung Tây. Ông Nixon tái đắc cử vẻ vang năm 1972. Sau này, Ronald Reagan cũng đi theo chiến lược đó để hốt phiếu miền Nam và thành phần bảo thủ nhưng bất mãn trong đảng Dân Chủ. 

Khi Reagan xuất hiện, không ai coi nhân vật này là khuôn mặt đáng kể. 

Nhưng thật ra, Reagan cũng được một làn sóng đáy đưa lên làm một cuộc cách mạng ngay trong đảng Cộng Hoà rồi trên toàn quốc trong mấy thập niên liền. Làn sóng ấy quy tụ vào một nhân vật đứng ở vùng biên tế của khuynh hướng bất mãn là Nghị sĩ Barry Goldwater của Arizona. Goldwater là người bảo thủ, nhuốm mủi tự do tuyệt đối libertarian, và là ứng viên Cộng Hoà bị đại bại trong cuộc bầu cử tống thống năm 1964. Nhưng chính ông hé mở cánh cửa cho phe bảo thủ trong đảng và cho một chính khách hiếm hoi đã tích cực ủng hộ ông là Ronald Reagan. 

Từ cuộc tranh cử ấy, Reagan nổi bật, làm Thống đốc California trong hai nhiệm kỳ, từ 1967 đến 1975, trước khi đắc cử Tổng thống năm 1980.

Khi nhớ lại chuyện xưa như vậy, ta có thể thấy rằng xã hội Hoa Kỳ có một thành phần không nhỏ thật ra không hài lòng với hệ thống chính trị đương quyền. Có khi họ nổi loạn chống lại đảng này hay đảng kia, với một ứng cử viên thứ ba, như George Wallace bên đảng Dân Chủ và Ross Perot bên đảng Cộng Hoà. Có khi họ chuyển hóa một đảng ngay từ bên trong như Barry Goldwater trong đảng Cộng Hoa, để lên lãnh đạo và đưa nước Mỹ qua hướng khác, như Ronald Reagan, một diễn viên hạng B chẳng có thế giá gì mà sau cùng là một trong những tổng thống có ảnh hưởng nhất lịch sử Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, sự bất mãn ấy mà nguôi ngoai, lực lượng thứ ba này có thể bị cuốn hút vào trong một đảng, cho tới khi lại bùng dậy, như chúng ta đang thấy bây giờ. Ban đầu thì đảng Cộng Hoà cho rằng làn sóng này sẽ đẩy lui khuynh hướng cực tả và bao cấp của đảng Dân Chủ và chặn đứng kế hoạch cải tạo xã hội của Obama. Nhưng tuần qua, họ mới thấy chiều sâu và tinh thần triệt để của lực lượng này qua phong trào Tea Party. 

Không phải là loại lửa rơm, phong trào này có thể làm đảng Cộng Hoà rồi nước Mỹ thay đổi như đã từng thay đổi trong quá khứ.

Đầu tiên, ta thấy ra một sự bất mãn lan rộng, trước hết là ngay trong đảng Dân Chủ. 

Nhiều ứng viên Dân Chủ đang cố tình đứng xa Tổng thống để khỏi bị nhiễm phóng xạ. Hơn thế nữa, một số ngày càng đông các ứng viên Dân Chủ khác còn đòi "đảo chánh" hệ thống chính trị đương quyền trong Quốc hội Dân Chủ. Có người còn đòi Dân biểu Nancy Pelosi nhường chức Chủ tịch Hạ viện cho người khác. Người ta có thể suy đoán rằng các chính khách này sợ bị thất cử vào tháng 11 nên mới đánh ngược lên lãnh đạo của đảng. Có thể lắm! 

Nhưng chìm sâu bên dưới vẫn là một sự bất mãn, và bất mãn bên trong khuynh hướng thiên tả. Bên trong xu hướng bảo thủ, sự bất mãn lại còn mãnh liệt hơn, là điều chúng ta sẽ tìm hiểu tiếp. Nói chung, dường như dân Mỹ đã quá thất vọng với hệ thống quyền lực hiện tại và mọi chính khách đương quyền hay chuyên nghiệp đều bị tấn công nặng. 

Kết quả ra sao thì mai này sẽ biết.


-“Tiệc Trà” Đắng Ghét(Nguyễn Xuân Nghĩa)

Nguyễn Xuân Nghĩa- Việt Báo ngày 20100918

Dân Chủ tanh bành, nhưng có khi Cộng Hoà gẫy cánh...

