Con đường “Nam quốc sơn hà”

-Con đường “Nam quốc sơn hà” (Kỳ 4)
"Đã có những hy sinh, khó nói hết bằng lời”: Không chỉ là mưa rừng, gió núi, rừng thiêng, nước độc, bệnh tật, hiểm nguy… Còn có cả nước mắt và máu đổ xuống cho con đường chiến lược của Tổ quốc ngày một vươn dài…

Những hy sinh thầm lặng

Những người ngã xuống

Con đường gần Đồn biên phòng 711 Suối Cát, tỉnh Gia Lai bây giờ, có một cái am thờ bằng gỗ rừng nhỏ, chênh vênh bên vực sâu hun hút. Giữa rừng già, không mua được nhang nên bộ đội thường thắp… thuốc lá, đặt lương khô lên đó. Nơi dốc đá này, hai đồng đội của họ, hai người lính trẻ măng, đều chưa lập gia đình: Thiếu úy Bùi Tiến Dũng, sinh năm 1983, quê ở Thanh Hóa và công nhân viên Hồ Việt Đức, sinh năm 1982, quê Quảng Bình đã ngã xuống, trước kỳ nghỉ lễ 30-4-2010. Cả hai là đều là thợ kỹ thuật nổ mìn của một đơn vị Công binh Quân khu 5. Đại úy Nguyễn Văn Điệp, Chỉ huy đơn vị nhớ lại: "Đoạn đường chúng tôi làm dính toàn đá tảng, có 9km đường thì 3km đá, đi qua cả một đồi đá. Giải pháp duy nhất là phải khoan đá nổ mìn mở đường. Dũng và Đức là hai thợ giỏi, thường xung phong nhận nhiệm vụ khó khăn này”.

Hôm ấy đã xế trưa, chừng 12 giờ kém mà họ vẫn chưa chịu về, cố nổ phá thêm một đoạn đường. Mìn đã đặt, cờ cảnh giới đã cắm, mọi người vào vị trí an toàn rồi điểm hỏa thì sự cố xảy ra. Mìn không nổ.

- Để tụi tui lên kiểm tra xem sao! – tiếng Đức hét to với 2 người cảnh giới.

Cả hai nhanh chóng chạy lên thì bỗng "ầm”, một tiếng nổ vang lên. Anh em chạy lại thì thấy Dũng nằm đó, người đen sạm khói thuốc. Anh đã hy sinh tại chỗ. Tìm mãi mới thấy Đức bị văng ra cách 15m, vẫn còn thoi thóp thở. Anh Điệp nghe điện rụng rời, vội cho chiếc xe tốt nhất lao ra, đưa Đức đi cấp cứu. Nhưng thật đau lòng, đường rừng gập ghềnh, ra tới Bệnh viện 705 Sê San có 70km mà phải tới 2 giờ chiều mới chạy tới nơi. Bác sĩ lắc đầu: "Không kịp nữa rồi”.

Tròn một năm trôi qua, anh em mỗi ngày đi làm vẫn châm thuốc, đặt lương khô, mì ăn liền – những món ăn thường nhật của thợ mở đường lên am thờ. Đồi đá đã thông, nhưng đồng đội vẫn day dứt chờ ngày Dũng và Đức được công nhận là liệt sĩ. Thủ tục sao mà quá chậm?

Đoàn cán bộ Ban Quản lý dự án 47 viếng 2 liệt sĩ thuộc Sư đoàn 470 hy sinh tại đoạn đường ở Chư Mo Ray huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum. Ảnh: Quang Thái

Mùa hè năm 2010, tạm biệt người vợ trẻ ở Thanh Chương, Nghệ An sau kỳ nghỉ phép, Thiếu úy Nguyễn Đình Việt, Trung đoàn Công binh hải quân 83 lên đường vào Đắc Nông dò mìn. Người vợ trẻ dặn dò: "Anh đi nhớ giữ gìn sức khỏe, kẻo rừng thiêng nước độc”. "Ôi dào! Đời lính công binh thì chỗ nào mà chả rừng thiêng nước độc, anh mình đồng da sắt rồi” – Việt cười trấn an vợ. Sáng ấy, anh và cậu Long đang dò ở một vạt rừng thì máy dò phát tín hiệu liên tục. Hai anh em bình tĩnh tìm cách xử lý. Gì chứ mìn, bom, đạn, Việt cũng đã chạm trán đủ loại rồi. Vậy mà, "ầm”, một tiếng nổ vang lên. Anh em chạy lại thì Việt và Long đã hy sinh vì một quả mìn nhảy nguy hiểm. Chỉ huy đơn vị về quê Việt, mới hay gia cảnh anh còn quá khó khăn. Vợ anh là giáo viên mầm non hợp đồng, thu nhập mỗi tháng chỉ hơn một triệu đồng. Hèn gì đồng lương thiếu uý quân nhân chuyên nghiệp ít ỏi, được bao nhiêu anh đều chuyển thẳng về quê. Chỉ huy đã đề nghị địa phương giúp người vợ trẻ sớm được vào biên chế. Nhưng cho đến bây giờ, địa phương vẫn trả lời: "Đợi! Khi nào anh ấy chính thức được công nhận là liệt sĩ, chúng tôi mới có căn cứ để giải quyết”…

