WESTMINSTER (NV) - Công an xông vào ngăn cản một buổi lễ Phật Giáo Hòa Hảo, cấm treo cờ Hòa Hảo, cấm treo chân dung Ðức Huỳnh Phú Sổ, khiến cho người tu sĩ leo lên cây dọa tự thiêu và làm cho ngoại giao đoàn Mỹ quan tâm đặc biệt, theo tiết lộ của một loạt công điện năm 2001 và nhắc lại trong nhiều năm sau đó.
Ngôi chùa Hòa Hảo bị công an đột nhập tọa lạc tại Chợ Mới, An Giang, và người dọa tự thiêu là tu sĩ Võ Văn Thanh Liêm. Bức công điện không nêu, nhưng ngôi chùa này mang tên Quang Minh Tự. “Nhiều chục tín đồ Hòa Hảo đến đây thờ phượng hàng ngày,” công điện ngày 8 tháng 11 viết. Công điện này được gởi từ Hà Nội về Washington D.C., và cũng được gởi thêm cho tòa đại sứ Mỹ tại Geneva, Thụy Sĩ, nơi có trụ sở nhiều cơ quan Liên Hiệp Quốc.
Ngày 6 tháng 11, 2001, tin tức từ một tổ chức Hòa Hảo tại Mỹ cho biết tu sĩ tại đây đang hăm dọa tự thiêu, và viên tham tán chính trị tòa đại sứ bèn điện thoại khắp nơi để tìm hiểu. Họ liên lạc được với hai cư sĩ Hòa Hảo từng bị chính quyền bắt giữ, là cụ Lê Quang Liêm và cụ Trần Hữu Duyên. Hai cụ cho tòa đại sứ và tòa tổng lãnh sự biết chi tiết.
Bị cấm treo cờ Hòa Hảo, chân dung Huỳnh Giáo Chủ
Ngôi chùa Quang Minh Tự cũng là nhà ở của ông Võ Văn Thanh Liêm, được gọi là Năm Liêm. “Vào ngày 1 tháng 11, Năm Liêm tổ chức một buổi tụng kinh trong nhà. Khác với những lần trước, lần này ông trưng cờ Hòa Hảo và treo chân dung vị sáng lập Hòa Hảo trong chùa.”
Tuy là lễ trong chùa, nhưng ngay lập tức công an bên ngoài biết. “Công an tới chùa ra lệnh cho Năm Liêm tháo cờ và hình.” Ông từ chối. Công an ra lệnh cho mọi người phải giải tán về nhà.
Buổi chiều, công an trở lại, đột nhập vào chùa với mục đích tháo cờ, tháo hình. Tu sĩ Năm Liêm không buông tay để yên cho công an tung hoành. Bản công điện viết:
“Trong lúc công an ở trong chùa, Năm Liêm khóa cửa chùa, nhốt họ bên trong. Phá cửa nhiều lần không nổi, công an phải bắn vỡ khóa mới ra ngoài được.”
Trong nhiều ngày sau đó, công an đứng canh bên trong chùa và không cho ai vô. Tranh cãi với công an không được, tới ngày 6 tháng 11, tu sĩ Năm Liêm leo lên cây sau chùa, “mang theo một can xăng 5 lít và một con dao, dọa sẽ tự vẫn nếu công an không bỏ đi”. Tin tức cho biết ông đã cầm dao cắt đùi mình.
Tới lúc viết công điện 8 tháng 11, ông Liêm đã ở trên cây 3 ngày và công an vẫn vây ở dưới. Ðiều này khiến cho người Mỹ hơi yên tâm là “một dấu hiệu khả quan cho thấy hai bên đều không có hành động gì hấp tấp”.
Tới chiều sau đó, tu sĩ Năm Liêm chịu leo xuống, theo công điện 9 tháng 11. Ông Liêm vẫn ở tại chùa, và 30 công an cùng 50-70 viên chức địa phương cũng lởn vởn trong khu đất đó.
Một tuần sau, trong công điện đề ngày 16 tháng 11, tòa tổng lãnh sự tại TP. HCM cho biết thêm là tu sĩ Năm Liêm vẫn còn ở trong chùa, được cha mẹ chăm sóc, cùng một số tín đồ Hòa Hảo mà được công an cho phép vô trong. Cụ Trần Hữu Duyên cho rằng lúc tu sĩ Năm Liêm leo lên cây là lúc chính quyền địa phương đưa giấy quản thúc hành chánh về tội nhốt công an trong chùa.
