Phép lạ truyền thống Á Ðông
Ngô Nhân Dụng
“…Sức mạnh của các quốc gia đó nằm trong truyền thống đạo lý của họ, tạo nên phép lạ mà một người Mỹ phải kính trọng. Dân Việt Nam cũng có đủ các hạt giống tốt đó, chỉ cần được tưới tẩm, vun trồng trở lại mà thôi…”
Nhưng ở Nhật Bản, thủ đô Tokyo là một thành phố lớn 26 triệu người, một ký giả Mỹ ở đó 5 năm trời, cũng ngạc nhiên vì trong xóm không ai lo nạn trộm cắp. Các con anh đi xe đạp về nhà bỏ xe trước cửa không bao giờ phải khoá. Và không bao giờ bị mất. Ðứa con gái 9 tuổi được một cô bạn Nhật rủ đi chơi sở thú, mỗi chuyến đi xe điện mất 90 phút, đổi tầu ba lần, nhưng cha mẹ cô bé người Nhật không tỏ vẻ gì lo âu. Anh coi đây là một phép lạ!
Sau những năm 1970, chúng ta thường nghe nói đến “Phép lạ kinh tế” của những con rồng nhỏ Á Ðông: Những nước Ðài Loan, Nam Hàn, Singapore và lãnh thổ Hồng Kông phát triển kinh tế nhanh chóng. Một nhà báo Mỹ đã nhìn thấy một thứ phép lạ khác: Phép lạ xã hội trong vùng đất này.
T.R. Reid đã sống nhiều năm ở Nhật Bản và đi khắp miền Ðông Châu Á. Năm 1997 có một cuộc khủng hoảng tài chánh và khủng hoảng kinh tế ở vùng này. Năm sau, Reid giúp hướng dẫn một đoàn quay phim Mỹ đi làm một phim tài liệu về ảnh hưởng của tình trạng kinh tế suy sụp trên xã hội Nhật Bản. Ði mãi, nhà sản xuất hỏi nhà báo: Ðâu? Khủng hoảng đâu? Ði tìm những nơi tụ tập người vô gia cư coi? Phải tìm ra một cảnh gia đình tan vỡ để phỏng vấn chứ? Ðoàn quay phim thất vọng.
T. R. Reid kể vào giữa thập niên 1990 anh đã chứng kiến cảnh suy sụp của thị trường chứng khoán Tokyo và bao nhiêu người phá sản vì trái bong bóng trong thị trường địa ốc cũng bể vỡ. Ba bốn năm sau kinh tế vẫn tiếp tục đi xuống, anh đã tới phỏng vấn vị tổng giám đốc cảnh sát quốc gia, để hỏi xem số người phạm pháp đã tăng lên như thế nào. Người chỉ huy cảnh sát cả nước Nhật lễ phép trả lời anh rằng số tội phạm đã giảm xuống trong 20 năm qua, và trong hai năm gần đây vẫn tiếp tục giảm. Reid giải thích rằng theo các cuộc nghiên cứu xã hội học ở Mỹ thì khi kinh tế xuống tình trạng phạm pháp, số gia đình ly dị thế nào cũng tăng, vì thế anh mới đặt câu hỏi. Ông cảnh sát trưởng chỉ biết gật đầu một cách lịch sự: “À, ra thế”.
Sau khi đi thăm các quốc gia khác trong vùng, T.R. Reid khám phá ra một phép lạ khác ngoài phép lạ kinh tế, đó là một “phép lạ xã hội” mà các dân tộc này đã thực hiện được, mà người Tây phương chưa nhìn thấy. Kinh tế không quyết định lối sống của con người trong xã hội khi đối đãi với nhau. Những số thống kê cho thấy tỉ lệ tội phạm ở nhiều thành phố Mỹ cao gấp hàng chục lần, có nơi hàng trăm lần tỉ lệ ở Tokyo. Trong những năm kinh tế khủng hoảng sau năm 1997, số người phạm pháp ở Nhật Bản, Nam Hàn và Ðài Loan, từ tội sát nhân đến trộm cắp không tăng lên. Những quốc gia này đã tạo được một nền tảng tinh thần vững chắc, từ hàng ngàn năm, nền tảng đạo đức đó không lên xuống theo chỉ số thị trường và thống kê về tổng sản lượng nội địa. Ðó là một phép lạ xã hội làm một người Tây phương kinh ngạc.
Reid nhận thấy nền tảng đạo lý truyền thống trong các nước Á Ðông này là do lối giáo dục Khổng Giáo. Vì ông hàng xóm người Nhật của anh luôn luôn giải thích các điều anh thắc mắc về cách cư xử của người Nhật bằng một câu mở đầu: “Ðức Khổng Tử nói rằng...”
