Rạch Bà Chèo bị ô nhiễm rất nặng do Sonadezi xả thải. Ảnh: Ngọc Nhi
SGTT.VN - Gần hai tháng kể từ khi nhà máy xử lý nước thải Sonadezi Long Thành, thuộc tổng công ty Sonadezi Đồng Nai (viết tắt: Sonadezi Long Thành) bị bắt quả tang xả thải trái phép tại xã Tam An, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai, điều đang diễn ra ở vùng bị ô nhiễm này là sự ngóng trông kết luận chính thức về việc Sonadezi Long Thành gây thiệt hại của hơn 200 hộ dân và sự lúng túng, thụ động của chính quyền cơ sở.
Một luật sư có văn phòng tại TP.HCM đề nghị được tham gia tư vấn các thủ tục pháp lý và tranh tụng miễn phí cho các hộ dân bị thiệt hại.
Dân chờ chính quyền, chính quyền… chờ nhau
“Ngày 20.9 vừa rồi, nhiều người dân trong xã lại tập trung đến hội nông dân hỏi việc giải quyết đơn kiện Sonadezi Long Thành đến đâu rồi”, ông Huỳnh Ngọc Trai, hội nông dân xã Tam An, huyện Long Thành, Đồng Nai lo lắng cho hay. Theo ông Trai, càng ngày người dân càng nôn nóng, bức xúc do lâu quá chưa thấy kết luận của cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường (C49) về vi phạm xả nước thải lén của Sonadezi Long Thành. “Việc Sonadezi Long Thành lén xả thải ra môi trường người dân phản ánh nhiều năm nay, nên dân nôn nóng cũng đúng. Nhưng quả thật hội nông dân, chính quyền cơ sở chỉ có cách động viên và khuyên người dân chờ, chứ không có cách nào khác”, ông Trai nói. Tình trạng bất lực này còn thể hiện ngay ở câu chuyện khi dân phát hiện Sonadezi Long Thành tiếp tục lén xả nước thải đen hôi nồng nặc ra môi trường vào chiều tối 19.9, dù chính quyền địa phương đến ngay hiện trường ghi nhận bằng biên bản nhưng lại không thể mời bất cứ đại diện nào của Sonadezi Long Thành ra mặt ký nhận biên bản!
Ông Kiều Hoàng Anh, trưởng ấp 2 xã Tam An, bức xúc: mỗi lần tiếp xúc cử tri là dân phản ánh Sonadezi Long Thành xả bẩn môi trường, khiến cây trái, gia cầm chết sạch. Chính gia đình ông cũng là nạn nhân của Sonadezi Long Thành (lúa trồng nhiều năm bị thất, cây trái trong vườn rụi chết dần). Còn ông Võ Văn Luật, bí thư kiêm chủ tịch UBND xã Tam An, huyện Long Thành, cho biết: xã đã phản ánh lên cấp cao hơn và chờ chỉ đạo, đồng thời đề nghị C49 nhanh chóng công bố kết quả để trả lời cho người dân biết. Đây sẽ là cơ sở giải quyết yêu cầu bồi thường thiệt hại của người dân.
Theo hội nông dân huyện Long Thành, cho đến nay đã có 230 hộ dân gửi đơn yêu cầu Sonadezi Long Thành bồi thường, với tổng số tiền trên 15 tỉ đồng. Thừa nhận hiện nay nông dân đang rất bức xúc, “nhưng chưa có văn bản chỉ đạo cấp trên nên không dám đứng ra giúp bà con, và cũng không biết giúp bằng cách nào”, bà Nguyễn Thị Thu Hà, phó chủ tịch hội nông dân huyện Long Thành, cho rằng: rất cần các cơ quan chức năng cùng tham gia giúp bà con có đủ chứng cứ kiện Sonadezi Long Thành. Trong khi đó, trao đổi với phóng viên báo Sài Gòn Tiếp Thị, ông Nguyễn Đức, chủ tịch hội Luật gia tỉnh Đồng Nai, đơn vị từng giúp nông dân địa phương hoàn thành chứng cứ khởi kiện Vedan ra toà cho biết: “Nếu tỉnh chỉ đạo hội giúp dân về mặt pháp lý, chúng tôi sẽ vào cuộc”.
Chờ đo đếm thiệt hại chung
Kể từ khi Sonadezi Long Thành bị bắt quả tang xả thải trái phép ra môi trường đến nay đã gần hai tháng. Tại các biên bản vi phạm hành chính và những tuyên bố của người có thẩm quyền của cục Cảnh sát môi trường (C49) trên báo chí cho thấy, Sonadezi Long Thành đã có hành vi vi phạm (xả thải trái phép) với nồng độ nhiều chất vượt mức cho phép từ 5 – 10 lần, khối lượng chất thải lớn. Liệu từ những dấu hiệu này, những hộ nông dân bị ảnh hưởng bởi việc xả thải đã có đủ cơ sở đòi Sonadezi Long Thành bồi thường theo quy định của bộ luật Dân sự: “Cá nhân, pháp nhân và các chủ thể khác làm ô nhiễm môi trường gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật, kể cả trường hợp người gây ô nhiễm môi trường không có lỗi”?
Những công việc ban đầu mà bản thân người bị thiệt hại có thể tự làm đó là tính toán, xác định ngay thiệt hại của mình, theo tư vấn của một số luật sư. Hiện nay, mẫu thống kê thiệt hại của bộ Tài nguyên và môi trường đã có ở hội nông dân các cấp, người dân chỉ việc đến lấy rồi điền vào. Ví dụ, hộ nhà mình bị mất bao nhiêu tiền do chết cá, cây trồng… từ khi Sonadezi Long Thành xả thải, diện tích nuôi trồng thực tế phải được chính quyền địa phương xác nhận. Bên cạnh đó, các hộ dân cần thu thập chứng cứ liên quan đến hoạt động sản xuất, chăn nuôi từ những năm trước, như: hoá đơn chứng từ cám bã, con giống... đồng thời đề nghị các cấp hội nông dân cùng tham gia, giúp thống kê thiệt hại.
Theo quy định hiện thời, chỉ với hành vi xả thải của Sonadezi Long Thành thì chưa đủ cơ sở để các hộ dân khiếu nại hay khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại. Vậy, các hộ dân đành phải chờ cho đến khi C49 đưa ra kết quả giám định chính thức, từ đó mới đánh giá mức độ thiệt hại thực tế môi trường chung (hậu quả) tại từng khu vực là bao nhiêu. Lúc đó, những hộ dân bị thiệt hại làm đơn khiếu nại gửi tới Sonadezi Long Thành yêu cầu bồi thường. Nếu Sonadezi Long Thành không bồi thường, người dân khởi kiện gửi đến toà án, thời hiệu là hai năm, được tính bắt đầu từ ngày 3.8.2011, khi sai phạm của Sonadezi Long Thành bị C49 phát hiện.
Trước những lo lắng của hàng trăm hộ dân, luật sư Nguyễn Văn Đức (chi nhánh công ty luật Biển Đông, địa chỉ: toà nhà E.Tunnel, 11L – 12L khu Miếu Nổi, phường 3, quận Bình Thạnh, TP.HCM), người đã từng tham gia tư vấn trong vụ đòi Vedan bồi thường thiệt hại, đề nghị: hộ dân nào có nhu cầu tư vấn thu thập hồ sơ, chứng cứ chuẩn bị khởi kiện Sonadezi, ông sẽ tham gia miễn phí.
Lê Quỳnh – Vĩnh Hoà
-Bao giờ nông dân có thể kiện đòi bồi thường?
-------
