Báo cáo thường niên về tình hình nhân quyền mới nhất được Bộ Ngoại giao Anh công bố tháng 3 năm 2011 cập nhật các tình hình và các hoạt động nhân quyền trên khắp thế giới trong đó có Việt Nam.
-Báo cáo thường niên của Bộ Ngoại giao Anh về nhân quyền: Việt Nam
-Báo cáo thường niên của Bộ Ngoại giao Anh về nhân quyền: Việt Nam
Năm 2010, tình hình tự do ngôn luận và trách nhiệm giải trình chính trị ở Việt Nam đã không được cải thiện. Trong khi Quốc hội đóng một vai trò tích cực hơn trong việc đảm bảo chính phủ phải thực hiện trách nhiệm giải trình, các nhà chức trách trong chính thể nhà nước một đảng này vẫn tiếp tục nhắm vào các cá nhân chỉ trích Đảng Cộng sản Việt Nam và các chính sách của Đảng. Tự do ngôn luận và việc tiếp cận thông tin bị hạn chế thông qua sự kết hợp của nhiều yếu tố: pháp luật nghiêm khắc, việc quản lý chặt chẽ các phương tiện truyền thông do nhà nước điều hành, hạn chế internet, bắt và bỏ tù các bloggers và các nhà hoạt động chính trị. Những hạn chế này đã siết chặt hơn trong năm qua.
Về các quyền kinh tế và xã hội, Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể. Thành tích đầy ấn tượng trong phát triển kinh tế xã hội được thể hiện rõ qua việc năm 2010 Việt Nam đã đạt hoặc vượt một số Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ của Liên hợp quốc đặt ra cho tới năm 2015, bao gồm xóa bỏ tình trạng đói nghèo cùng cực.
Việt Nam cũng đã có một số tiến bộ nhất định về tự do tôn giáo với việc chính phủ tiếp tục đảm bảo tuân thủ các quy định về tự do tôn giáo, mặc dù những quan ngại về việc thực hiện các quy định này ở một số nơi vẫn còn tồn tại.
Trong năm 2010, chúng ta đã có thể hợp tác mang tính xây dựng với Việt Nam ở một số lĩnh vực. Nỗ lực của chúng ta tập trung vào tăng cường trách nhiệm giải trình chính trị và tính minh bạch, phát triển báo chí, và khuyến khích áp dụng các tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế trong thực thi pháp luật. Chúng ta đã phối hợp cùng chính phủ Việt Nam và các cơ quan khác thực hiện thành công một số dự án nhân quyền. Đồng thời, chúng ta tiếp tục đối thoại thẳng thắn và mang tính xây dựng với chính phủ về một số lĩnh vực mà chúng ta quan tâm, qua cả cơ chế song phương và cùng các đối tác thuộc Liên minh Châu Âu (EU), trong đó có Đối thoại Nhân quyền Việt Nam – EU diễn ra một năm hai lần. Ngoại trưởng William Hague, Thứ trưởng Ngoại giao Anh Jeremy Browne và Thứ trưởng Bộ Phát triển Quốc tế Anh Alan Duncan đều nêu lên những quan ngại về nhân quyền trong các cuộc thảo luận song phương với các đối tác Việt Nam. Tuyên bố chung về Quan hệ Đối tác Chiến lược Việt - Anh ký vào tháng 9 năm 2010 có bao gồm một cam kết của cả hai bên về việc bảo vệ nhân quyền. Nhân quyền cũng vẫn là một trụ cột chính trong các cuộc thảo luận song phương thường niên của chúng ta với chính phủ Việt Nam trong khuôn khổ Thỏa thuận Quan hệ Đối tác Phát triển do Bộ Phát triển Quốc tế Anh (DFID) chủ trì.
Với vai trò Chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) từ tháng 4 năm 2010, Việt Nam đã giám sát việc ra mắt Ủy ban ASEAN về Thúc đẩy và Bảo vệ Quyền của Phụ nữ và Trẻ em. Việt Nam cũng chủ trì Ủy ban liên chính phủ ASEAN về Nhân quyền. Ủy ban này đã thông qua kế hoạch hoạt động năm năm đầu tiên và sẽ được tiếp tục thúc đẩy thực hiện sau khi Indonesia tiếp nhận vai trò chủ tịch ASEAN năm 2011. Việc thành lập Ủy ban ASEAN về Nhân quyền là một diễn tiến đáng hoan nghênh và chúng ta hy vọng Ủy ban này sớm hay muộn sẽ có thể thiết lập quyền lực để tiến hành điều tra và buộc những người vi phạm nhân quyền chịu trách nhiệm.
Vào tháng 1 năm 2011, Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ tổ chức Đại hội Đảng thường kỳ năm năm lần thứ 11. Đại hội sẽ bầu các lãnh đạo mới cho một số vị trí cao cấp nhất của Đảng. Tuy nhiên, không có dấu hiệu cho thấy sẽ có thay đổi quan trọng trong lập trường về các quyền dân sự và chính trị. Đảng Cộng sản Việt Nam rất có thể sẽ tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định khu vực, nhưng ưu tiên vẫn sẽ là duy trì quyền lực của Đảng. Không gian dành cho tranh luận và thảo luận cởi mở chưa chắc sẽ được nới rộng một cách đáng kể trong thời gian ngắn.