5 năm trôi qua, đã có 8 liệt sĩ hy sinh khi mở đường tuần tra biên giới. Họ đều còn rất trẻ, tuổi đời trên dưới 30, phần lớn đã có vợ con và gia cảnh kinh tế đều còn rất khó khăn. Như hai liệt sĩ Nguyễn Văn Diện quê Quảng Bình và Nguyễn Chí Cường quê Thanh Hóa của Sư đoàn 470 (Binh đoàn 12), trước ngày hy sinh, tháng nào các anh cũng đăng ký làm thêm ca, thêm giờ, mong có thêm ít tiền gửi về cho vợ con đón Tết Tân Mão. Họ ngã xuống, để lại một khoảng trống quá lớn cho mái ấm nhỏ bé vốn đã chông chênh…

Trong một lần họp sơ kết về 5 năm xây dựng con đường, Thượng tướng Phan Trung Kiên, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng đã lưu ý khi con đường hoàn thành, cần xây bia tưởng niệm hoặc đền thờ, miếu thờ những người đã ngã xuống vì con đường phên giậu Tổ quốc!

"Khoảng trống” phía sau người mở đường

Anh, một kỹ sư dày dạn từng được mệnh danh là "sói biển” Trường Sa. Năm nào anh cũng nằm ngoài biển, đảo với anh em hàng tháng, chỉ huy thi công các công trình. Lên đến phó giám đốc công ty và cầu vai đã nhiều "sao, hạt”, anh vẫn cứ lên rừng, xuống biển, lọ mọ như một đội trưởng công trình. Lặng lẽ làm việc, lặng lẽ cống hiến nên ai cũng quý anh. Lúc đơn vị được giao mở đường tuần tra biên giới, cấp ủy họp bàn tính mãi, chưa tìm được ai tin cậy hơn, lại gọi cho anh từ Trường Sa lên Tây Nguyên. Anh về, mặt còn đen sạm nắng gió Trường Sa lại tiếp tục "tráng men” cái nắng Trường Sơn rừng rực, chẳng hề kêu ca nửa lời. Từ năm 2009, một mình anh chỉ huy 5 công trình, cả trên rừng và dưới biển. Tuyến đường anh chỉ huy đã hoàn thành sớm nhất, đẹp nhất, được chọn đón Đại tướng Phùng Quang Thanh và đoàn đại biểu Quốc hội vào tham quan. Có điều lạ, hai năm rồi anh không một lần đi tranh thủ. Không ai biết anh có một nỗi đau thầm kín trong lòng ngoài đồng chí giám đốc của anh. Lâu lâu mới gặp nhau, nhưng giám đốc đã tinh ý nhận ra trong mắt anh một nỗi buồn man mác. Hỏi hoài anh không chịu nói. Dọa, đưa ra chi bộ, anh mới chịu "khai”: Mấy năm rồi, biền biệt đi xa, người vợ trẻ ở nhà đã bỏ anh theo người khác, lại còn rắp tâm cùng người tình chiếm luôn cả ngôi nhà mà cả đời bộ đội chắt chiu anh vừa mới dựng lên được vài năm…

Một đoạn đường tuần tra biên giới ở Sơn La chênh vênh bên vực sâu. Ảnh: Quang Thái

Đại tá Lê Quang Hiệp, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án 47, người "nằm vùng” theo dõi toàn tuyến Tây Nguyên hơn 3 năm qua cho chúng tôi hay: Theo anh tìm hiểu, hiện trên toàn tuyến đường, đã có tới gần 10 trường hợp cán bộ, sĩ quan gia đình rạn vỡ. Có thể có nhiều lý do khác nhau, nhưng có một phần quan trọng vì điều kiện công tác quá vất vả, xa xôi cách trở, những người lính chưa làm tròn phận sự người chồng, người cha.

Dọc dài những cung đường đang mở, đã có những người vợ bộ đội khăn gói lên chốn rừng xanh núi đỏ thăm chồng. Như chuyện chị Phạm Thị Mai, vợ anh Trương Quang Thiều, Giám đốc Xí nghiệp thi công cơ giới của Công ty ACC lặn lội từ Hà Nội vào Dục Nông (Kon Tum) thăm chồng thật cảm động. Ba mươi sáu năm quân ngũ của anh, từ thuở binh nhì đến giờ, năm nào cũng ngủ núi nằm rừng hay lăn lộn ngoài hải đảo. Năm 2003, anh chuyển công tác từ Lữ đoàn 28 về Công ty ACC, cứ tưởng nhàn nhã hơn thì năm 2007, anh lại rời Hà Nội, vào Kon Tum làm đường tuần tra biên giới. Từ đó, anh đi biền biệt, hai năm chỉ về nhà đúng… hai lần. Lần đầu, anh nói tranh thủ mùa mưa, ngớt việc, về thăm chị được 20 ngày. Lần thứ hai, Tết 2009, về chiều 29 thì sáng mồng 5 anh đã gói ghém ba lô để lên đường cho kịp ra quân đầu năm. Nhiều lần anh báo tin ra Hà Nội họp, vậy mà họp xong lại đi ngay, cũng chẳng kịp về nhà. Số máy di động của anh, chị gọi hầu như lúc nào cũng "ò í e”. Chị ức lắm. Một thoáng nghi ngờ. Một thoáng hờn giận…

