Thời kỳ dễ dàng của Việt Nam đã qua rồi! Easy Part Over for Vietnam (Diplomat 10-6-12) -- "The Communist Party knows it must take action. But it doesn’t seem to know what." (ĐCSVN biết là họ phải hành động, nhưng dường như họ không bịết phải làm gì) Chết chưa?! --Vietnam Struggles to Restart Growth (WSJ 10-6-12) ◄
Bridget O'Flaherty/The Diplomat
Lê Quốc Tuấn. X-CafeVN chuyển ngữ
Niềm lạc quan trong thời gian bùng nổ kinh tế trước năm 2008 của Việt Nam đã hết. Đảng Cộng sản biết rằng mình cần phải hành động. Nhưng dường như họ không biết mình phải làm gì .
Ở một bên của ngôi chợ Hòa Bình kiên cố tại quận 5, TP Hồ Chí Minh tọa lạc một "khu chợ đen" nơi các bạn hàng dựng những ánh điện tròn chiếu sáng trên các mặt hàng hoa quả thịt thà của họ và chạy dây điện vòng qua những chiếc dù lớn. Trong những dịp đặc biệt như ngày lễ, công an có thể xua đuổi hoặc thậm chí bắt giữ hàng chục những bạn hàng như thế này. Đôi khi, tịch thu cả hàng hoá Nhưng hiện nay, đó không phải là khó khăn duy nhất của họ.
"Kể từ năm ngoái thu nhập của gia đình của chúng tôi suy giảm xuống 40%, gần như một nửa thu nhập từng có", Phan Thị Khánh vừa nói vừa tỉa nhặt những cọng rau diếp trong giỏ tre.
Khánh làm việc 16 giờ một ngày và nói rằng cô kiếm được từ 100.000 đồng đến 200.000 đồng (khoảng 5 đến 10USD). Cô cho biết là người chồng thì giúp việc mua bán, trong khi các con trai của họ làm việc tại những nhà máy ở địa phương. Cô nói, họ vẫn sống chung một nhà, bởi vì tiền thuê nhà quá đắt khiến các con không có khả năng ra riêng.
"Hầu hết người mua ở đây là công nhân nhà máy hoặc những người từ các tỉnh ngoại thành. Người giàu không mua sắm ở đây ", cô nói. "Giá cả thì tăng, nhưng mức lương của người lao động thì không, do đó, họ mua sắm ít hơn".
Không rõ con số chính thức là bao nhiêu, nhưng người dân địa phương nói rằng những cuộc đình công ngày càng gia tăng tại các nhà máy vì mức lương thấp và điều kiện làm việc nghèo nàn. Các mối lo lắng về tiền lương đã trở nên trầm trọng hơn bởi nạn lạm phát leo thang trong những năm gần đây. Lạm phát đã đạt đến đỉnh cao 23% vào tháng Tám năm ngoái, trước khi giảm xuống còn 18% vào đầu năm 2012. Nhưng nó vẫn còn kẹt lại ở mức cao hơn 8% so với tháng trước. Trong khi đó, tăng trưởng kinh tế, đã lại suy giảm một lần nữa và có thể không vượt qua 5,2% trong năm nay, theo chính phủ.
Chính phủ đang giải quyết bằng các kế hoạch cải cách lớn trong ba lĩnh vực chính: khu vực doanh nghiệp nhà nước chậm chạp, khu vực ngân hàng và đầu tư công. Các doanh nghiệp nhà nước đã thua lỗ trong nhiều năm. Thật vậy, phương tiện truyền thống nhà nước cho biết, công ty vận tải biển Vinalines, đã "lãng phí" một tỷ đô la, chỉ là ví dụ rõ ràng nhất của nhiều công ty khác. Ba viên giám đốc điều hành của công ty đã bị bắt trong một khu vực kinh doanh ước tính có giá trị đến 40% nền kinh tế.