Các cuộc bầu cử Quốc hội sẽ được tổ chức vào tháng 5 năm 2011 và sẽ có nhiều đại biểu quốc hội mới. Vì Quốc hội đang đóng vai trò ngày càng tăng trong việc yêu cầu chính phủ phải thực hiện trách nhiệm giải trình, chúng ta sẽ tiếp tục hỗ trợ xây dựng năng lực cho Quốc hội. Chúng ta sẽ tiếp tục hợp tác với các thể chế chủ chốt khác, bao gồm Kiểm toán Nhà nước Việt Nam, Thanh tra Chính phủ và báo chí để giúp nâng cao trách nhiệm giải trình chính trị và đấu tranh chống tham nhũng. Chúng ta cũng sẽ tiếp tục tập trung phát triển ngành truyền thông, làm việc với những người công tác trong lĩnh vực báo chí và hoạch định chính sách báo chí dựa trên cơ sở Biên bản ghi nhớ chúng ta đã ký kết với Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam.
Chúng ta sẽ tiếp tục làm việc với các đối tác EU ở Việt Nam để nêu lên các vấn đề chúng ta quan tâm và khuyến khích chính phủ Việt Nam cho phép các nhà ngoại giao EU tham dự các phiên xét xử, các phiên tòa phúc thẩm và đi thăm tù nhân. Nhân quyền vẫn sẽ là một trụ cột chính trong cuộc thảo luận song phương thường niên trong khuôn khổ Thoả thuận Quan hệ Đối tác Phát triển do DFID chủ trì. Chúng ta sẽ nêu vấn đề nhân quyền trong các cuộc gặp song phương trong khuôn khổ Quan hệ Đối tác Chiến lược Việt-Anh. Chúng ta cũng sẽ ký kết một bản kế hoạch hành động nhằm thực hiện Tuyên bố chung về Quan hệ Đối tác Chiến lược Việt-Anh, trong đó, những hoạt động cụ thể về nhân quyền sẽ là một yếu tố quan trọng.
Năm nay, Ủy ban Châu Âu đã lựa chọn Hội đồng Anh làm quản lý cho một chương trình xây dựng năng lực trong năm năm nhằm hỗ trợ Bộ Tư pháp, Tòa án Nhân dân Tối cao và Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao. Chương trình này là một hợp phần của Chương trình Đối tác Tư pháp.
Chúng ta đã chủ động hỗ trợ củng cố các thể chế như Quốc hội và Kiểm toán Nhà nước Việt Nam, những cơ quan có vai trò đảm bảo chính phủ phải thực hiện trách nhiệm giải trình. Quốc hội ngày càng tỏ ra chủ động hơn trong việc chất vấn các chính sách của chính phủ. Trong tháng 6, các đại biểu Quốc hội đã làm một việc chưa từng có tiền lệ - không thông qua đề xuất xây dựng tuyến đường sắt cao tốc nối Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh do chính phủ ủng hộ. Tuy nhiên, ảnh hưởng của Đảng tới Quốc hội vẫn còn lớn: 90% đại biểu Quốc hội là Đảng viên.
Năm 2010, chúng ta tiếp tục hỗ trợ các nỗ lực của Quốc hội nhằm tiếp xúc trực tiếp với cử tri thông qua trang web “Hỏi đáp Quốc hội”. Chúng ta cũng hỗ trợ Tổ chức Minh bạch Quốc tế và Sáng kiến Liêm chính và Minh bạch trong Kinh doanh, một sáng kiến giúp các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài hoạt động ở Việt Nam hợp tác để phát huy các tiến bộ bền vững trong lĩnh vực này.
Chính phủ Việt Nam vẫn khẳng định rằng dư luận xã hội không chấp nhận việc xoá bỏ hoàn toàn án tử hình. Trong tháng 11, chính phủ Việt Nam bỏ phiếu trắng trong cuộc bỏ phiếu của Đại hội đồng Liên hợp quốc đề nghị tất cả các nước thực hiện tạm ngừng áp dụng án tử hình.
Năm 2010, Anh và các đối tác EU thường xuyên kêu gọi chính phủ Việt Nam thực hiện việc tạm ngừng áp dụng án tử hình và, trong khi chờ đợi, áp dụng một cách tiếp cận cởi mở và minh bạch hơn đối với việc sử dụng hình phạt này.
Thông qua EU, chúng ta đã nêu lên với chính phủ Việt Nam những quan ngại về tình trạng đối xử với tù nhân và người bị tam giam. Chúng ta cũng tiếp tục khuyến khích Việt Nam phê chuẩn và thực thi một cách có hiệu quả Công ước Liên hợp quốc về chống Tra tấn.
Năm 2010, Quỹ Chương trình Chiến lược của Bộ Ngoại giao Anh tiếp tục hỗ trợ dự án của Viện nhân quyền Đan Mạch phối hợp với Học viên Cảnh sát Nhân dân nhằm bảo vệ nhân quyền trong quá trình thực thi pháp luật. Dự án này sẽ giúp nâng cấp các phương thức đào tạo dành cho các học viên và các sỹ quan cảnh sát tại ngũ về việc áp dụng các tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế trong điều tra hình sự.
Năm 2010, nhân viên Đại sứ quán Anh ở Hà Nội đã cùng các đồng nghiệp EU thăm trại giam Hoàng Tiến ở tỉnh Hải Dương để tìm hiểu các điều kiện trong trại giam. Trong một hoạt động riêng rẽ khác, nhân viên lãnh sự của Đại sứ quán Anh đi thăm hai tù nhân Anh đang bị giam ở trại giam Thanh Xuân, ngoại ô Hà Nội. Cùng các đối tác EU, chúng ta tiếp tục yêu cầu chính phủ cho phép chúng ta thăm các tù nhân nằm trong danh sách những cá nhân và người bị giam giữ cần quan tâm của EU.