Tháng 7-2009, chị xin nghỉ phép, tranh thủ vào thăm anh. Xe tới thị trấn phố núi thì chiều đã muộn. Gọi là bến xe, nhưng chỉ lèo tèo vài căn nhà nhỏ, cũng chẳng có xe ôm. Chị hoảng hốt mở điện thoại thì sóng chỉ hiện lên một vạch yếu ớt. Gọi cho anh, lại "ò í e”. Theo hợp đồng, anh sẽ từ công trường ra thị trấn đón chị. Vậy mà bây giờ…

Phải đến nửa giờ sau mới có một sĩ quan trẻ đi chiếc xe Min-xcơ cũ kỹ, lấm lem bụi đỏ ba-zan chạy tới hớt hải: "Chị thông cảm, anh Thiều phải vào bản "dân vận”. Anh nhờ em ra đón chị!”. Dọc đường đi, cậu ấy cho hay, đơn vị đang làm đường thì vướng rẫy sắn của dân, anh Thiều phải vào gặp cả thôn, mời cả cha đạo Tin lành A Sun, rất có uy tín với dân đến để nhờ ông nói bà con giúp đỡ. Mọi việc xong rồi, nhưng bà con đang giữ anh ở lại ăn bữa tối, không thể từ chối.

Những ngày ở lại công trường, chị mới hiểu hết cuộc sống của các anh. Doanh trại đóng trong rừng sâu, cách chợ 50km, xa làng bản. Mùa mưa, phải điệp khúc cơm cá khô cả tháng trời. Anh em cán bộ, công nhân tuổi đời đều từ 25 đến ngoài 40, hầu hết đã có gia đình và 100% từ ngoài Bắc vào. Tính bình quân, mỗi năm anh em chỉ về nhà 20 ngày, còn lại bám công trường, chạy đua với thời gian. Mùa mưa, các anh cũng không nghỉ, lo đúc cống, làm đá, vận chuyển cát.

Đêm trong rừng sâu dài và buồn thăm thẳm, gợi cho con người ta rất nhiều suy nghĩ. Nghe tiếng đài "đọc truyện đêm khuya” từ những cái ra-đi-ô yếu điện cứ khọt khẹt, chập chờn câu được câu chăng, càng gợi buồn man mác. Có đêm, chị ngạc nhiên thấy 5-6 anh em không ngủ được, lại vùng dậy xách cuốc, xẻng, báo cáo anh Thiều xin được… đi làm thêm vì họ bảo: "Tiếc từng ngày nắng”. Có anh em tự nguyện làm tới 12-14 giờ mỗi ngày. Nghe những bước chân âm thầm trong đêm miền sơn cước, nước mắt chị lại ứa ra…

Xe đi trong chiều muộn Tây Nguyên chợt đến đoạn đường đầy ổ gà, ổ voi nhồi xóc, khiến tôi liên tưởng đến câu thơ của Phạm Tiến Duật: "Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng/ Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim”. Tôi hiểu, để con đường không ngừng vươn xa, không chỉ có mồ hôi đổ xuống mà còn có cả máu và nước mắt; không chỉ có những khúc quân hành hùng tráng mà còn có những nốt trầm day dứt từ những cảnh đời rất riêng của người lính mở đường…

Vu Giáo dục quốc phòng - Bộ GD&ĐT

Con đường “Nam quốc sơn hà” (Kỳ 5) (06/08/2011)
Các vị tướng, những "kiến trúc sư”, "tổng công trình sư” với tầm nhìn chiến lược đã nghĩ gì, làm gì trên con đường này? Những câu chuyện dưới đây phần nào giúp bạn đọc thấy được sự chỉ đạo vĩ mô nhưng cũng đầy sâu sát trách nhiệm của các tướng lĩnh quân đội trước con đường chiến lược, cũng là trách nhiệm lớn lao vì sự trường tồn và phát triển của đất nước…

Dấu chân các vị tướng

Khi Đại tướng đi "nhờ xe”

Tháng 3 năm 2008, những cung đường tuần tra biên giới mới mở ở tỉnh Sơn La vấp phải rất nhiều khó khăn, vướng mắc mà sau này Thiếu tướng Hoàng Kiền đã viết thành thơ: "Đường biên giới tỉnh Sơn La/ Triển khai xây dựng thật là gian nan/ Mênh mông rừng núi bạt ngàn/ Vùng biên trùng điệp địa bàn xa xôi/ Khởi công năm dự án rồi/ Hai trăm cây số bao nơi đợi chờ/ Người, xe ngồi, đứng ngẩn ngơ/ Đền bù giải phóng bao giờ mới xong?”. Nơi đây, bản làng, nương rẫy lại bám theo sườn núi nên ở Chiềng Khương, Sông Mã, khi bộ đội mở đường, đất trượt theo ta-luy rơi vào mương, lập tức đồng bào ra lập rào chắn không cho thi công. Ở xã Xuân Nha, huyện Mộc Châu, đường đi vào nơi tỉnh lập quy hoạch khu bảo tồn thiên nhiên nhưng huyện lại cấp sổ đỏ cho dân. Vướng mắc cứ thế chồng chéo. Ban quản lý dự án 47, Bộ Tổng tham mưu đã nhiều lần phối hợp với địa phương mà chưa xử lý xong, đành báo cáo Bộ Quốc phòng can thiệp và… chờ đợi. Một ngày đầu tháng 3, chuông điện thoại trên bàn Thiếu tướng Hoàng Kiền bỗng réo vang. Đầu dây, một cán bộ Văn phòng Bộ Quốc phòng cho hay, Đại tướng Phùng Quang Thanh, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng sẽ trực tiếp lên kiểm tra tuyến đường và làm việc với địa phương để tháo gỡ những vướng mắc!