Người tu sĩ nhiều lần bị tù
Ông Năm Liêm không xa lạ với đoàn ngoại giao Mỹ. Năm 1996, ông dựng cổng trên lối đi vô chùa, rồi bị chính quyền địa phương bắt tháo gỡ vì xây không có giấy phép. Ông từ chối, rồi khi công an tới bắt thì ông leo lên cây, “cũng cái cây đó,” công điện ngày 8 tháng 11 cho biết.
Lần đó, ông ngồi trên cây trong 4 ngày. “Nhân chứng khi đó nói phải huy động hàng trăm công an để ngăn chặn hàng ngàn người hiếu kỳ không vào khu vực này.”
Khi ông leo xuống thì bị tuyên án tù 2 năm với tội danh “ngăn cản người thừa hành công vụ”. Năm 1999, tham tán chính trị tòa đại sứ Mỹ có ghé thăm ông Liêm trong nửa ngày. Ông được miêu tả là “rất tin vào tâm linh và nói chuyện vô cùng hấp dẫn”. Ông cho viên tham tán xem vết thẹo trên đầu gối, và nói, trong tù ông tự cắn đầu gối để chứng minh với cán bộ là ông không sợ đau đớn.
Chính quyền địa phương có vẻ sợ ảnh hưởng của tu sĩ Võ Văn Thanh Liêm. Năm sau, 2002, khi viên tham tán chính trị trở lại An Giang thăm ông Liêm, thì viên chức địa phương vây quanh chùa không cho vô trong. Một bức công điện đề ngày 19 tháng 7, 2002 miêu tả quang cảnh:
“Khi tham tán chính trị tới đường lót gạch dẫn tới chùa của Năm Liêm hôm 24 tháng 6, ba người thanh niên đứng ra chặn đường. Nhiều người khác, dường như trong cùng nhóm, đứng trên bãi cỏ quán trà bên cạnh. Một trong những thanh niên này vùng vằng nói tham tán chính trị đi chỗ khác. Anh này nói người dân địa phương không muốn tiếp người Mỹ và ‘không muốn người Mỹ quấy phá tu sĩ trong chùa.’”
Khi viên tham tán chính trị bảo ông đã tới thăm và được đón tiếp niềm nở 3 năm trước, còn nếu chính quyền địa phương cấm không cho vào, hay quản thúc ông Năm Liêm tại gia, thì ông sẵn sàng đi chỗ khác.
Lúc đó, “người thanh niên này nổi giận và bắt đầu chửi tục, chối không phải công an và nói vị tu sĩ không bị giới hạn gì cả. Anh la lên rằng anh đại diện cho cộng đồng và cộng đồng không muốn người Mỹ tới gần đây.”
Nhiều người khác cũng bắt đầu bu quanh. Viên tham tán nhận ra nhiều tín đồ Hòa Hảo vì tóc búi tó và mặc đồ nâu hay xám. Những tín đồ này “đứng nghe chăm chú, rồi một vài người trong số họ bắt đầu cãi nhau với những thanh niên đứng chặn đường”.
Ngại có xô xát xảy ra, viên tham tán bỏ đi. Sáu tiếng sau quành lại, “cũng nhóm thanh niên này vẫn còn chờ ở đó”.
Tới năm 2005, ông Liêm lại bị bắt. Khi Dân Biểu Christopher Smith tới Việt Nam, gặp cụ Trần Hữu Duyên, cụ cho biết khi tu sĩ Năm Liêm tưới xăng vào một viên chức chính quyền địa phương thì ông bị bắt và bị tuyên án 6 năm rưỡi tù.
-Phía sau vụ tự thiêu trước cửa tòa Tổng Lãnh Sự Mỹ
Vũ Quí Hạo Nhiên/Người Việt
WESTMINSTER (NV) - Tiết lộ trong các công điện ngoại giao quanh vụ người dự tính tự thiêu trước cửa tòa Tổng Lãnh Sự Mỹ ở Sài Gòn cho thấy sự bất đồng giữa đoàn ngoại giao Mỹ và giới lãnh đạo Phật Giáo Hòa Hảo Thuần Túy tại Việt Nam.
 |
Cổng TLSQ Mỹ tại Sài Gòn, nơi xảy ra vụ tự thiêu hụt. (Hình tư liệu) |
Trong một công điện đánh đi trong ngày vụ tự thiêu hụt xảy ra, 19 tháng 8, 2005, Tổng lãnh sự Seth Winnick kể lại sự việc:
“Vào khoảng 9 giờ sáng địa phương, 19 tháng 8, một người đàn ông không rõ danh tánh, mặc đồ bình thường, ngã gục ở gần công vào Tổng Lãnh Sự Quán Hoa Kỳ tại TP.HCM.