Trong khi đó, công ty đóng tàu quốc doanh Vinashin của Việt Nam đã bỡn cợt với trò phá sản sau nhiều năm quản lý yếu kém. Một trong những vấn đề được xác định là công ty này đã di chuyển vào các thành phần kinh doanh "không cơ bản", chẳng hạn như việc quản lý khách sạn.
Theo tin tức trong nước, trong một báo cáo gần đây của Quốc Hội - cơ quan lập pháp của đất nước - Chính phủ cho biết các doanh nghiệp nhà nước đã cắt giảm chi tiêu gần 660 triệu USD trong năm năm, kết thúc vào cuối năm ngoái.Tuy nhiên, các quan chức chính phủ đang ngày càng quan tâm đến những vụ thua lỗ lớn tiền bạc của Nhà nước. Vì dụ như, đại biểu tp.Hồ Chí Minh Đỗ Văn Dương đã tuyên bố với báo Thanh Niên: "Đến lúc phải điều tra các khoản đầu tư gây ra thiệt hại lớn đến tiền bạc của Nhà nước và quy kết những người có trách nhiệm" Ông nói rằng các trường hợp Vinashin và Vinalines gần đây là biểu hiện quản lý yếu kém của doanh nghiệp nhà nước.
Hiện các công ty đang bị yêu cầu phải công bố thu nhập, tuy nhiên kế hoạch công bố còn trong giai đoạn ban đầu. Nhưng bất kề là chính phủ có tuyên bố gì, có vẻ như các cải cách thực sự sẽ không được diễn ra sớm khi các doanh nghiệp nhà nước đang chống lại sự thay đổi, đầu tư nước ngoài hoặc tái cấu trúc. Ngoài ra, nhiều lời (lặng lẽ) phàn nàn rằng các quy định của chính phủ nhằm đảm bảo một lực lượng lao động lớn trong khu vực nhà nước và các dịch vụ miễn phí cho người nghèo đang gặp khó khăn, họ than thở, khi cố gắng để nâng cao hiệu quả.
Năm ngoái, một số nhà kinh tế địa phương kêu goị gọi những đề nghị thay đổi lớn nhất kể từ chính sách đổi mới, một chính sách bắt đầu từ năm 1986 từng mở cửa trở lại nền kinh tế cô lập của đất nước cộng sản, và là một động thái được ghi nhận bởi nhiều nhà phân tích như là một động lực thực sự đằng sau những tăng trưởng kinh tế nhanh chóng trong hai thập kỷ qua.
Tuy thế, một số nhà quan sát hoài nghi về những lời nói như vậy. "Ồ, tôi rất muốn nhìn thấy như thế" cựu Đại sứ Mỹ tại Hà Nội, Douglas "Pete" Peterson nói khi bàn về những so sánh với (chính sách) đổi mới được đề cập đến trong một cuộc phỏng vấn. Peterson, một tù nhân chiến tranh trong cuộc chiến tranh Việt Nam, là Đại sứ Mỹ đầu tiên tại Việt Nam sau chiến tranh, phục vụ từ năm 1997-2001. "Đổi mới là việc chỉ diễn ra một lần, một quyết định lớn, nhưng đã được đáp trả trong mọi phương diện".
Ông nói, và đã có một số lợi ích tức thời từ chính sách ấy. "Chấm dứt được việc dân bị đói. Trả đất đai về cho người nông dân, năng suất tăng trưởng nhanh chóng và dân chúng có bảo đảm về lương thực. [Trước thời cải cách], dân chúng đói lả đến chết trên hè phố", Peterson nói.
Tuy nhiên, một phần tư thế kỷ sau đó, niềm tin nơi người tiêu dùng đã xuống thấp. Thật vậy, theo công ty nghiên cứu thị trường Cimigo, trong tháng 10/2011, niềm tin đã giảm xuống mức thấp nhất từ trước đến nay.
"Những số liệu [Tháng Mười] là thấp nhất mà tôi từng thấy", ông Richard Burrage, một đối tác quản lý của công ty nghiên cứu thị trường nói thêm, sự suy giảm đó thường nhanh chóng theo sau gia xăng tăng cao. Từ cuối tháng tư đến tháng Ba năm nay, cả hai chỉ số tiêu dùng về thực phẩm và giá xăng dầu đã gia tăng đều đặn.