Tháng 9, 17520 tù nhân được đặc xá nhân dịp Quốc khánh, trong đó có 27 người mang quốc tịch nước ngoài và 20 tù nhân người Việt Nam bị kết án theo các điều luật về an ninh quốc gia. Để được hưởng đặc xá, các tù nhân phải đáp ứng các tiêu chí cho chính phủ đưa ra, bao gồm việc trả thêm một khoản tiền phạt và bày tỏ sự ăn năn về tội của mình.
EU duy trì một danh sách các cá nhân và người bị giam giữ cần quan tâm. Chúng ta chia sẻ bản danh sách này với các nhà chức trách Việt Nam để tìm hiểu thông tin về tình hình của những người bị giam giữ. Đến tháng 12, bản danh sách này đã bao gồm 44 người. Trong suốt năm 2010, chúng ta và các đối tác EU đã tiếp tục yêu cầu chính phủ Việt Nam cho phép các nhà ngoại giao EU vào trại giam thăm những người bị giam giữ nằm trong danh sách. Tất cả các đề nghị đều bị khước từ.
Tháng 1, luật sư nhân quyền nổi tiếng Lê Công Định và ba nhà hoạt động khác là Trần Huỳnh Duy Thức, Nguyễn Tiến Trung và Lê Thăng Long bị kết tội âm mưu lật đổ chính quyền và bị kết án từ 5 đến 16 năm tù. Ngay sau phiên xét xử họ, chúng ta và các đối tác EU khác đã thể hiện mối quan ngại sâu sắc trước chính phủ Việt Nam về cơ sở cho những phán quyết này và mức độ nghiêm trọng của những bản án được đưa ra. Sau đó, yêu cầu của EU được tham dự phiên tòa phúc thẩm ba trong bốn nhà hoạt động vào tháng 5 đã bị từ chối. Toà phúc thẩm giữ nguyên bản án tù 5 năm đối với Lê Công Định và 16 năm với Trần Huỳnh Duy Thức trong khi án tù của Lê Thăng Long được giảm 18 tháng xuống còn 3 năm rưỡi.
Tất cả bốn nhà hoạt động trên đều nằm trong danh sách các cá nhân và những người bị giam giữ cần quan tâm của EU. Danh sách này cũng bao gồm blogger Phạm Minh Hoàng, người vào tháng 9 đã bị buộc tội âm mưu lật đổ chính quyền và là một thành viên của một tổ chức khủng bố do Hoàng bị cho là có quan hệ với Việt Tân, một tổ chức chính trị lưu vong chỉ trích chính phủ. Trong danh sách còn có Cù Huy Hà Vũ, bị buộc tội tuyên truyền chống nhà nước vào tháng 12.
Tháng 3, án tù tám năm của Cha Lý, một linh mục công giáo và nhà hoạt động chính trị, vì tội tuyên truyền chống nhà nước, đã được tạm hoãn thi hành một năm vì lý do sức khỏe. Ông tiếp tục nằm trong danh sách các cá nhân và những người bị giam giữ cần quan tâm của EU.
Năm 2010, việc soạn thảo luật báo chí sửa đổi và luật tiếp cận thông tin mới bị trì hoãn; cả hai luật này đều không được trình lên Quốc hội xem xét. Đây là điều đáng thất vọng vì cả hai luật này là những công cụ tiềm năng quan trọng cho việc thúc đẩy tự do ngôn luận và công cuộc đấu tranh chống tham nhũng.
Tháng 3, Đại sứ quán Anh và Học viện Báo chí và Tuyên truyền tổ chức hội thảo về chống xúc phạm danh dự và bôi nhọ trên báo chí. Hội thảo đã tạo điều kiện để các đại biểu từ Hội nhà báo Việt Nam, các luật sư, biên tập viên và nhà báo tìm hiểu các kinh nghiệm quốc tế về vấn đề này. Tháng 10, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền Thông Đỗ Quý Doãn thăm Vương quốc Anh. Chuyến thăm bao gồm các cuộc gặp với BBC, Reuters, Ủy ban khiếu nại báo chí và Thứ trưởng Ngoại giao Anh Jeremy Browne. Trong chuyến thăm này, Thứ trưởng Đỗ Quý Doãn đã thông báo Reuters sẽ được phép mở văn phòng đại diện ở Thành phố Hồ Chí Minh, một quyết định được Anh rất hoan nghênh. Cũng trong tháng 10, Anh và Việt Nam ký Biên bản ghi nhớ nhằm tăng cường hợp tác song phương trong lĩnh vực thông tin và truyền thông, bao gồm báo chí. Việc ký kết mang lại kết quả tức thì với chương trình đào tạo người phát ngôn trong tháng 11, chương trình giúp các cán bộ Việt Nam có cơ hội học hỏi kinh nghiệm quốc tế về nâng cao tính minh bạch và tăng cường trao đổi thông tin giữa các cán bộ nhà nước và báo chí. Các hoạt động dự kiến được tổ chức trong khuôn khổ Biên bản ghi nhớ bao gồm hội thảo về giải quyết khiếu nại và hòa giải trong lĩnh vực báo chí sẽ được tổ chức ở Việt Nam vào tháng 2 năm 2011. Trong tháng 11, Thời báo Tài chính đã mở văn phòng đại diện ở Việt Nam.
Chúng ta đã tiếp tục hỗ trợ dự án MediaPro của Hội đồng Anh nhằm cải tiến chương trình đào tạo cho các sinh viên báo chí ở Việt Nam và nhằm xây dựng một cuốn cẩm nang đạo đức báo chí cho các nhà báo.