Lính gác địa phương tại tòa Tổng Lãnh Sự chạy đến giúp đỡ, thì thấy quần áo người này tẩm đầy xăng hay một thứ nhiên liệu tương tự. Ông này cũng cầm một chai nhiên liệu nữa. Một tay ông cầm cái bật lửa, tay kia ông có một bức thư. Lính gác giựt bật lửa ra khỏi tay ông này để bảo đảm an toàn cho ông.”
Sau đó, theo bức công điện, công an thành phố đã bắt ông này và mang đi đâu không biết.
TLS Winnick cho rằng nhân vật này có liên quan tới Phật Giáo Hòa Hảo vì ngay sau đó ông nhận được điện thoại từ cụ Lê Quang Liêm, một lãnh tụ Hòa Hảo ở Sài Gòn. Cụ Liêm báo cho ông Winnick biết có “tin từ miền Tây” nói rằng sẽ có vụ tự thiêu ở trước tòa Tổng Lãnh Sự và hỏi thăm có gì xảy ra không.
Trong công điện gởi về, TLS Winnick báo với Washington rằng: “Trong tất cả những lần gặp gỡ với cả cụ Liêm lẫn ông (Trương Văn) Ðức, chúng tôi đều nhấn mạnh rằng tự thiêu là hình thức đấu tranh không chấp nhận được, bất kể nỗi oan tới thế nào.”
Trong một công điện theo sau đó trong cùng ngày, TLS Winnick báo về cho Washington là cả cụ Liêm lẫn ông Ðức liên tiếp gọi vào tòa tổng lãnh sự vào lúc 3 giờ chiều, hai cuộc gọi chỉ cách nhau vài phút.
Cả hai đều loan tin có tới 9 đạo hữu Hòa Hảo từ miền Tây đang lên Sài Gòn để lần lượt tự thiêu phản đối. Hai người hỏi “cộng đồng quốc tế” có định làm gì để giúp giảm “áp lực không chịu nổi” đối với Hòa Hảo.
Phía ngoại giao Mỹ từ chối không trả lời, mà chỉ nhấn mạnh là Mỹ không chấp nhận giải pháp tự thiêu và khuyến khích bên Hòa Hảo tránh các hành động dẫn đến chết người. Sau đó Mỹ báo cho Sở Ngoại Vụ tại Sài Gòn và cho Bộ Công An để biết là có tới 8 tín đồ Hòa Hảo nữa sắp sửa tự thiêu.
Khi sự việc xảy ra, thông tấn xã AP đưa tin và đài RFA trích dẫn, “Bà Julie Chung, phát ngôn viên của Ðại Sứ Quán Hoa Kỳ nói rằng nhân viên an ninh đã ngăn chận không cho người một người đàn ông Việt Nam nổi lửa tự thiêu ngày trước cửa Tòa Tổng Lãnh Sự Hoa Kỳ tại thành phố Hồ Chí Minh.”
Tuy nhiên, công điện được tiết lộ cho thấy AP và RFA khi đó đã không chuyển hết lời của bà Julie Chung. Trong công điện, TLS Winnick đề nghị lời phát ngôn cho bà Chung, “nếu được hỏi,” và lời phát ngôn đó bao gồm cả sự bất đồng ý kiến với bên Hòa Hảo. Lời phát ngôn đầy đủ có thêm đoạn sau:
“Hoa Kỳ kiên quyết bác bỏ hình thức tự thiêu và tất cả các hành động bạo lực cực đoan bất kể nỗi oan là thế nào. Chúng tôi thúc giục tất cả mọi người liên quan tránh các hành động dẫn đến chết người.”
Trong một bản tin 4 ngày sau đó, ký tên ông Nguyễn Văn Cội, Phát Ngôn Viên Giáo Hội PGHH Thuần Túy Việt Nam và Hải Ngoại, người tự thiêu được cho biết là ông Lê Văn Dương, “khoảng chừng 54 tuổi ở huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang.”
Lý do tự thiêu được cho biết là để “đòi lại nhà đất đã bị cán bộ nhà nước chiếm đoạt.”
Trong khi phía Hòa Hảo nhận ông Dương là tín đồ của mình, bên công an lại thoái thác. TLS Winnick cho biết, “người liên lạc bên Bộ Công An muốn giảm thiểu yếu tố Hòa Hảo, mà nói với sĩ quan an ninh tòa đại sứ là người đàn ông bị bắt không thuộc giáo phái nào và bị bệnh tâm thần.”
-----------
Liên lạc tác giả: VuQuiHaoNhien@nguoi-viet.com
Phía sau vụ tự thiêu trước cửa tòa Tổng Lãnh Sự Mỹ