"Với các mức lạm phát, họ kiếm được ít hơn so với trước đây" Burrage nói, lưu ý rằng trong thời bùng nổ kinh tế trước năm 2008 có "nhiều lạc quan hơn".
Tuy nhiên, giá xăng dầu không phải là chỉ số duy nhất mà các nhà phân tích lưu ý - doanh số bán hàng điện thoại di động được xem như một cách không chính thức khác nữa để đánh giá niềm tin của người tiêu dùng trên khắp đất nước. Việt Nam có một số lượng lớn người sử dụng điện thoại di động, hầu hết giới trẻ sở hữu một vài cái điện thoại.
Trương Thị Ái Châu, 30 tuổi, từng quản lý cửa hàng điện thoại di động tương tự trong thành phố Hồ Chí Minh trong sáu năm. Nhưng cô nói rằng mọi thứ trở nên khó khăn hơn, và không phải chỉ vì các siêu thị đang giảm bớt các nhà bán lẻ nhỏ hơn.
"B6y giờ khó khăn hơn nhiều", cô nói. "Trước đây, họ có thể mua loại thương hiệu đắt tiền, nhưng bây giờ họ chỉ cần mua một cái cho nhu cầu cần dùng".
Jonathan Pincus, một nhà kinh tế của đại học Harvard, người đã giảng dạy tại Việt Nam trong hơn tám năm, tin rằng mặc dù Đảng Cộng sản đã xác định đúng được ba lĩnh vực cần cải cách nghiêm trọng, nhưng việc thực sự phải làm gì vẫn còn đó.
"Có sự thiếu đồng thuận về cách thức thực hiện", ông nói. "Tôi không nghĩ rằng có những bất đồng về ý thức hệ", giữa các thành viên của đảng. Thực ra, ông gợi ý, đó chính là sự cạnh tranh của các nhóm lợi ích đặc biệt đang tạo nên những chia rẽ.
Đối với nhiều người bên ngoài, các giải quyết của đảng nằm trong khoảng nào đó trên mức quy mô từ mờ đục dần đến không thể hiểu được. Tuy nhiên, trong quá khứ, những gì từng lộ ra đã cho thấy những rạn nứt trong trong đảng và chính phủ giữa phe bảo thủ xưa cũ và phe hiện đại hóa.
Tthế nhưng, lần này, có thể có nhiều liên quan đến sự khác biệt lợi ích về thương mại giữa các doanh nghiệp nhà nước và những giới khác. Chắc chắn, sau nhưng thông báo rất rõ rệt của chính phủ vào năm ngoái, một số tường thuật báo chí là quan trọng đối với các "lợi ích đặc biệt" về sự chống lại các cải cách lớn trong lĩnh vực doanh nghiệp nhà nước.
"Họ cần phải làm một điều gì đó, nhưng họ không biết phải làm gì", Pincus nói.
Nền kinh tế của Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trong thập kỷ theo sau cuộc khủng hoảng tài chính châu Á vào cuối những năm 1990, một cuộc khủng hoảng từng đe dọa phá hoại các tiến bộ dưới thời đổi mới. Thế nhưng, trong năm năm qua, nền kinh tế vẫn cuốn xoay giữa những chu kỳ thăng trầm.
"Khó khăn hiện nay là nghiêm trọng. Chúng tôi sẽ bị mắc kẹt trong chu kỳ thăng trầm này cho đến khi mọi thứ được sửa chữa", Pincus nói. "Giai đoạn phát triển dễ dàng đã qua rồi".
Nguồn: The Diplomat
@ xcafevn
VIỆT NAM: NHỮNG NGÀY THÁNG DỄ DÀNG ĐÃ QUA RỒI.
Joseph Stiglitz: The Price of Inequality (Project Syndicate 5-6-12)
