Việt Nam hạn hán

HÀ NỘI ‒ Hàng năm, ngay lúc ở cao điểm mùa khô của Việt Nam, khi nước sông Hồng thấp nhất, những tài công có tay nghề ở Hà Nội đều có thể lái những những chiếc thuyền đáy bằng qua vùng nước cạn ở đây. Nhưng năm nay, mùa hạn hán đang xảy ra trên toàn cõi Việt Nam, và nước sông đang ở mức thấp kỷ lục, sông Hồng yên lặng một cách kỳ quái. Giòng sông bình thường là một con đường nước nhộn nhịp bỗng trở thành một con sông toàn cát. Người nông dân phụ thuộc vào giòng sông để dẫn nước vào ruộng, lo lắng - như những người lái đò - nhìn những bãi cát đang lớn dần. “Nếu không có nước trong những ngày sắp tới,” nông dân Vũ Thị La, 59 tuổi, vừa gieo hạt cho vụ mùa xuân nói, “tất cả sẽ chết.”

Lòng sông Hồng (gần cầu Long Biên) rạn nứt (1/12/2009) Nguồn: Nguyen Huy Kham / Reuters

Trên khắp Việt Nam, nhiệt độ cao và những giòng sông khô cạn đang đánh tiếng chuông báo động cùng lúc cả nước đang vật vã với thiên tai đang có thể trở thành mùa khô nước tồi tệ nhất trong hơn 100 năm. 68 cm là mực nước thấp nhất của sông Hồng từ khi người ta bắt đầu ghi lại dữ liệu từ năm 1902. Với lượng mưa hầu như không có kể từ tháng Chín, rừng miền Bắc cháy và điều kiện khô rang đang đe doạ các khu rừng ở miền Nam. Nhiệt độ nóng bức ở miền Trung đã gây ra nạn dịch côn trùng ăn gạo, gây thiệt hại hàng ngàn hecta lúa. Nguyễn Lan Châu, Phó giám đốc Trung tâm Quốc gia Dự báo Khí tượng- Thủy văn, âu sầu tuyên bố, “Đó là bắt đầu của tất cả mọi chuyện” (Xem hình sau khi hạn hán ở Kenya.)

Khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất — và cũng là khu vực có ảnh hưởng đến nhiều nhất — là bằng sông Cửu Long ở miền Nam. Mực nước ở vựa lúa quốc gia đã xuống đến độ thấp nhất trong gần 20 năm, đe dọa trực tiếp đời sống của hàng chục triệu người phụ thuộc vào các lưu vực của giòng sông để làm nông, đánh bắt và vận tải. Vấn đề lớn nhất, tuy nhiên, không phải là nước. Đó là muối. Trong mùa khô, khi các kênh lạch khô cạn, nước biển có thể vào sâu trong nội địa trên 18 dặm (30 km). Việt Nam đã được cài đặt một loạt các cửa kinh đào để giữ lại mực nước cao, cũng như để kiểm soát lũ lụt hàng năm. Điều này đã cho phép nông dân chuyển đổi từ trồng lúa trong mùa mưa sang nuôi tôm trong vùng nước lợ vào mùa khô. Kết quả là việc sử dụng đất và năng suất cây trồng có hiệu quả cao hơn, và tăng gấp đôi thu nhập của nông dân ở Đồng bằng sông Cửu Long từ năm 1999.

Những ngày có cao năng suất có thể đã chấm dứt. Khi hạn hán tiếp tục hoành hành, ở một số nơi nước biển đã vào sâu trong đất liền đến gần 40 dặm (60 km), ông Đàm Hòa Bình, Phó Cục trưởng Cục Thuỷ lợi của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ở Hà Nội nói. Hầu hết vụ mùa đông xuân đã thu hoạch xong, nhưng nước biển đã vào đến những nơi chưa bao giờ đến trước đây, khiến vụ lúa hè thu rơi vào cảnh nguy hiểm, ông Bình cho hay. “Chúng tôi đang cố gắng tăng cường hệ thống tưới tiêu để ngăn nước không bị mặn hơn nữa,” ông nói thêm, nhưng điều kiện khắc nghiệt đang làm tình huống trở thành “một trong những khó khăn nhất trong một trăm năm nay.”