Tin bất ngờ làm Thiếu tướng Hoàng Kiền xúc động. Đây quả thực là một sự quan tâm lớn của lãnh đạo Bộ Quốc phòng, đúng vào thời điểm tuyến đường đang gặp nhiều khó khăn bộn bề nhất.

Một ngày giữa tháng 3-2008, Đại tướng Phùng Quang Thanh đã có mặt tại Sơn La. Trước khi có cuộc họp với lãnh đạo tỉnh, Đại tướng yêu cầu được đi thăm và kiểm tra một số gói thầu đường tuần tra biên giới. Anh em tham mưu muốn đề xuất để Bộ trưởng tới thăm một số gói thầu làm tốt nhất nhưng thật bất ngờ, Đại tướng chỉ đạo rõ ràng: Cho đi thăm tuyến nào khó khăn nhất, phức tạp nhất. Chấp hành mệnh lệnh, nơi được chọn để Đại tướng tới kiểm tra là gói thầu ở bản Pu Hao, thuộc xã Mường Lạc, huyện Sốp Cộp do Công ty Tây Bắc thi công, nằm sát biên giới nước bạn Lào. Những chiếc xe dã chiến lắc lư bò qua đoạn đường vắt vẻo trên đỉnh núi, một bên là vực sâu thăm thẳm. Rất nhiều đoạn cua tay áo gấp khúc, nếu xe quay ngang hoặc trượt bánh, không biết điều gì sẽ xảy ra. Ngồi trên xe, Đại tướng chăm chú quan sát, tranh thủ hỏi về tình hình con đường. Nghe báo cáo trên đoạn đường này cũng là nơi có chiến sĩ đầu tiên hy sinh, là lái xe của công ty Tây Bắc (Quân khu 2), Đại tướng lặng đi như nén một nỗi niềm trăn trở…

Kết thúc cuộc kiểm tra, đồng chí lái xe của Bộ trưởng lập tức gặp lãnh đạo Ban quản lý dự án 47, tỏ ý không hài lòng:

- Tại sao tuyến đường nguy hiểm như thế này mà các đồng chí lại chọn để Bộ trưởng đi kiểm tra. Sao không chọn tuyến dễ đi hơn?

Mắt thấy tai nghe tuyến đường nên khi làm việc với lãnh đạo tỉnh Sơn La, những kiến nghị của Bộ trưởng đã giúp bí thư, chủ tịch tỉnh hiểu sâu hơn nhiều điều, khai thông nhiều bế tắc. Không dừng lại ở chỗ xử lý vướng mắc mặt bằng, đồng chí Thào Xuân Sùng, Bí thư tỉnh ủy Sơn La còn giãi bày với Bộ trưởng những khó khăn trong phát triển giao thông của tỉnh. Như tuyến đường ở xã Xuân Nha, cho dù có dự án nước ngoài rót vốn mấy năm nay nhưng vốn "nhỏ giọt” quá, vẫn bế tắc. Đại tướng lắng nghe, rồi đưa ra quyết định: Bổ sung tuyến Xuân Nha vào dự án đường tuần tra biên giới. Cuộc họp kết thúc trong tiếng vỗ tay rộn rã và những nụ cười, cái bắt tay ấm áp tình quân dân. Sau này, những khó khăn trên tuyến Sơn La đã từng bước được tháo gỡ…

Đại tướng Phùng Quang Thanh, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng tới thăm và kiểm tra đường tuần tra biên giới tại Sơn La năm 2008. Ảnh: Hữu Bình.

Đoàn xe bon bon ngược Quốc lộ 6 về Hà Nội. Xe vừa ra đầu thành phố, bỗng chiếc xe chở Bộ trưởng phanh "két”. Đại tướng bước xuống xe, vẫy tay yêu cầu xe của Thiếu tướng Hoàng Kiền dừng lại, thân mật bảo:

- Cho tôi đi "nhờ” xe các đồng chí được chứ?

Nói rồi, ông nhanh nhẹn bước lên, lệnh cho đoàn xe tiếp tục đi. Ngồi trên xe, Đại tướng nói: "Họp hành, hội nghị nhiều thì cũng chỉ nghe các anh báo cáo được 15-20 phút là cùng. Mà đây lại là con đường chiến lược, quan trọng lắm. Từ giờ về đến Hà Nội, còn mấy tiếng đồng hồ, tôi muốn tranh thủ nghe báo cáo kỹ nhất, thật nhất, cả những gì làm được và chưa làm được…”.