Dân tộc thiểu số và các nhóm dân cư bị phân biệt đối xử
Chính phủ Việt Nam thừa nhận cần làm nhiều hơn nữa để thu hẹp khoảng cách về mức sống giữa các dân tộc thiểu số và dân tộc Kinh chiếm đa số. Tháng 7, Chuyên gia Độc lập của Liên hợp quốc về quyền của người thiểu số thăm Việt Nam. Chuyên gia Độc lập của Liên hợp quốc về nhân quyền và cực nghèo thăm Việt Nam vào tháng 8. Cả hai đã khen ngợi các sáng kiến của chính phủ Việt Nam nhằm cải thiện điều kiện kinh tế-xã hội của người thiểu số ở Việt Nam, nhưng cũng nêu rõ rằng các nhóm dân tộc thiểu số vẫn là những người nghèo nhất trong xã hội. Chuyên gia Độc lập của Liên hợp quốc về quyền của người thiểu số nhấn mạnh tầm quan trọng của việc người thiểu số được quyền tham gia đầy đủ và hiệu quả vào quá trình đưa ra các quyết định có ảnh hưởng tới các cộng đồng của họ, bao gồm các dự án phát triển kinh tế và vấn đề tái định cư. Chuyên gia Độc lập về nhân quyền và cực nghèo kêu gọi chính phủ Việt Nam củng cố và thực hiện các cơ chế giải quyết khiếu nại có hiệu quả và dễ tiếp cận, và đảm bảo công dân có thể tiếp cận thông tin.
Anh đã giữ vai trò chính trong phần thảo luận về quyền của người thiểu số tại Hội nghị Nhóm tư vấn Các nhà tài trợ do Ngân hàng Thế giới tổ chức giữa chính phủ Việt Nam, dẫn đầu là Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm, và các nhà tài trợ quốc tế.
Về các quyền kinh tế và xã hội, Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể. Thành tích đầy ấn tượng trong phát triển kinh tế xã hội được thể hiện rõ qua việc năm 2010 Việt Nam đã đạt hoặc vượt một số Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ của Liên hợp quốc đặt ra cho tới năm 2015, bao gồm xóa bỏ tình trạng đói nghèo cùng cực.
Việt Nam cũng đã có một số tiến bộ nhất định về tự do tôn giáo với việc chính phủ tiếp tục đảm bảo tuân thủ các quy định về tự do tôn giáo, mặc dù những quan ngại về việc thực hiện các quy định này ở một số nơi vẫn còn tồn tại.
Trong năm 2010, chúng ta đã có thể hợp tác mang tính xây dựng với Việt Nam ở một số lĩnh vực. Nỗ lực của chúng ta tập trung vào tăng cường trách nhiệm giải trình chính trị và tính minh bạch, phát triển báo chí, và khuyến khích áp dụng các tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế trong thực thi pháp luật. Chúng ta đã phối hợp cùng chính phủ Việt Nam và các cơ quan khác thực hiện thành công một số dự án nhân quyền. Đồng thời, chúng ta tiếp tục đối thoại thẳng thắn và mang tính xây dựng với chính phủ về một số lĩnh vực mà chúng ta quan tâm, qua cả cơ chế song phương và cùng các đối tác thuộc Liên minh Châu Âu (EU), trong đó có Đối thoại Nhân quyền Việt Nam – EU diễn ra một năm hai lần. Ngoại trưởng William Hague, Thứ trưởng Ngoại giao Anh Jeremy Browne và Thứ trưởng Bộ Phát triển Quốc tế Anh Alan Duncan đều nêu lên những quan ngại về nhân quyền trong các cuộc thảo luận song phương với các đối tác Việt Nam. Tuyên bố chung về Quan hệ Đối tác Chiến lược Việt - Anh ký vào tháng 9 năm 2010 có bao gồm một cam kết của cả hai bên về việc bảo vệ nhân quyền. Nhân quyền cũng vẫn là một trụ cột chính trong các cuộc thảo luận song phương thường niên của chúng ta với chính phủ Việt Nam trong khuôn khổ Thỏa thuận Quan hệ Đối tác Phát triển do Bộ Phát triển Quốc tế Anh (DFID) chủ trì.
Với vai trò Chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) từ tháng 4 năm 2010, Việt Nam đã giám sát việc ra mắt Ủy ban ASEAN về Thúc đẩy và Bảo vệ Quyền của Phụ nữ và Trẻ em. Việt Nam cũng chủ trì Ủy ban liên chính phủ ASEAN về Nhân quyền. Ủy ban này đã thông qua kế hoạch hoạt động năm năm đầu tiên và sẽ được tiếp tục thúc đẩy thực hiện sau khi Indonesia tiếp nhận vai trò chủ tịch ASEAN năm 2011. Việc thành lập Ủy ban ASEAN về Nhân quyền là một diễn tiến đáng hoan nghênh và chúng ta hy vọng Ủy ban này sớm hay muộn sẽ có thể thiết lập quyền lực để tiến hành điều tra và buộc những người vi phạm nhân quyền chịu trách nhiệm.
Vào tháng 1 năm 2011, Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ tổ chức Đại hội Đảng thường kỳ năm năm lần thứ 11. Đại hội sẽ bầu các lãnh đạo mới cho một số vị trí cao cấp nhất của Đảng. Tuy nhiên, không có dấu hiệu cho thấy sẽ có thay đổi quan trọng trong lập trường về các quyền dân sự và chính trị. Đảng Cộng sản Việt Nam rất có thể sẽ tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định khu vực, nhưng ưu tiên vẫn sẽ là duy trì quyền lực của Đảng. Không gian dành cho tranh luận và thảo luận cởi mở chưa chắc sẽ được nới rộng một cách đáng kể trong thời gian ngắn.