    Tìm hiểu về phong trào Tea Party.... loạt bài viết từ năm ngoái

Cử tri Hoa Kỳ đang có phản ứng mạnh với hệ thống chính trị hiện nay.

Qua các đợt đầu phiếu đặc biệt để thay thế một Nghị sĩ đã tham chính năm ngoái, hoặc để tuyển chọn một ứng cử viên trong cuộc bầu cử tháng 11 này, họ đều có khuynh hướng tuyển chọn một khuôn mặt mới. Phản ứng đó có lợi cho đảng Cộng Hoa đang ở trong vị trí đối lập. Nhưng dường như nếu làn sóng đáy có thể quét đảng Dân Chủ vào bờ thì cũng làm đảng Cộng Hoà bị vỡ đôi.

Ta sẽ nói về phong trào phản kháng xưng tên "Tea Party" đang làm đảng Cộng Hoà điêu đứng. 

Bốn năm trước, cột báo này đã viết về hiện tượng gẫy cánh của đảng Cộng Hoà vì cánh bảo thủ về đạo đức ở bên trong bị bể làm hai, thành hai cánh bay hai hướng. 

Một cách vắn tắt, đảng Cộng Hoà thường được gọi là "bảo thủ" so với khuynh hướng thiên tả hay cấp tiến của đảng Dân Chủ. Nhưng khối bảo thủ ấy gồm có ít nhất ba thành phần. 

Thứ nhất, tự do về kinh tế (và kỷ luật về ngân sách) với chủ trương thu hẹp tầm can thiệp của nhà nước, những người cực đoan nhất trong thành phần này có triết lý "tự do tuyệt đối" libertarian rất có ảnh hưởng trong xã hội Mỹ. Thứ hai là thành phần cứng rắn về an ninh nên chủ chiến hơn chủ hoà, nhưng không có nghĩa là đòi Hoa Kỳ làm "Sen đầm Quốc tế": họ không muốn Mỹ can dự vào chuyện thế giới, nhưng nếu đã phải dụng binh thì phải đánh tới cùng, tới thắng chứ không đổi ý bỏ chạy. Và thứ ba là thành phần bảo thủ về xã hội, với tinh thần sùng chuộng tôn giáo, đề cao kỷ cương gia đình và chống lại tinh thần phóng túng xã hội, như quyền phá thai hay hôn nhân đồng tính.

Đảng Cộng Hoà bị khủng hoảng nặng khi xu hướng bảo thủ về xã hội và phong trào Thiên chúa giáo cực hữu trở thành lực lượng có khả năng gạn lọc các ứng viên ngay từ cấp sơ bộ trong các đợt tuyển cử trước bầu cử. Trong khi đó, nước Mỹ đang lâm chiến và thành phần cứng rắn về an ninh, một trong ba cột trụ của đảng, bị đẩy vào thế yếu trước phong trào phản chiến. Tám năm chinh chiến rồi mà chưa có kết quả thì ăn nói làm sao?

Khi đó, trong nội bộ Cộng Hoà đã có tranh luận. Một thiểu số cực đoan trong thành phần bảo thủ xã hội - tuyệt đối bảo vệ đạo đức và kỷ cương gia đình - nhất quyết không thay đổi lập trường và coi chuyện phá thai hay đồng tính là "hòn đá thử vàng" là tiêu chuẩn gạn lọc. 

Những người còn lại trong thành phần đó thì có khuynh hướng tương nhượng, với lý do là phải đắc cử đã thì mới có cái thế về chính trị - làm luật - để chặn đà bành trướng của trào lưu phóng túng xã hội. Như mọi khi, sự phân hoá và phản ứng gần như tự sát về chính trị trong đảng Cộng Hoà đã khiến đảng này liên tục thất cử.

Ngày nay, trong cuộc bầu cử vào tháng 11 tới đây, vấn đề đạo lý xã hội hết là đề tài chính vì bị chìm trong nạn suy trầm kinh tế, thất nghiệp, bội chi ngân sách, gia tăng công trái và sự phình nở quá đáng của chính quyền. Nhưng đảng Cộng Hoà vẫn lại gẫy cánh và tuần qua cho thấy sự phân hoá nội bộ vì phong trào Tea Party. 

