VIT - Trong thời gian gần đây, có nhiều dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh đang tạo ra những thay đổi tinh tế trong chính sách của họ đối với Libya. Vì vậy, họ giữ được vị thế an toàn trong cuộc khủng hoảng đang diễn ra tại quốc gia Bắc Phi này.
Theo báo cáo của phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc, vào ngày 8/6 tại Bắc Kinh, bộ trưởng Ngoại giao Trung quốc Yang Jiechi đã gặp gỡ ngoại trưởng Libya, ông Abdelati Obeidi để “thảo luận về tình hình hiện tại của Libya và trao đổi quan điểm về việc giải quyết khủng hoảng”.Tuy nhiên, trong những ngày tiếp theo, ông Chen Xiaodong, giám đốc phòng phụ trách vấn đề Tây Nam Á và châu Phi, thuộc Bộ Ngoại giao Trung Quốc lại cho biết nước này có ý định giữ liên lạc với Hội đồng quân nổi dậy Benghazi.
Với mục đích này, Bắc Kinh muốn mời đại diện của lực lượng nổi dậy tới thăm Trung Quốc. Hơn nữa ông Chen còn nhấn mạnh, để mở đường cho giải pháp chính trị về cuộc khủng hoảng đang diễn ra, Trung Quốc đã tăng cường nỗ lực thuyết phục tất cả các bên trong cuộc xung đột tiến hành đối thoại.
Thực tế, theo người phát ngôn của Bộ ngoại giao Trung Quốc, ngay trước khi phái đoàn Tripoli tới Bắc Kinh, đại sứ Trung Quốc tại Qatar Zhang Zhiliang đã gặp Mustafa Abdel Jalil, chủ tịch Hội đồng chuyển giao của quân nổi dậy Libya.
Ngoại trưởng Abdelati Obeidi vừa có chuyến thăm Bắc Kinh vào ngày 7/6
Ngoài ra, cố vấn bộ trưởng của đại sứ quán Trung quốc tại Ai Cập, Li Lianhe cũng đã thăm Benghazi, “chủ yếu là tìm hiểu về tình hình nhân đạo và và số phận của các công ty Trung Quốc tại đây”. Cũng trong thời gian đó, ông này đã liên lạc với các lãnh đạo của Hội đồng chuyển giao.
Những lời nói và hành động của các quan chức cấp cao Trung Quốc đã cho thấy dấu hiệu Bắc Kinh đang có những thay đổi tinh tế trong chính sách của họ đối với Libya theo ít nhất hai chiều kể từ khi NATO dẫn đầu cuộc không kích chống lại chế độ Gaddafi vào tháng 2.
Trước hết, Bắc Kinh muốn chủ động tham gia tích cực hơn vào cuộc khủng hoảng Libya, từ bỏ lập trường của một kẻ đứng ngoài cuộc. Thứ hai, Trung Quốc muốn đàm phán đồng thời với cả hai bên: chế độ Gaddafi và phe đối lập, từ bỏ nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia khác.
Những thay đổi này có thể nhìn thấy rõ ràng hơn thông qua việc nhìn lại các bước tiến trong lập trường của Trung Quốc đối với cuộc khủng hoảng Libya.
Vào tháng 3/2011, Trung Quốc, với tư cách là thành viên thường trực Hội đồng Bảo an LHQ đã bỏ phiếu trắng thay vì phủ quyết Nghị định 1973 của LHQ cho phép thiết lập vùng cấm bay tại Libya. Động thái này chủ yếu để không xúc phạm đến Liên đoàn Ả Rập và Liên minh châu Phi, những tổ chức muốn nghị quyết được thông qua nhanh chóng.
Tuy nhiên, sau đó Trung Quốc nhanh chóng nhận ra mình đã bị mất uy tín tại các quốc gia đang phát triển, đặc biệt là thế giới Ả Rập, bởi vì hành động bỏ phiếu trắng của họ đồng nghĩa với việc khuyến khích phương Tây tấn công Libya, một nhà nước có chủ quyền. Vì vậy, ngay sau đó Trung Quốc đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc ném bom của NATO do Mỹ cầm đầu tại Libya ngay sau khi chiến dịch không kích bắt đầu.
Khi xung đột giữa Tripoli và Benghazi dường như trở thành một cuộc chiến tranh kéo dài, thì Trung Quốc chuyển sang trạng thái im hơi lặng tiếng, ngoại trừ việc thi thoảng chỉ đưa ra một vài phát biểu ngoại giao.
Sự việc đã thay đổi. Bắc Kinh muốn đóng vai trò làm trung gian hòa giải cho cuộc xung đột Libya và để làm được điều này họ phải tiếp xúc với cả hai bên, nhưng đồng thời cũng không đứng về phe nào.
Nguyên nhân chính của việc làm này là Trung Quốc muốn tối đa lợi ích quốc gia, chủ yếu là trong lĩnh vực năng lượng và xây dựng, đồng thời giữ vững vị thế của mình tại Libya nói riêng, và các nước Ả Rập nói chung, dù cho phe giành chiến thắng cuối cùng là ai chăng nữa.
Một số nhà thầu dự án của Trung Quốc, bao gồm tập đoàn Gezhouba cũng như Công ty xây dựng đường sắt và luyện kim Trung Quốc vẫn đang có các dự án tại Libya. Hầu hết các công ty Trung Quốc hoặc đã thu hồi hoặc ngừng hoạt động và nhiều người cũng đã sơ tán khỏi Libya.
Người phát ngôn của ZTE, tập đoàn sản xuất thiết bị viễn thông lớn thứ hai Trung Quốc cho biết 88 nhân viên đã được sơ tán khỏi Libya. ZTE là nhà cung cấp viễn thông lớn nhất tại Libya và có những khoản đầu tư trị giá 3 tỷ NDT (457 triệu USD) từ năm 1999.
Việc thông qua chính sách “bảo hiểm rủi ro” của Bắc Kinh đã vi phạm nguyên tắc không can thiệp của Trung Quốc, tuy nhiên giới phân tích cũng không có lý do gì để kết luận đây là dấu hiệu cho thấy Trung quốc đã hoàn toàn từ bỏ nguyên tắc của mình. Thực tế, đây không phải là lần đầu tiên việc này xảy ra.
Trước khi cuộc khủng hoảng Darfur ở Sudan được giải quyết, Trung Quốc đã chủ động liên lạc với các nhóm nổi dậy của Nam Sudan, thậm chí đã ký hợp đồng kinh tế với họ và thành lập một văn phòng ở Juba, thủ phủ của Nam Sudan. Thế nhưng, trong khi đó, nước này vẫn công nhận chế độ Khartoum là chính quyền hợp pháp của Sudan vào thời điểm đó.
Nhìn chung, Trung Quốc có khả năng giúp giải quyết cuộc khủng hoảng tại Libya vì nước này sẽ giữ liên lạc với cả hai bên và cũng sẽ hợp tác với các cường quốc phương Tây với tư cách là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an.
Tuy nhiên, quốc gia châu Á này cũng cần phải học cách quản lý một tình hình quốc tế phức tạp, mà vẫn đồng thời tôn trọng các nguyên tác ngoại giao. Xét về khía cạnh này, Bắc Kinh vẫn còn là “kẻ mới đến” và sẽ phải học hỏi nhiều hơn nữa trước khi muốn phát triển thành một thành viên “sành sỏi” và có trách nhiệm trên trường quốc tế.