Những nhà kinh tế Nhật Bản mà tôi đọc giải thích cả nền đạo lý của nước họ là do ảnh hưởng đạo Khổng, được dạy theo lối các triết gia đời Tống bên Trung Quốc. Những quy tắc sống như Lễ, Nghĩa, Liêm, Sỉ được các ông Trình, ông Chu đề cao đã tạo nên tinh thần các võ sĩ đời xưa cũng như cách hành động của các doanh nhân bây giờ. Lề lối quản trị xí nghiệp cũng như guồng máy hành chánh đều theo tinh thần Tống Nho. Nhiều tác giả Việt Nam trước đây hay trút hết mọi suy đồi trong xã hội mình vào thế kỷ 19 là do Tống Nho gây nên. Nhưng thứ Tống Nho đã gây ra tình trạng trì trệ về trí thức và ỷ lại về tinh thần đó thực ra do những Âu Dương Tu, Tư Mã Quang để lại. Ho đã củng cố chế độ nhà Tống bằng cách thiết lập một kỷ cương cho chế độ quân chủ tập quyền; họ ấn định phương pháp tuyển mộ quan lại bằng khoa cử, dần dần sinh ra bọn hủ Nho trọng khoa cử và bằng cấp, chỉ biết học thuộc lòng rồi lập lại nhưng điều học trong sách; còn trong hành động thì chỉ biết vâng lời vua quan. Chính đó là mầm mống gây nên cảnh suy đồi của giới trí thức Nho Giáo ở Trung Quốc và Việt Nam, trong nhiều thế kỷ. Người Nhật cũng theo Tống Nho nhưng không tổ chức thi cử, trọng thực tài và thực dụng, chỉ dạy nhau các đạo nghĩa sống ở đời theo “Trình Chu sự nghiệp”.
Ðến thế kỷ 20 vừa qua, hai nước Việt Nam và Trung Hoa đã thay đổi bằng cách du nhập chủ nghĩa Mác Lê Nin và đem guồng máy cai trị kiểu Stalin vào áp dụng trong việc chính trị. Những định chế thượng tầng này trong bản chất không khác gì chủ trương tôn quân và lối học từ chương nô lệ đời trước. Các chế độ Cộng Sản chỉ thay thế ông Vua bằng Ðảng. Các cán bộ, đảng viên đóng vai trò các hủ nho mới, tuyệt đối trung thành với đảng, cố học thuộc lòng các khẩu hiệu do các lãnh tụ nói ra, và không chấp nhận cho ai bất đồng ý kiến.
Cuốn sách mà Mao Trạch Ðông đọc hàng ngày không phải là sách của Karl Marx mà của Tư Mã Quang. Chế độ chính trị mà đảng Cộng Sản Trung Quốc lập ra không khác gì chế độ nhà Thanh, trừ các tên gọi. Cũng một chính quyền tập trung quyền hành, cũng một guồng máy thư lại làm tay sai cho Vua, hoặc Ðảng, và cả nước phải tôn thờ những ông thánh mới, học thuộc lòng cuốn Sách Ðỏ của Mao Chủ Tịch coi là một cuốn sách vạn năng. Nhà Nguyễn ở nước ta đã thiết lập một chế độ theo khuôn khổ nhà Thanh cai trị dân Hán. Luật Gia Long thay thế Luật Hồng Ðức cũng đề cao quân quyền; đề cao quyền của người đàn ông và giảm quyền phụ nữ; cũng ngăn cấm không cho học trò được viết những ý kiến mới dù chỉ cho bạn bè cùng đọc; cũng cấm dân không được phê bình quan lại, vân vân. Ðó là một guồng máy cai trị của một nhóm thiểu số ở Trung Quốc dùng để kiểm soát khối dân đa số. Nhưng đã được áp dụng vào nước ta từ thế kỷ 19.
Chủ nghĩa Mác Lênin gieo vào Trung Quốc gặp đúng mảnh đất đã được nhà Mãn Thanh chuẩn bị, chỉ cần hô ra những khẩu hiệu mới. Hồ Chí Minh theo đúng con đường mà Mao Trạch Ðông vạch ra; không khác gì Vua Gia Long theo Thanh triều. Hai nước cộng sản Trung Hoa và Việt Nam đả kích Khổng Giáo để thay thế ý thức hệ cũ bằng chủ nghĩa Cộng Sản. Nhưng họ học Mác Xít theo lối dạy của Stalin cho nên vẫn là lối học nô lệ cũ. Như Hồ Chí Minh thường nói với các cán bộ: Bác Stalin không thể nào nhầm được. Vì tinh thần nô lệ tư tưởng và “suy tôn Ðảng như suy tôn Vua” như vậy cho nên các chế độ Cộng Sản đã không giúp được hai dân tộc Việt Nam và Trung Hoa thoát khỏi nền nếp mà đám hủ Nho đã tạo ra trên hai quốc gia này trong các thế kỷ trước.