Được lời như cởi tấm lòng, suốt mấy tiếng đồng hồ, Thiếu tướng Hoàng Kiền đã có dịp báo cáo với Bộ trưởng về con đường. Bộ trưởng lắng nghe và đặt ra rất nhiều câu hỏi "tại sao”. Có lần ông gọi riêng Thiếu tướng Hoàng Kiền trao đổi, căn dặn phải điều hành cho thật tốt, vì con đường là danh dự, là uy tín của quân đội trước Chính phủ, trước nhân dân. Sau này, Đại tướng còn trực tiếp đến thăm, kiểm tra tuyến đường đầu tiên hoàn thành tại ngã ba biên giới ở Kon Tum và đã có rất nhiều quyết sách, chủ trương mới được Bộ trưởng ban hành, giúp con đường đẩy nhanh tiến độ. Với các cán bộ Ban quản lý dự án 47, chuyến xe "đi nhờ” của Đại tướng thực sự là một kỷ niệm sâu sắc về sự quan tâm, tác phong sâu sát của người lãnh đạo cao nhất của quân đội ta.

Những người "định hướng”

Năm 2004, Bộ Quốc phòng đã triển khai xây dựng đường tuần tra biên giới ở khu vực đi qua Vườn quốc gia Bù Gia Mập, có nhiều gỗ quý nên đồng chí lãnh đạo vườn quốc gia chưa đồng thuận. Đồng chí này đưa ra rất nhiều văn bản pháp luật về bảo vệ rừng, về thu hồi đất, bồi thường rừng… Đoàn cán bộ của Bộ Quốc phòng do Thượng tướng Phan Trung Kiên, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng khi đó dẫn đầu làm việc mất nhiều thời gian mà vẫn chưa thuyết phục được đồng chí cán bộ nọ. Thuyết phục, phân tích hồi lâu chưa kết quả, Thượng tướng Phan Trung Kiên đứng lên, đối thoại thẳng thắn:

- Quân đội làm đường tuần tra cũng không muốn phá rừng. Yêu cầu nhiệm vụ đang cấp bách, không có luật nào cao hơn… "luật bảo vệ Tổ quốc”. Nếu đồng chí không đồng ý thì đồng chí "ký vào đây” một chữ để chúng tôi về báo cáo Bộ Quốc phòng, báo cáo Thủ tướng Chính phủ!

Trước lời phát biểu kiên quyết của Thượng tướng Phan Trung Kiên, đồng chí lãnh đạo vườn quốc gia đã hiểu ra. Từ chỗ "vướng nhiều luật”, Bình Phước trở thành địa phương có cơ chế, thủ tục thông thoáng, giúp triển khai các dự án nhanh chóng và hiệu quả.

Trong số ảnh tư liệu mà Ban Quản lý dự án 47 lưu giữ được, còn có hình ảnh xúc động về cố Thượng tướng Nguyễn Khắc Nghiên, Tổng Tham mưu trưởng trong một lần kiểm tra, đã tỷ mỉ đo đếm, dùng tay bốc xi măng kiểm tra để nhắc nhở anh em bảo đảm độ bền vững của con đường. Sự có mặt sâu sát của Thượng tướng Nguyễn Khắc Nghiên đã giúp đưa ra lời giải kịp thời một bài toán quan trọng: Xác lập tiêu chuẩn đường bê tông xi măng cho con đường sao cho đúng định hướng của Thủ tướng "bền, tốt, rẻ” trong khi chính các bộ ngành chức năng còn chưa đề ra được tiêu chuẩn quốc gia.

Trung tướng Phạm Hồng Lợi (ngồi ngoài cùng bên phải) chỉ huy đối chiếu thiết kế đường tuần tra biên giới với thực địa trên đỉnh Phu Vai Lai Leng. Ảnh: Nguyên Minh

Còn Trung tướng Phạm Hồng Lợi, nguyên Phó tổng Tham mưu trưởng, vào bộ đội từ tuổi thiếu niên, từng qua nhiều chiến trường; 37 tuổi đã là cán bộ sư đoàn, 9 năm làm Phó tổng Tham mưu trưởng, phụ trách công tác tác chiến, ông thuộc biên giới như lòng bàn tay. Tuy nhiên, ông cũng lại là người cực kỳ "hiện đại”, đi đâu cũng luôn kè kè chiếc máy định vị GPS. Ông thận trọng từng ly, từng mét để làm đường sao cho đúng biên giới, vừa không lạm vào đất bạn, dù chỉ một ly, lại vừa giữ đúng biên cương thiêng liêng của Tổ quốc. Chiếc máy ảnh, máy quay phim cũng là người bạn thường trực bên ông để ghi lại những tư liệu xác đáng cho việc hoạch định con đường. Đúng như bài thơ Thiếu tướng Hoàng Kiền viết về ông: "Bản đồ tác chiến đường biên/ Vệ tinh định vị anh liền chỉnh ngay/ Kiểm tra chỉ đạo tháng ngày/ Khó khăn, vướng mắc giải ngay kịp thời/ Đường tuần tra đến mọi nơi/ Bước chân anh Lợi sáng ngời rừng xanh”.