Phong trào này đã cướp diễn đàn Cộng Hoà tại vòng sơ bộ và loại bỏ các ứng viên do bộ máy đảng đề cử để đưa lên khuôn mặt mới, dù ứng viên đó ít hy vọng thắng cử và còn có thể giúp cho đảng Dân Chủ giữ được đa số tại Thượng Viện. Tiêu biểu là trường hợp Delaware, một tiểu bang gần như là thành đồng của đảng Dân Chủ. Nữ ứng viên Christine O'Donnel loại bỏ chánh khách kỳ cựu của đảng Cộng Hoà là Michael Castle và sẽ đụng ứng viên Dân Chủ trong thế yếu hơn, nên mất hy vọng chiếm lấy ghế của Nghị sĩ Joe Biden đã trở thành Phó Tổng thống.

Khi ấy, tranh luận lại xảy ra. Nên bảo vệ nguyên tắc lý tưởng hay là nên dung hòa để chiếm được đa số đã, rồi sẽ dùng luật lệ đẩy lui làn sóng bao cấp của đảng Dân Chủ và chính quyền Obama? Đấy là một cách nhìn, một đề tài khá hấp dẫn. 

Nhưng thật ra, có lẽ chúng ta đang chứng kiến một hiện tượng rất lạ mà lại khá cổ điển trong xã hội Hoa Kỳ. Bài này sẽ mở đầu việc tìm hiểu về hiện tượng ấy.

Từ cả thập niên rồi, các cuộc khảo sát dân ý cho biết là tỷ lệ những người Mỹ tự xưng là thiên tả (liberal) ở khoảng 20%, chừng hơn 30% tự xưng là ôn hòa và 40% là bảo thủ. Có thể là phản ứng bảo thủ quá đáng về xã hội, sự mệt mỏi về chiến tranh và nhất là tinh thần kiêu mạn trong đảng Cộng Hoà đang nắm đa số khiến cử tri ôn hoà dồn phiếu qua đảng Dân Chủ và dẫn đến trận động đất năm 2006, nhồi theo cuộc tổng tuyển cử năm 2008 khiến đảng Dân Chủ thắng lớn. 

Nhưng, chuyện ấy chưa đáng chú ý bằng hai sự kiện: một phần ba cử tri Hoa Kỳ tự nghĩ mình là ôn hoà và thành phần tự xưng là bảo thủ thật ra còn đông hơn thành phần tự xưng là thiên tả. 

Chìm bên dưới là sự kiện thứ hai: một số cử tri khá đông đảo lại không hài lòng với cả hai đảng. Năm 1992, một nhân vật thứ ba, tỷ phú Ross Perot đã chiếm 19% số phiếu trong cuộc bầu cử Tổng thống, khiến ứng viên Cộng Hoà là George H. Bush (ông Bush cha) thất cử. Nhưng ứng viên Dân chủ là Bill Clinton chỉ đắc cử với 43% số phiếu mà thôi.

Chúng ta thường quên mất chừng một phần năm các cử tri bất mãn với cả hai đảng, có khi họ còn đòi lập ra một đảng thứ ba, như đảng Cải cách của Perot. Một số không ít của thành phần này đang lao vào phong trào "Tiệc Trà", ban đầu tưởng là để đẩy lui đảng Dân Chủ bao cấp mà bây giờ còn để đặt ra luật chơi mới cho đảng Cộng Hoà. Nếu không khéo xử, đảng Cộng Hoà sẽ bị phong trào Tiệc Trà chia mất phiếu và mất cơ hội phục thù. 

Nhưng, nếu phong trào này lại ngày một lớn mạnh, thì chính là đảng Cộng Hoà sẽ biến chất, và điều ấy mới làm xã hội Hoa Kỳ thay đổi.... 

Chúng ta không nên đơn giản - do bị ảnh hưởng của truyền thông thiên tả - mà cho rằng phong trào Tea Party chỉ quy tụ loại Mỹ ruộng, Mỹ trắng, Mỹ sùng tín đấm ngực, quá khích, kỳ thị, v.v... Hình như họ đang kết hợp thành phần dân chúng bất mãn với chính quyền và cả các chính khách chuyên nghiệp trong hai đảng. Mà hiện tượng này thật ra đã xảy ra nhiều lần trong lịch sử, lần đáng chú ý nhất mà không là duy nhất là vụ Ross Perot tại Texas đã đánh văng ông Bush 41 ra khỏi toà Bạch Cung năm 1992. 

Trong những kỳ tới, ta sẽ tìm hiểu thêm về hiện tượng khá ly kỳ này....