Trong khi đó, các nước Á Ðông khác may mắn không theo chủ nghĩa Cộng Sản và tự giải phóng khỏi những gông xiềng quá khứ. Họ không tôn thờ Nho học nữa, mà cũng không cần nhập cảng một chủ nghĩa, một lý thuyết nào thay thế Nho Giáo. Nhưng vì các quốc gia này vẫn bảo vệ truyền thống cho nên những tinh túy trong nền đạo lý cũ vẫn được cả xã hội đề cao. Lễ Nghĩa Liêm Sỉ là cách sống với mọi người. Chính nền đạo lý mà Nho Giáo đã tạo ra ở các nước Á Ðông là một nguyên nhân giúp các nước này bước vào thế kỷ 21 với sức mạnh kinh tế và niềm tự tin vào dân tộc của họ.
Ðọc cuốn sách Ông Khổng Tử bên hàng xóm của T.R. Reid (Confucius lives next door), thấy ký giả này thán phục khi mô tả những đức tính của người Nhật trong việc cư xử với láng giềng, trong trường học, trong sở làm, đối với người ngoại quốc, vân vân. Người đọc phải thấy là người Nhật được cha mẹ, ông bà dạy dỗ những điều chẳng khác gì người Việt Nam mình, ít nhất là trong các gia đình Việt Nam vẫn giữ lễ giáo. Mà trong tất cả các trường học ở miền Nam trước năm 1975 các thầy cô cũng dạy học sinh như vậy. Phải tôn trọng của công? Phải giữ lời hứa? Phải kính trọng người lớn tuổi? Phải hòa thuận với xóm làng? Phải lễ phép với thầy giáo, cô giáo? Phải giúp đỡ người hoạn nạn? Nếu ai đã được học Gia Huấn Ca thì đều biết đó là những quy tắc luân lý bình thường mà gia đình Việt Nam nào cũng phải dạy con cái. Hiện nay ở nước ta các gia đình có lễ giáo vẫn dạy con cái như thế, không khác gì người Nhật Bản cả. Mà hàng ngàn năm trước đây, người Việt Nam vẫn dạy con như thế. Vậy tại sao một người ngoại quốc như T.D. Reid đã thán phục xã hội Nhật Bản sống đạo đức và an hòa trong khi hiện nay chính nhiều người Việt Nam cũng nhiều lúc đau lòng vì phong hoá, đạo đức xuống dốc? Khi so sánh nước mình với các con rồng Nhật Bản, Nam Hàn, Ðài Loan, Singapore, chỉ có một điểm khác biệt lớn, là các nước đó không sống dưới một chế độ độc tài Cộng Sản như ở nước ta.
Cho nên nếu có một chế độ chính trị thích hợp, dân tộc Việt Nam vẫn có thể phục hồi được truyền thống Lễ Nghĩa Liêm Sỉ không khác gì các nước Á Ðông khác. Phải có một chế độ đề cao chữ Tín thì trẻ em đến trường học chữ Tín dễ dàng hơn. Phải xoá bỏ hệ thống tham nhũng, thì trẻ em và người lớn mới tin ở điều Thiện. Phải chấm dứt chế độ độc quyền chính trị thì những người có thiện chí và có khả năng mới được tiến lên thay thế những người chỉ quen nịnh hót và luồn lọt. Chúng ta có thể tin tưởng rằng dân tộc Việt Nam có khả năng đó.
Một điều đáng lo là nhiều người quá quan tâm đến vấn đề kinh tế, chỉ muốn bắt chước các con rồng Á Ðông trên mặt phát triển kinh tế mà quên mất mối lo về xã hội. Sức mạnh của các quốc gia đó nằm trong truyền thống đạo lý của họ, tạo nên phép lạ mà một người Mỹ phải kính trọng. Dân Việt Nam cũng có đủ các hạt giống tốt đó, chỉ cần được tưới tẩm, vun trồng trở lại mà thôi.
Sẽ có ngày người dân Việt sống ở một thị xã như Cà Mau, Hội An, Bắc Giang có thể để xe trước cửa nhà mà không cần khoá, đêm không khoá cổng cũng vẫn ngủ ngon. Người ta ra đường không lo bị trấn lột. Trẻ em biết lễ phép, làng xóm sống hòa thuận. Sẽ có ngày phép lạ xã hội cũng xuất hiện với nước ta.