Thiếu tướng Phạm Quang Vinh, Cục trưởng Cục Kế hoạch và Đầu tư (Bộ Quốc phòng) cũng từng cùng Thiếu tướng Hoàng Kiền đi kiểm tra các đoạn đường đang thi công ở Tây Nguyên và Tây Bắc. Trong đó có lần ở Sơn La, hai vị tướng đã phải ngồi xe ôm của mấy thanh niên dân tộc thiểu số, "nhảy chồm chồm” đi vào công trường thuộc huyện Sông Mã (Sơn La) trước sự ngạc nhiên của cán bộ, chiến sĩ và đồng bào ở địa phương.

Giờ đây, Trung tướng Nguyễn Trung Thu, Phó tổng Tham mưu trưởng, người kế nhiệm Trung tướng Phạm Hồng Lợi cũng lại là người từng kinh qua chiến đấu, nhiều năm lăn lộn với chiến trường khu 5 và cũng là con người của công việc, luôn sâu sát. Có lần đi kiểm tra ở Tây Nguyên, ông yêu cầu đoàn cho đi từ 4 giờ sáng, một ngày hành trình kéo dài tới 700 cây số để kịp cuộc họp hôm sau. Là người lính đi đánh giặc từ tuổi 12, lại nhiều năm làm Tư lệnh Quân khu 5, ông rất hiểu Trường Sơn. Mỗi lần đi kiểm tra, ông cố lội bộ vào những nơi gian khổ nhất, động viên anh em cố gắng. Có lần, ông dừng rất lâu thắp hương trên những ngôi mộ gió của anh em mở đường hy sinh trên tuyến Kon Tum, mắt nhòe lệ. Có lẽ, ông đồng cảm với nỗi đau mất mát này bởi trong lòng ông cho đến bây giờ vẫn còn có một nỗi đau giày xé mấy chục năm qua. Người cha thân yêu của ông đã anh dũng hy sinh trên chiến trường Quảng Nam suốt mấy chục năm trời mà vẫn chưa biết yên nghỉ nơi nào…

Vu Giáo dục quốc phòng - Bộ GD&ĐT

Con đường “Nam quốc sơn hà” (Kỳ 6) (06/08/2011)
Ở đâu có bộ đội, ở đó có công tác dân vận. Con đường tuần tra biên giới mở ra không chỉ làm cho thế đứng biên cương thêm vững vàng mà dấu chân người lính mở đường đi tới đâu, quan hệ quân dân càng thêm gắn bó. Có một con đường đi giữa lòng dân…
Con đường đi giữa lòng dân

Ngày đặt chân lên cung đường Mường Típ từ mốc L7 đến mốc L10, thuộc huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An, kỹ sư Nguyễn Xuân Hưng, Giám đốc xí nghiệp thi công cơ giới, Công ty 789 thật sự ngao ngán bởi có quá nhiều khó khăn. Đây là địa bàn biên giới thuộc một trong những huyện nghèo nhất của đất nước, nằm trên đỉnh Pu Vai Lai Leng, cao 2.711m, địa hình dốc đứng, đường độc đạo, xa trung tâm hàng trăm ki-lô-mét, vận chuyện vật liệu cực kỳ chật vật. Họ vượt nắng thắng mưa, mở những đoạn đường đầu tiên, cho đến một ngày nọ…

Vào bản Ải Khe, con đường vấp sự cố đầu tiên khi đi qua mấy cái rào gỗ cạnh luống rau của dân, lập tức bà con người Mông kéo ra đòi… đền bù. Anh em cầu thị, xin dân cho bồi thường với mức… 2 triệu đồng. Con đường lại vươn dài tiếp.

Gia đình anh A Lỗi ở Dục Nông (Kon Tum) đã cho bộ đội mượn đất làm doanh trại mở đường tuần tra biên giới. Ảnh: Quang Thái.

Một ngày nọ, con đường vướng phải một khu chuồng trại chăn nuôi bò. Anh em báo về, chủ trang trại đòi bồi thường… 40 triệu đồng! Choáng thật! Lãnh đạo xí nghiệp cùng anh em khăn gói quả mướp lên gặp dân, tới cả nhà trưởng bản "dân vận” mà vẫn không thành. Đồng bào Mông đã nói là làm, để làm thay đổi suy nghĩ của họ còn khó hơn vần đá tảng. Bàn bạc mãi, anh em mới chợt nhớ ra, ở lâu nhất và được đồng bào quý nhất nơi đây, không ai hơn bộ đội biên phòng. Vậy thì trước hết phải "quân vận”, nhờ anh em biên phòng nói với bà con. Đồn biên phòng thấy bộ đội 789 cầu thị, nhận lời giúp. Quả nhiên, qua bộ đội biên phòng phân tích điều hơn lẽ thiệt, giới thiệu về ý nghĩa con đường, về tấm lòng bộ đội 789, ông trưởng bản "gật đầu”, rồi ông nói với chủ trại bò. Giữa lúc ông chủ trại bò còn lưỡng lự thì câu chuyện dở dang vì cô con gái rượu mới 9 tuổi của ông bất ngờ lên cơn sốt. Trưởng bản đã mời thầy mo cúng 3 ngày mà bệnh không thuyên giảm. Hưng vào nhà ông, trong túi xách anh mang theo có rất nhiều thuốc dự phòng, nhưng toàn thuốc cho người lớn. Đường ra trạm xá thì rất xa. Đắn đo suy tính, Hưng  lóe lên ý tưởng gọi cho cô bạn là bác sĩ ở Hà Nội. Bạn bày cho cách bẻ đôi từng viên thuốc cho cô bé uống. Đứa bé khỏi bệnh trong niềm vui mừng khôn tả của ông chủ. Bữa rượu nghĩa tình khiến mọi người hiểu nhau hơn. Người dân không đòi bồi thường mà "miễn phí”. Con đường lại tiếp tục vươn xa.