Các cuộc bầu cử Quốc hội sẽ được tổ chức vào tháng 5 năm 2011 và sẽ có nhiều đại biểu quốc hội mới. Vì Quốc hội đang đóng vai trò ngày càng tăng trong việc yêu cầu chính phủ phải thực hiện trách nhiệm giải trình, chúng ta sẽ tiếp tục hỗ trợ xây dựng năng lực cho Quốc hội. Chúng ta sẽ tiếp tục hợp tác với các thể chế chủ chốt khác, bao gồm Kiểm toán Nhà nước Việt Nam, Thanh tra Chính phủ và báo chí để giúp nâng cao trách nhiệm giải trình chính trị và đấu tranh chống tham nhũng. Chúng ta cũng sẽ tiếp tục tập trung phát triển ngành truyền thông, làm việc với những người công tác trong lĩnh vực báo chí và hoạch định chính sách báo chí dựa trên cơ sở Biên bản ghi nhớ chúng ta đã ký kết với Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam.
Chúng ta sẽ tiếp tục làm việc với các đối tác EU ở Việt Nam để nêu lên các vấn đề chúng ta quan tâm và khuyến khích chính phủ Việt Nam cho phép các nhà ngoại giao EU tham dự các phiên xét xử, các phiên tòa phúc thẩm và đi thăm tù nhân. Nhân quyền vẫn sẽ là một trụ cột chính trong cuộc thảo luận song phương thường niên trong khuôn khổ Thoả thuận Quan hệ Đối tác Phát triển do DFID chủ trì. Chúng ta sẽ nêu vấn đề nhân quyền trong các cuộc gặp song phương trong khuôn khổ Quan hệ Đối tác Chiến lược Việt-Anh. Chúng ta cũng sẽ ký kết một bản kế hoạch hành động nhằm thực hiện Tuyên bố chung về Quan hệ Đối tác Chiến lược Việt-Anh, trong đó, những hoạt động cụ thể về nhân quyền sẽ là một yếu tố quan trọng.
Tiếp cận công lý
Chính phủ Việt Nam thừa nhận nhu cầu cần phải cải cách toàn diện hệ thống tư pháp, một hệ thống hiện vẫn đang phụ thuộc vào Đảng và chính phủ. Tuy nhiên, tiến độ thực hiện Chiến lược Cải cách Tư Pháp đến năm 2020 do Bộ chính trị ban hành vẫn còn chậm, và chúng ta vẫn tiếp tục lo ngại về sự can thiệp chính trị vào bộ máy tư pháp và việc chính quyền không tôn trọng các quyền hợp pháp của công dân. Bộ máy tư pháp đang phải đối mặt với một số thách thức, trong đó có việc thiếu cán bộ tòa án được đào tạo bài bản và việc các thẩm phán được chỉ định trên cơ sở chính trị luân chuyển thường xuyên. Đội ngũ luật sư đủ trình độ vẫn thiếu nghiêm trọng.Năm nay, Ủy ban Châu Âu đã lựa chọn Hội đồng Anh làm quản lý cho một chương trình xây dựng năng lực trong năm năm nhằm hỗ trợ Bộ Tư pháp, Tòa án Nhân dân Tối cao và Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao. Chương trình này là một hợp phần của Chương trình Đối tác Tư pháp.
Pháp quyền
Tham nhũng vẫn là một vấn đề lớn ở Việt Nam. Báo cáo về Tham nhũng Toàn cầu của Tổ chức Minh bạch Quốc tế xuất bản tháng 12 cho thấy người Việt ở thành thị cảm nhận rằng tham nhũng đang gia tăng. Báo cáo cũng cho thấy những hạn chế về thể chế và chính trị ở Việt Nam đã cản trở công dân bình thường tham gia vào các nỗ lực chống tham nhũng. Chính phủ đã nỗ lực thực hiện các quy định về chống tham nhũng nhưng cũng đang xem xét lại tính hiệu quả của một số biện pháp hiện hành, theo hướng dẫn của Công ước Liên hợp quốc về chống Tham nhũng mà Việt Nam phê chuẩn năm 2009.Chúng ta đã chủ động hỗ trợ củng cố các thể chế như Quốc hội và Kiểm toán Nhà nước Việt Nam, những cơ quan có vai trò đảm bảo chính phủ phải thực hiện trách nhiệm giải trình. Quốc hội ngày càng tỏ ra chủ động hơn trong việc chất vấn các chính sách của chính phủ. Trong tháng 6, các đại biểu Quốc hội đã làm một việc chưa từng có tiền lệ - không thông qua đề xuất xây dựng tuyến đường sắt cao tốc nối Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh do chính phủ ủng hộ. Tuy nhiên, ảnh hưởng của Đảng tới Quốc hội vẫn còn lớn: 90% đại biểu Quốc hội là Đảng viên.
Năm 2010, chúng ta tiếp tục hỗ trợ các nỗ lực của Quốc hội nhằm tiếp xúc trực tiếp với cử tri thông qua trang web “Hỏi đáp Quốc hội”. Chúng ta cũng hỗ trợ Tổ chức Minh bạch Quốc tế và Sáng kiến Liêm chính và Minh bạch trong Kinh doanh, một sáng kiến giúp các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài hoạt động ở Việt Nam hợp tác để phát huy các tiến bộ bền vững trong lĩnh vực này.