Ngô Nhân Dụng
Nguồn: báo Người Việt, ngày 08/09/2009
| Quan trí, báo chí và internet---blog Hiệu Minh. |
Khi thấy vấn đề gì không hay ho, các vị thường nói, do dân trí thấp. Ít người dám nói quan trí có điều cần bàn. Rỗi việc nên điểm Báo/Blog, thấy nhiều điều thú vị về các quan, internet và báo chí.
- Bàn về bauxite Tây Nguyên, Thứ trưởng Bộ Công thương Lê Dương Quang đã coi các ý kiến phản biện của trí thức Việt Nam, bao gồm cả vị tướng là “Rất kém xây dựng, hoàn toàn dựa trên những thông tin sai lệch, dựng chuyện, trầm trọng hóa, thậm chí mang tính kích động và bị các tổ chức phản động lợi dụng”.
- Ông Trần Đình Đàn, Chủ nhiệm VP Quốc hội đã thông báo với giới truyền thông:“Chắc chắn Quốc hội sẽ hoàn toàn ủng hộ chủ trương khai thác bauxite” trong khi Quốc hội chưa khai mạc. Bác ấy “vô tình” đã bỏ phiếu “đồng ý” giúp cho mấy trăm đại biểu
. - Đầu tư vào khai thác bauxite Tây Nguyên hàng tỷ đô la mà không biết lời lãi thế nào, ông Đoàn Văn Kiển, chủ tịch TKV, thản nhiên “Lỗ hay lãi bây giờ chỉ là dự đoán. Chúng tôi nói có lãi, các nhà khoa học bảo không. Khoa học và thực tế bao giờ cũng là 50:50. Vậy thì tốt nhất hãy làm đi, rồi mới kiểm nghiệm được. Thực tế sẽ trả lời”. Ổng dùng cả tỷ đô la đi “cá” năm ăn năm thua.
- Bác Kiển còn phán thêm với báo chí nước ngoài về Đại tướng “Tôi không dám bình luận gì. Tướng Giáp là một anh hùng dân tộc. Nhưng tôi phải nói với bạn rằng, ông nay đã gần 100 tuổi rồi. Chúng tôi phải tôn trọng ông ấy, nhưng bây giờ chúng tôi đang ở dưới sự lãnh đạo của chính quyền hiện nay và của Đảng Cộng sản”. Tin giờ chót, hai anh em ông Kiển đã mất chức.
- Sau khi báo chí Nhật Bản đưa tin vụ 4 viên chức công ty PCI bị bắt vì hối lộ quan chức Việt Nam, Thứ trưởng Ngoại Giao Hồ Xuân Sơn phát biểu “Việt Nam đã đề nghị phía Nhật Bản trong khi vụ việc đang được điều tra, chưa có kết luận cuối cùng thì các cơ quan truyền thông đại chúng của hai nước đều không nên đưa tin”.
- Dân blogger lặng người khi một bạn báo tin, trang web “Hợp tác kinh tế thương mại Việt Nam – Trung Quốc” có địa chỉ: http://www.vietnamchina.gov.vn/. do Việt Nam quản lý lại đăng ý kiến khẳng định Trường Sa và Hoàng Sa là của Trung Quốc do bà Khương Du, phát ngôn viên của Trung Quốc, nói như đanh đóng cột. Blog Osin gọi trang web này là “Con ngựa thành Troy”.
- Như để khẳng định chủ quyền của Trung Quốc tại hai quần đảo này, mới hôm qua thôi, một trang web của ta đăng tin Hải quân Trung Quốc diễn tập tại biển Đông. Trích một đoạn để chứng tỏ Việt nam khẳng định hộ bạn về chủ quyền “Ngày 16.8.2009, đội tàu hộ tống của Trung Quốc sau khi thực hiện nhiệm vụ hộ tống hàng hải đã đi vào khu vực biển Đông và tiến hành diễn tập với khoa mục tiếp tế theo đội hình hàng ngang…” Rồi một tướng bạn phát biểu: ”Bất kể là binh sĩ hộ tống hàng hay binh sĩ bảo vệ đảo, đều có chung một sứ mệnh đó là bảo vệ lợi ích quốc gia (TQ), hy vọng các binh sĩ tập luyện để bảo vệ tốt biên cương trên biển phía nam Tổ quốc (TQ)” . Tin này dịch từ báo Trung Quốc nhưng được Ba Sàm đưa ra vỉa hè sau khi đi rượu chè ngoài phố, vào trang web của ta đọc được, cứ tưởng mình say…
- Tầm cao hơn như một bác xin lỗi về vụ lũ lụt Hà Nội thì Osin Huy Đức đã bàn lâu rồi, hay Trương Duy Nhất luận về vụ lỡ miệng của một vị khá to gần đây. Nguyễn Quang Lập đành bótay.com
Mục điểm báo/blog xin dừng. Từ số 9 trở đi, xin độc giả thêm vào những phát biểu “nổi tiếng” khác. Mong các bác nhớ hộ, thời Internet này, mọi sai sót rất nhỏ cũng không qua mắt được đám bloggers mắt cú vọ, miệng lưỡi cay độc, nhầm một chút là bị tung lên mạng cho cả triệu người đọc.