Lại một bữa khác, con đường theo thiết kế đi xuyên qua một nghĩa địa của đồng bào dân tộc Mông. Gọi là nghĩa địa, nhưng đồng bào sau khi chôn cất thường không tu tạo, chăm sóc mồ mả như người Kinh, vì vậy đơn vị khảo sát, thiết kế không thể phát hiện ra nghĩa địa. Đến khi thi công, sự việc mới phát lộ, đồng bào ra ngăn cản. Thuyết phục, vận động di dời mộ thì đồng bào không đồng ý. Hưng xin phép điều chỉnh, nắn tuyến con đường để tránh nghĩa địa của dân.

Vừa làm đường vừa giúp dân

Đường tuần tra biên giới khu vực bản Nà Khoa, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên đi qua một địa bàn khá "nóng”. Nơi đây là một bản đồng bào Mông di cư từ phía Nam về định cư, tiềm ẩn tội phạm ma túy và hiện tượng truyền đạo trái phép, từng làm đau đầu các chiến sĩ biên phòng. Địa hình hiểm trở, bị chia cắt bởi nhiều khe sâu, núi cao, hệ thống đường đến đồn biên phòng và từ đồn biên phòng ra biên giới hầu như chưa được đầu tư, đi lại chủ yếu bằng các lối mòn, đời sống của đồng bào rất khó khăn, sản xuất hàng hóa chưa phát triển, nhiều hủ tục, tập quán lạc hậu. Khi bộ đội của Công ty 492 (Binh đoàn 12) và Công ty Trường Thành (Bộ đội Biên phòng) lên mở đường đã vấp phải một "rào cản” hết sức nguy hiểm. Xuất hiện những kẻ xấu đứng phía sau kích động đồng bào "cấm vận” bộ đội, không bán thực phẩm, không cho mở đường, đòi hỏi bồi thường vô lý với giá tiền cao "cắt cổ”. Bọn xấu còn xuyên tạc bộ đội mở đường để chiếm đất của dân. Có 6 hộ dân nhà nằm ngoài lộ giới đường nhưng vẫn đòi bồi thường với lý do… cần được di dời đi chỗ khác!

Con đường tới bản Nà Khoa, Mường Nhé (Điện Biên) giúp đồng bào dân tộc Mông tiện lợi trong đi lại, sản xuất. Ảnh: Quang Thái.

Trước những điều trớ trêu ấy, Trung tá Hà Đức Thuận, Giám đốc xí nghiệp Xây lắp 1, Công ty Trường Thành bực lắm. Anh bàn với anh em đồn biên phòng, đẩy mạnh dân vận, cô lập kẻ xấu, gần gũi giúp đỡ đồng bào. Bà con nghèo đến mức thường đến lán bộ đội xem nhờ ti-vi. Thế là anh Thuận bàn với anh em, mua ti-vi, loa đài tặng các thôn bản. Anh cũng cho in sao các đĩa DVD về con đường tuần tra biên giới, tặng cho đồng bào xem, giúp đồng bào hiểu thêm ý nghĩa con đường. Anh cũng cho tuyển nhiều lao động phổ thông là các thanh niên địa phương, từ Mường Chà, Mường Ẳng lên tham gia làm đường. Họ trở thành cầu nối giữa bộ đội và đồng bào thêm gần gũi hơn. Riêng chuyện bồi thường, giải phóng mặt bằng, trong khi chờ địa phương giải quyết, kẻ xấu tiếp tục kích động, Thuận đã bàn với lãnh đạo Công ty, vay tiền ngân hàng, ứng trước hơn một tỷ đồng trả trước cho dân. Đồng bào dần hiểu ra, ủng hộ bộ đội làm đường. Sáu hộ đòi di dời giờ đây lại tình nguyện xin ở lại, không cần bồi thường vì thấy con đường…quá đẹp! Chưa hết, chỉ riêng việc anh Thuận đề xuất các nhà thầu mua xi măng của Nhà máy xi măng Điện Biên phục vụ làm đường thay cho dùng xi măng của các hãng khác đã giúp trên toàn tuyến đường ở Điện Biên tiêu thụ hơn 60.000 tấn xi măng, một nguồn "đầu ra” không nhỏ, thúc đẩy cơ hội việc làm và thu nhập cho địa phương.