Các dự án thuỷ điện ở bên kia biên giới Việt‒Trung thường được xem là nguyên nhân của tình trạng thiếu nước ở hạ nguồn. Đúng thế, láng giềng phương Bắc của Việt Nam đã tích cực đẩy mạnh chiến dịch dựng đập ở thượng nguồn sông Cửu Long, bắt nguồn trên cao nguyên Tây Tạng và đi qua năm quốc gia khác trước khi nó đổ vào biển Đông ở miền Nam Việt Nam. Theo Ủy Ban sông Mekong, một cơ quan tư vấn khu vực, Trung Quốc đã xây dựng hoặc đang có kế hoạch xây dựng tám đập nước dọc theo sông Mekong. Các đập nước thực sự làm tăng mối quan tâm lớn về sự đảo lộn dòng trầm tích và sự di chuyển của cá, nhưng chúng cũng có thể có tác động tích cực, theo Jeremy Bird, giám đốc điều hành của Uỷ ban sông Mekong. “Những đập nước này sẽ phân phối lại lưu lượng của nước, do đó sẽ có nhiều nước cung cấp cho mùa khô.” Nhưng tại thời điểm này, tại Trung Quốc cũng đang gặp hạn hán khắc nghiệt, vì thế không có đủ nước trữ ở đập để đưa xuống hạ nguồn.

Về phía bắc, Việt Nam cũng đang bận rộn xây đập thủy điện. Gần đây chính phủ đã phát đủ nước từ các đập nước này để giúp nông dân ở đồng bằng sông Hồng trồng vụ mùa xuân. Công ty điện lực quốc doanh cho biết không còn đủ khả năng ca&’p nước vì hồ chứa ở phía bắc đang ở mức thấp nguy kịch đồng thời nhu cầu nhu cầu điện lực dự kiến sẽ phá kỷ lục vì nhiệt độ nóng bức tăng vượt bực trong tháng này. Ngay cả được lượng nước ít oi, Nguyễn Văn Thắng, Giám đốc sở nông nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc, cũng không hy vọng có được. Khí hậu nóng và nước bốc hơi chính là kẻ thù. “Ngay cả nếu tất cả đi gánh hết nước để nuôi lúa,” ông Thắng sợ rằng một phần ba số lúa trong tỉnh của ông vẫn có thể bị mất.

Ông Ian Wilderspin, Cố vấn kỹ thuật của cơ quan Quản lý Rủi ro Thiên trong Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc tại Hà Nội nói cuộc khủng hoảng hiện nay là tiếng chuông cảnh báo cho Việt Nam. Nạn hạn hán này đã được đoán trước, Wilderspin nói, đề cập đến dự đoán hồi cuối năm cho biết El Nino sẽ mang lại một mùa đông bất thường, ấm và khô. Tuy vậy theo thói quen Việt Nam thường chuẩn bị ngừa lũ lụt và mưa bão, có tính tàn phá thảm khốc hơn khi xảy ra. “Hạn hán là một thảm họa im lìm và chậm, nhưng về lâu dài lại có tác động sâu sắc hơn đến đời sống của mọi người,” ông nói.

Và khi nào thì mới có những cơn mưa cứu khổ? Chuyên viên Khí tượng dự báo mưa sẽ đến miền Bắc trong tháng này. Nhưng những vùng khác trên cả nước có thể không thấy bất kỳ hạt mưa nào cho đến tháng Tám; Khi đó sẽ quá muộn
© DCVOnline-- Việt Nam hạn hán

Nguồn: Vietnam Feels the Heat of a 100-Year Drought, TIME.com, by Martha Ann Overland / Hanoi