Án tử hình
Các con số về án tử hình vẫn là một bí mật quốc gia ở Việt Nam, dù chính phủ khẳng định rằng tất cả án tử hình đều được đưa tin trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Vào tháng 12, các nguồn báo chí do nhà nước kiểm soát đưa tin ít nhất 110 người đã bị kết án tử hình trong năm 2010, mặc dù con số thực tế có thể cao hơn nhiều. Tội giết người hoặc buôn ma tuý chiếm đa số trong số đó. Từ tháng 1, số tội danh áp dụng án tử hình đã giảm từ 29 xuống 21; các tội danh như buôn lậu, cướp máy bay và tàu thủy, và hối lộ không còn phải chịu án tử hình. Tháng 5, Quốc hội thông qua việc thay đổi biện pháp tử hình từ xử bắn sang tiêm thuốc độc. Quyết dịnh này sẽ có hiệu lực kể từ tháng 7 năm 2011.Chính phủ Việt Nam vẫn khẳng định rằng dư luận xã hội không chấp nhận việc xoá bỏ hoàn toàn án tử hình. Trong tháng 11, chính phủ Việt Nam bỏ phiếu trắng trong cuộc bỏ phiếu của Đại hội đồng Liên hợp quốc đề nghị tất cả các nước thực hiện tạm ngừng áp dụng án tử hình.
Năm 2010, Anh và các đối tác EU thường xuyên kêu gọi chính phủ Việt Nam thực hiện việc tạm ngừng áp dụng án tử hình và, trong khi chờ đợi, áp dụng một cách tiếp cận cởi mở và minh bạch hơn đối với việc sử dụng hình phạt này.
Tra tấn và các hình thức ngược đãi khác
Năm 2010, chính phủ Việt Nam thông báo Việt Nam chuẩn bị ký Công ước Liên hợp quốc về chống Tra tấn. Đây là một trong những cam kết mà chính phủ đưa ra trong Báo cáo Kiểm điểm Định kỳ tại Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc năm 2009. Tháng 9, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền công bố một báo cáo gây lo ngại về 19 trường hợp cảnh sát đối xử thô bạo với dân trong vòng 12 tháng trước đó. Bản báo cáo này dựa trên thông tin thu thập được từ các tờ báo do nhà nước kiểm soát. Ngoài ra còn có các báo cáo về tình trạng tù nhân và người bị tạm giam bị tra tấn để lấy lời khai hoặc để trừng phạt.Thông qua EU, chúng ta đã nêu lên với chính phủ Việt Nam những quan ngại về tình trạng đối xử với tù nhân và người bị tam giam. Chúng ta cũng tiếp tục khuyến khích Việt Nam phê chuẩn và thực thi một cách có hiệu quả Công ước Liên hợp quốc về chống Tra tấn.
Năm 2010, Quỹ Chương trình Chiến lược của Bộ Ngoại giao Anh tiếp tục hỗ trợ dự án của Viện nhân quyền Đan Mạch phối hợp với Học viên Cảnh sát Nhân dân nhằm bảo vệ nhân quyền trong quá trình thực thi pháp luật. Dự án này sẽ giúp nâng cấp các phương thức đào tạo dành cho các học viên và các sỹ quan cảnh sát tại ngũ về việc áp dụng các tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế trong điều tra hình sự.
Trại giam và các vấn đề về giam giữ
Các trại giam ở Việt Nam vẫn trong tình trạng quá tải. Tù nhân thường phải ở chung phòng giam với khoảng 40 tù nhân khác và chỉ được tiếp cận hạn chế với các phương tiện giải trí. Tù nhân bị buộc phải lao động và bị phạt nếu họ từ chối. Họ chỉ có các khẩu phần ăn cơ bản và tù nhân phải dựa vào nguồn tiếp tế do gia đình cung cấp để bổ sung vào bữa ăn. Không có một cơ quan độc lập nào giữ nhiệm vụ thanh tra các nhà tù. Các vụ ngược đãi được báo cáo được Bộ Công an xử lý nội bộ.Năm 2010, nhân viên Đại sứ quán Anh ở Hà Nội đã cùng các đồng nghiệp EU thăm trại giam Hoàng Tiến ở tỉnh Hải Dương để tìm hiểu các điều kiện trong trại giam. Trong một hoạt động riêng rẽ khác, nhân viên lãnh sự của Đại sứ quán Anh đi thăm hai tù nhân Anh đang bị giam ở trại giam Thanh Xuân, ngoại ô Hà Nội. Cùng các đối tác EU, chúng ta tiếp tục yêu cầu chính phủ cho phép chúng ta thăm các tù nhân nằm trong danh sách những cá nhân và người bị giam giữ cần quan tâm của EU.
Tháng 9, 17520 tù nhân được đặc xá nhân dịp Quốc khánh, trong đó có 27 người mang quốc tịch nước ngoài và 20 tù nhân người Việt Nam bị kết án theo các điều luật về an ninh quốc gia. Để được hưởng đặc xá, các tù nhân phải đáp ứng các tiêu chí cho chính phủ đưa ra, bao gồm việc trả thêm một khoản tiền phạt và bày tỏ sự ăn năn về tội của mình.