Khi Trung tá Nguyễn Văn Thăng, Phó giám đốc xí nghiệp TK21 của Công ty 319 tới xã Xuân Nha, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, bà con bản Cột Mốc đã kéo đến hỏi thăm, ngồi nói chuyện râm ran trong căn nhà gỗ bản doanh của xí nghiệp. Chủ tịch xã Đinh Văn Quán cũng có mặt thăm dò tiến độ làm đường của đơn vị. Mọi thứ thay đổi quá nhanh so với hai năm trước, khi anh Thăng cùng đồng đội đến nơi này, bà con dân bản 100% là người Mông nhìn các anh lạ lẫm, phần đông không biết tiếng Kinh, chẳng ai trò chuyện. Phụ nữ thấy các anh thường lánh mặt. Phải cùng với bộ đội biên phòng, chính quyền xã tìm đến đồng bào, tặng quà, tặng thuốc men, tặng cả rau tăng gia để hướng dẫn họ biết trồng rau, quan hệ quân dân mới dần xích lại. Biết dân bản còn chưa có nhà văn hóa, anh Thăng cùng đồng đội bàn nhau, xây dựng doanh trại xí nghiệp là một ngôi nhà gỗ kiên cố, trị giá hơn một trăm triệu đồng, khi nào làm xong con đường, sẽ tặng lại bà con làm nhà văn hóa.

Ở Dục Nông (Kon Tum), khi bộ đội Công ty ACC tới làm đường tuần tra biên giới, tự nhiên số gia đình dựng nhà mới tăng lên gấp bội. Anh A Ban, một người nông dân thuần phác thật thà kể với chúng tôi rằng: Bình thường, để dựng được ngôi nhà, trai tráng cả làng lấp đất, làm nền có khi mất cả năm trời. Nay bộ đội có máy ủi, máy xúc, chỉ cần "cái máy nó chạy một lúc” bằng cả bản làm cả năm. Cũng có khi, máy móc trên đường về, theo lời đề nghị của trưởng bản, anh em đào giúp một chút, đã giúp bản có thêm rãnh nước. Chỉ riêng trong năm 2009, anh em đã đào được hơn 10 cái giếng giúp dân ở thôn Đác Xây. Sự xuất hiện của những máy móc, thiết bị xây dựng hiện đại quả là cơ hội quý giúp đỡ đồng bào rất nhiều việc. Chính vì thế nên theo khi con đường đi qua các nương rẫy có sẵn của gia đình các anh A Soong, A Lỗi, A Ban, họ đều vô tư giúp bộ đội. Riêng gia đình anh A Lỗi, dù rất nghèo nhưng vẫn cho bộ đội mượn đất bắc cầu đi qua vườn, lại cho mượn ruộng làm kho để vật liệu. Anh theo đạo Tin lành, không biết chữ, nói chuyện rất hồn nhiên: "Bao giờ tỉnh làm xong cái đền bù thì làm thôi, mình thấy giúp bộ đội làm đường nhanh hơn thì cái chân đi sướng hơn”.

Đất lạ hóa quê hương

Một bữa, Lê Anh Tuấn, 33 tuổi, cán bộ Công ty Đường Việt bị sốt ác tính do côn trùng đốt khi đang đi khảo sát. Tuấn lên cơn, mặt tái nhợt, mắt nhắm nghiền, ngất đi, mạch càng lúc càng yếu. Anh em cuống cuồng khiêng đi tìm trạm xá, dọc đường gặp một ông lão người dân tộc thiểu số. Ông mở chăn nhìn Tuấn rồi hốt hoảng nói:

- Nguy lắm rồi, không chữa nhanh là nó chết đó!

- Chữa cách nào già ơi! - anh em hốt hoảng.

- Chỉ có một cái thôi…

Cái mà ông già nói anh em nghe xong đã… suýt ngất. Theo kinh nghiệm của ông già, phải tìm một cô gái chưa chồng, cho người bệnh ngậm nhũ hoa của cô. Trời! Giữa rừng này tìm một phụ nữ đã khó, nói chi tìm được cô gái chưa chồng. Lại còn chuyện nhờ được cô ta cho… bú, chắc khó hơn lên trời! Thế nhưng ông già quả quyết:

- Đi theo tao!

Ông đưa anh em cắt rừng, tới một trường tiểu học gần đó. May sao ở đây có một cô giáo chưa chồng. Anh em ai nấy mặt đỏ như gà chọi, chẳng biết trình bày ra sao. May nhờ cụ già, cô gái thương tình đồng ý. Quả nhiên sau khi được… "ngậm”, cậu Tuấn dần dần hồi tỉnh, mạch khá lên. Giờ đây, Tuấn đã vượt qua cơn nguy biến và lại đi khắp các nẻo rừng nhưng với anh, sự dũng cảm của cô giáo nọ là ơn nghĩa anh không thể nào quên. Tây Nguyên đã trở thành quê hương thứ hai của cuộc đời anh.

Chung suy nghĩ như Tuấn, Thượng tá Trần Quốc Chính, Phó chỉ huy trưởng đơn vị H93, tạm biệt vợ con ở Cam Ranh, đi biền biệt cùng đồng đội lăn lộn trên nẻo rừng Bù Gia Mập suốt từ năm 2004 đến nay đã coi nơi đây gần như một miền quê mới. Riêng đồng đội của anh, đã có tới 5 quân nhân trẻ lấy vợ người địa phương. Bình yên đã trở lại trên vùng đất "nóng” năm nào và tình yêu cùng nhiệm vụ mở đường đã biến đất lạ hóa quê hương của họ…

Vu Giáo dục quốc phòng - Bộ GD&ĐT