9. Xin mời tiếp nha…
Chuyện ngoài lề của các blog: Các bloggers comment chán rồi quay sang…chê lẫn nhau. Anh Du chê anh Osin rồi bị những người khác chê lại.
Thú vị nhất là Đông A chê nhà thơ NT Tạo “kém trình” trong bài Danh chính mà ngôn không thuận, trong khi bố ấy đưa đường link sai làm bloggers loạn hết cả lên. Chắc cha nào hack Blog Đông A và đổi đường link để làm trò cười 
Cũng lạ, kém trình theo dân IT hiểu là kém lập trình (programming), mà ý Đông A phải chăng là kém“tìm” (search hay google?) nhỉ, hỡi bác Cogito, ergo sum.
Nhà thơ NT Tạo kém trình là cái chắc, nhưng bảo anh kém tìm thì tôi hơi nghi ngờ… Bố ấy có bài Tìm Hoa rất hay “Tìm hoa tôi tìm ngón thơm xòe nắng//Em vẫy gọi tôi mùa tình trong trắng//Tìm hoa tôi tìm cánh môi thần tiên//Em truyền sang tôi nóng bỏng lửa thiêng”
Chúc các bloggers nhiều niềm vui.
Blog Hiệu Minh.
==============================
Anhbasg bổ sung:
10. Gần đây nhất có câu nói của nhân viên Báo điện tử Đảng CSVN: "À không, cái này là do lỗi về KỸ THUẬT thôi, chứ bài này là là do KỸ THUẬT nhầm lẫn thôi, chứ không có vấn đề gì cả. Ừ nhá!"
nghe cũng hay bởi sự giản dị hóa một sự kiện nghiệm trọng, có tính chất làm "nhục quốc thể" do tờ báo điện tử "chính chủ" của Đảng CSVN làm ra.
Sự kiện khiến cho cả làng vui vẻ, nào Bờ lóc bờ leo, rồi nhà văn nhà báo tha hồ chửi, toàn bằng chữ đẹp, chữ tốt, câu cú hoàn chỉnh. Có cơ hội nào tốt hơn để chửi giữa mặt, chửi thẳng cánh, chửi nhân danh dân tộc, nhân danh nhân dân, nhân danh nỗi hờn căm của những Blogger bị bắt giam tù đày....mà người ta vẫn im miệng không dám hó hé gì cả...ha ha ha ha.
11. Cách đây gần 1 tuần là câu nói gần như bất hủ của ông Trương Vĩnh Trọng, phó thủ tướng nước Đại Vệ: “Cho đến lúc này, dư luận trong nước cũng như trên thế giới, kể cả những người khó tính, [còn] ai nói đến vấn đề khai thác bô-xít ở Tây Nguyên nữa. Điều đó cho thấy, khai thác bô-xít ở Tây Nguyên là đúng đắn và đang gặp thuận lợi”
Câu nói của ông đã khiến nâng uy tín của chính phủ lên một tầm cao mới, đặc biệt là đem đến một cảm hứng gần như bất chợt, nhanh chóng, lan tỏa mạnh mẽ đối với Blogger và nhà văn nhà báo.
Chỉ cần trích ở đây 1 đoạn từ bài của Thái Hữu Tình là hiểu ngay :
"Nhiều người bảo ông Phó Thủ tướng kém cỏi, ù lỳ, “trình độ văn hóa” hơi bị thấp. Rất sai! Ông Trương Duy Nhất thì bán tín bán nghi: Chẳng lẽ PTT chẳng nghe thấy gì hết, hay nghe thấy mà nói dối là không nghe thấy? Chẳng lẽ lời nói dối lại phát ra từ nơi… một Phó Thủ tướng? Hay là ông lỡ lời? Hay là chính phủ của ông… ngủ gật?"
12. Nói đúng câu của Blog Hiệu Minh..."xin mời tiếp nha"