Những người bảo vệ nhân quyền
Trong cả năm, hơn 20 nhà hoạt động hòa bình, trong đó có các blogger, các nhà vận động chính trị và các luật sư, bị bắt và giữ tại trại tạm giam trước khi xét xử hoặc bị bỏ tù sau khi xét xử. Trong hầu hết các trường hợp, những người này bị kết án theo các điều luật về an ninh quốc gia.EU duy trì một danh sách các cá nhân và người bị giam giữ cần quan tâm. Chúng ta chia sẻ bản danh sách này với các nhà chức trách Việt Nam để tìm hiểu thông tin về tình hình của những người bị giam giữ. Đến tháng 12, bản danh sách này đã bao gồm 44 người. Trong suốt năm 2010, chúng ta và các đối tác EU đã tiếp tục yêu cầu chính phủ Việt Nam cho phép các nhà ngoại giao EU vào trại giam thăm những người bị giam giữ nằm trong danh sách. Tất cả các đề nghị đều bị khước từ.
Tháng 1, luật sư nhân quyền nổi tiếng Lê Công Định và ba nhà hoạt động khác là Trần Huỳnh Duy Thức, Nguyễn Tiến Trung và Lê Thăng Long bị kết tội âm mưu lật đổ chính quyền và bị kết án từ 5 đến 16 năm tù. Ngay sau phiên xét xử họ, chúng ta và các đối tác EU khác đã thể hiện mối quan ngại sâu sắc trước chính phủ Việt Nam về cơ sở cho những phán quyết này và mức độ nghiêm trọng của những bản án được đưa ra. Sau đó, yêu cầu của EU được tham dự phiên tòa phúc thẩm ba trong bốn nhà hoạt động vào tháng 5 đã bị từ chối. Toà phúc thẩm giữ nguyên bản án tù 5 năm đối với Lê Công Định và 16 năm với Trần Huỳnh Duy Thức trong khi án tù của Lê Thăng Long được giảm 18 tháng xuống còn 3 năm rưỡi.
Tất cả bốn nhà hoạt động trên đều nằm trong danh sách các cá nhân và những người bị giam giữ cần quan tâm của EU. Danh sách này cũng bao gồm blogger Phạm Minh Hoàng, người vào tháng 9 đã bị buộc tội âm mưu lật đổ chính quyền và là một thành viên của một tổ chức khủng bố do Hoàng bị cho là có quan hệ với Việt Tân, một tổ chức chính trị lưu vong chỉ trích chính phủ. Trong danh sách còn có Cù Huy Hà Vũ, bị buộc tội tuyên truyền chống nhà nước vào tháng 12.
Tháng 3, án tù tám năm của Cha Lý, một linh mục công giáo và nhà hoạt động chính trị, vì tội tuyên truyền chống nhà nước, đã được tạm hoãn thi hành một năm vì lý do sức khỏe. Ông tiếp tục nằm trong danh sách các cá nhân và những người bị giam giữ cần quan tâm của EU.
Tự do ngôn luận
Chính phủ Việt Nam không khoan dung cho sự bất đồng quan điểm hoặc việc phê phán vai trò của Đảng Cộng sản. Các đảng phái chính trị đối lập là bất hợp pháp và những người bất đồng chính kiến bày tỏ quan điểm về dân chủ đa đảng có nguy cơ bị bỏ tù. Năm 2010, báo in và báo điện tử vẫn bị kiểm soát chặt chẽ trên toàn quốc. Tổ chức Phóng viên không biên giới đã xếp Việt Nam đứng thứ 165 trên 175 nước về Chỉ số Tự do Báo chí năm 2010 và xếp Việt Nam là một trong 12 nước “Kẻ thù của Internet”. Chính quyền áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ để kiểm duyệt tin tức, thông tin trên mạng và các mạng xã hội, và giám sát việc sử dụng và truy cập Internet. BBC tiếng Việt là mục tiêu thường xuyên. Cuối năm 2010, Facebook vẫn bị chặn khiến người sử dụng Việt Nam không thể lập nhóm trên mạng. Chúng ta và EU tiếp tục nêu lên quan ngại của mình với chính phủ Việt Nam về sự kiểm duyệt này và chỉ ra rằng tự do ngôn luận là cơ sở để xây dựng một nền kinh tế dựa trên tri thức và do đó có vai trò hết sức quan trọng cho sự thịnh vượng của Việt Nam trong tương lai.Năm 2010, việc soạn thảo luật báo chí sửa đổi và luật tiếp cận thông tin mới bị trì hoãn; cả hai luật này đều không được trình lên Quốc hội xem xét. Đây là điều đáng thất vọng vì cả hai luật này là những công cụ tiềm năng quan trọng cho việc thúc đẩy tự do ngôn luận và công cuộc đấu tranh chống tham nhũng.
Tháng 3, Đại sứ quán Anh và Học viện Báo chí và Tuyên truyền tổ chức hội thảo về chống xúc phạm danh dự và bôi nhọ trên báo chí. Hội thảo đã tạo điều kiện để các đại biểu từ Hội nhà báo Việt Nam, các luật sư, biên tập viên và nhà báo tìm hiểu các kinh nghiệm quốc tế về vấn đề này. Tháng 10, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền Thông Đỗ Quý Doãn thăm Vương quốc Anh. Chuyến thăm bao gồm các cuộc gặp với BBC, Reuters, Ủy ban khiếu nại báo chí và Thứ trưởng Ngoại giao Anh Jeremy Browne. Trong chuyến thăm này, Thứ trưởng Đỗ Quý Doãn đã thông báo Reuters sẽ được phép mở văn phòng đại diện ở Thành phố Hồ Chí Minh, một quyết định được Anh rất hoan nghênh. Cũng trong tháng 10, Anh và Việt Nam ký Biên bản ghi nhớ nhằm tăng cường hợp tác song phương trong lĩnh vực thông tin và truyền thông, bao gồm báo chí. Việc ký kết mang lại kết quả tức thì với chương trình đào tạo người phát ngôn trong tháng 11, chương trình giúp các cán bộ Việt Nam có cơ hội học hỏi kinh nghiệm quốc tế về nâng cao tính minh bạch và tăng cường trao đổi thông tin giữa các cán bộ nhà nước và báo chí. Các hoạt động dự kiến được tổ chức trong khuôn khổ Biên bản ghi nhớ bao gồm hội thảo về giải quyết khiếu nại và hòa giải trong lĩnh vực báo chí sẽ được tổ chức ở Việt Nam vào tháng 2 năm 2011. Trong tháng 11, Thời báo Tài chính đã mở văn phòng đại diện ở Việt Nam.
Chúng ta đã tiếp tục hỗ trợ dự án MediaPro của Hội đồng Anh nhằm cải tiến chương trình đào tạo cho các sinh viên báo chí ở Việt Nam và nhằm xây dựng một cuốn cẩm nang đạo đức báo chí cho các nhà báo.
Tự do tôn giáo và tín ngưỡng
Năm 2010, chính phủ tiếp tục thực hiện các quy định nhằm bảo vệ tự do tôn giáo. Tuy nhiên, vẫn còn các báo cáo về việc các quan chức địa phương quấy rối các nhóm tôn giáo cũng như việc trì hoãn không cho các nhóm tôn giáo được đăng ký. Chúng ta và EU đã tiếp tục yêu cầu chính phủ đảm bảo để các quyền tự do tôn giáo được tôn trọng trước sau như một trên khắp cả nước và để chính sách của chính phủ trung ương được chính quyền các tỉnh và địa phương hiểu và thực hiện nghiêm chỉnh. Chúng ta đã khuyến khích chính phủ Việt Nam mời Báo cáo viên Đặc biệt của Liên hợp quốc về tự do tôn giáo hoặc tín ngưỡng tới thăm Việt Nam.Các quyền của phụ nữ
Nghiên cứu cấp quốc gia lần đầu tiên về bạo lực gia đình ở Việt Nam đã được hoàn thành năm 2010. Báo cáo cho thấy khoảng 35% phụ nữ trả lời điều tra đã từng bị chồng mình bạo hành về thể xác và tình dục và hơn 50% bị lạm dụng về mặt tinh thần. Mặc dù Luật Phòng chống Bạo lực Gia đình đã được thông qua năm 2007, việc thực hiện luật vẫn còn rời rạc.Các quyền của trẻ em
Việc buôn bán người từ Việt Nam là một mối lo ngại ngày càng lớn. Báo cáo năm 2010 về “Đánh giá Nguy cơ Chiến lược – Tình trạng buôn bán trẻ em ở Vương quốc Anh” của Trung tâm Bảo vệ Trẻ em Trực tuyến (CEOP) xác định Việt Nam là quốc gia đứng đầu về nguy cơ trẻ em bị bán sang Anh, và việc buôn bán trẻ em Việt Nam vào Anh và trong lãnh thổ Vương quốc Anh được coi là xu hướng nổi bật nhất và quan trọng nhất trong giai đoạn được báo cáo. Người mang quốc tịch Việt Nam, bao gồm cả trẻ em, bị buôn bán chủ yếu để bóc lột sức lao động trong các hoạt động trồng cần sa, ngoài ra còn bị khai thác tình dục và phải tham gia các hoạt động phạm tội khác. Chúng ta đã tiếp tục yêu cầu chính phủ Việt Nam xúc tiến thông qua luật phòng chống mua bán người mà Quốc hội đã không thông qua được vào năm 2010.Dân tộc thiểu số và các nhóm dân cư bị phân biệt đối xử
Chính phủ Việt Nam thừa nhận cần làm nhiều hơn nữa để thu hẹp khoảng cách về mức sống giữa các dân tộc thiểu số và dân tộc Kinh chiếm đa số. Tháng 7, Chuyên gia Độc lập của Liên hợp quốc về quyền của người thiểu số thăm Việt Nam. Chuyên gia Độc lập của Liên hợp quốc về nhân quyền và cực nghèo thăm Việt Nam vào tháng 8. Cả hai đã khen ngợi các sáng kiến của chính phủ Việt Nam nhằm cải thiện điều kiện kinh tế-xã hội của người thiểu số ở Việt Nam, nhưng cũng nêu rõ rằng các nhóm dân tộc thiểu số vẫn là những người nghèo nhất trong xã hội. Chuyên gia Độc lập của Liên hợp quốc về quyền của người thiểu số nhấn mạnh tầm quan trọng của việc người thiểu số được quyền tham gia đầy đủ và hiệu quả vào quá trình đưa ra các quyết định có ảnh hưởng tới các cộng đồng của họ, bao gồm các dự án phát triển kinh tế và vấn đề tái định cư. Chuyên gia Độc lập về nhân quyền và cực nghèo kêu gọi chính phủ Việt Nam củng cố và thực hiện các cơ chế giải quyết khiếu nại có hiệu quả và dễ tiếp cận, và đảm bảo công dân có thể tiếp cận thông tin.
Anh đã giữ vai trò chính trong phần thảo luận về quyền của người thiểu số tại Hội nghị Nhóm tư vấn Các nhà tài trợ do Ngân hàng Thế giới tổ chức giữa chính phủ Việt Nam, dẫn đầu là Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm, và các nhà tài trợ quốc tế.
