Tem Trung Quốc mới phát hành, mừng năm con rồng, nhưng bị người dân cho là mẫu vẽ trông dữ quá. (Hình: Peter Parks/AFP/Getty Images)-Nguồn: --Hồ Cẩm Đào cảnh báo những người kế nhiệm về "diễn biến hòa bình" -Wu Zhong/AsiaTimes
Lê Quốc Tuấn - XCafeVN dịch Việt Ngữ
Tin từ HỒNG KÔNG - Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) chào đón năm 2012 qua việc công bố một bài phát biểu của tổng bí thư, chủ tịch Hồ Cẩm Đào kêu gọi đề ra các biện pháp hiệu quả nhằm chống lại "sự xâm nhập tư tưởng và văn hóa" bởi các "thế lực thù địch".
Các nhận xét của Hồ Cẩm Đào về sự xâm nhập văn hóa xuất hiện trong một bài phát biểu dài đọc trước hội nghị trung ương đảng vào tháng Mười, với những lời lẽ hùng hồn cứng rắn bất thường khiến nhiều giới bên trong và bên ngoài Trung Quốc phải ngạc nhiên. Một số phương tiện truyền thông nước ngoài đã nhìn thấy đó như một lời khai chiến chống lại văn hóa phương Tây.
Bài phát biểu nhắc nhở một số trí thức Trung Quốc đến các chiến dịch chống "ô nhiễm tinh thần (phương Tây)" và "tự do hóa giới tư sản" trong những năm 1980 vốn cuối cùng đã đưa đến những cuộc biểu tình tại Thiên An Môn và cuộc đàn áp sau đó vào năm 1989. Một số đã đọc lời tuyên bố của Hồ Cẩm Đào như một tín hiệu rằng Bắc Kinh sẽ thắt chặt kiểm soát tư tưởng để đàn áp các tiếng nói bất đồng.
Bài phát biểu của Hồ Cẩm Đào đã được xiất bản bởi tờ Tìm kiếm Sự Thật, một tạp chí hàng đầu của ĐCSTQ do Trường Đảng Trung ương điều hành, trong ấn bản đầu tiên của mình cho năm 2012. Lời cảnh báo được trích dẫn sau đây (do tác giả bài viết này dịch và nhấn mạnh):
Trong quốc tế, một đặc điểm đáng chú ý về khả năng cạnh tranh của sức mạnh toàn diện của một quốc gia là tình trạng và vai trò văn hóa của đất nước ấy được nổi bật như thế nào.
Nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước lớn, tất cả đều hình thành việc tăng cường sức mạnh cho sức mạnh mềm của nền văn hóa mình như một chiến lược quan trọng. Trong thế giới ngày nay, khi những trao đổi, hội nhập và đối đầu giữa tất cả các loại tư tưởng và văn hóa ngày càng thường xuyên hơn, bất cứ ai nắm giữ được một điểm cốt yếu chỉ đạo về văn hóa, đạt được sức mạnh mềm văn hóa sẽ có được thế chủ động.
Đồng thời, chúng ta phải thấy rõ rằng các lực lượng thù địch quốc tế đang đẩy mạnh nỗ lực chiến lược của họ nhằm Âu Hoá và phân rẽ đất nước chúng ta, và các lĩnh vực tư tưởng, văn hóa là trọng tâm cho sự xâm nhập lâu dài của họ. Chúng ta phải nhận thức rõ mức độ và tính phức tạp của cuộc đấu tranh trong các lĩnh vực về tư tưởng, luôn luôn duy trì cảnh giác, nâng cao thận trọng của chúng ta và có biện pháp đối phó hiệu quả ...
Đây có lẽ là lần đầu tiên kể từ chín năm trước đây khi lên nắm quyền, ông Hồ Cẩm Đào đã công khai bày tỏ nỗi quan ngại của Bắc Kinh về cái gọi là "diễn biến hoà bình". Khái niệm này từng được xây dựng trong thời Chiến tranh Lạnh bởi John Foster Dulles, cựu Tổng trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ trong những năm 1950. Khái niệm này báo trước một tiến trình chuyển đổi từ chuyên chế hoặc độc tài đến dân chủ bằng con đường hoà bình tại một quốc gia cộng sản.
Kể từ kỷ nguyên của Mao Trạch Đông, Trung Cộng đã từng chống lại một "diễn biến hoà bình", xem quá trình chuyển đổi ấy như mối đe dọa lớn nhất cho sự cai trị liên tục của mình. Đối với các lãnh đạo ĐCSTQ, không có gì là quan trọng hơn là bảo vệ sự lãnh đạo của đảng. Đây là lý do vì sao Đặng Tiểu Bình đã ra lệnh cho dân quân Quân đội Giải phóng giải tán quảng trường Thiên An Môn vào năm 1989. Ngày nay, Hồ Cẩm Đào chỉ đơn giản là nhắc lại đường lối của đảng mà thôi.
Nếu lời tuyên bố của Hồ Cẩm Đào được xem như một lời tuyên chiến về văn hóa, thì rõ ràng là Trung Quốc đang ở phía chống đỡ của cuộc chiến. Cảnh báo của ông Hồ Cẩm Đào nhằm chỉ đạo ở trong nước. Từng sống sót sau "hiệu ứng domino" từ cuộc xụp đổ của khối Liên Xô cũ trong cuối thập niên 1980 và đầu những năm 1990, ĐCSTQ đã lại một lần nữa được nhắc nhở bởi mối đe dọa "diễn tiến hòa bình" từ các cuộc cách mạng Hoa Nhài và phong trào Mùa Xuân Ả Rập năm ngoái tại Trung Đông và Bắc Phi.
Sau hơn 30 năm cải cách kinh tế theo kiểu tư bản chủ nghĩa, Trung Quốc đã trở thành một xã hội cởi mở hơn bao giờ hết. Đảng Cộng sản Trung Quốc có lẽ cũng nhìn ra mình ngày càng khó biện minh tính hợp pháp cho sự cai trị liên tục của mình khi các lời kêu gọi dân chủ trở nên ồn ào lớn tiếng hơn.
Tuy nhiên, lời cảnh báo của ông Hồ Cẩm Đào được hiểu rõ hơn trong bối cảnh của Đại hội đại biểu toàn quốc thứ 18 của ĐCSTQ vốn sẽ được tổ chức vào cuối năm nay để thông qua một tầng lớp lãnh đạo trung ương mới.
Đấu tranh chống lại "diển biến hoà bình" là một nhiệm vụ lâu dài của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Nhưng ông Hồ Cẩm Đào sẽ rời khỏi chức vụ tổng bí thư đảng. Vì thế, lời tuyên bố của ông cũng có thể được đọc như sau: "Trong suốt nhiệm kỳ của tôi, tôi đã thành công trong việc giữ gìn lãnh đạo của đảng chống lại đe dọa của "diễn biến hoà bình", tôi mong rằng các lãnh đạo mới sẽ tiếp tục làm được như vậy".
ĐCSTQ cần phải duy trì sự ổn định chính trị và xã hội trước Đại hội thứ 18 để đảm bảo rằng cuộc chuyển giao quyền lực sẽ diễn ra êm thắm. Được biết rằng Bắc Kinh đã ra lệnh cho các khu vực phải xử dụng tất cả các biện pháp cần thiết để ngăn chặn bất kỳ sự cố nào xảy ra trước và trong Đại hội khiến có thể dẫn đến sự mất ổn định.
Bắc Kinh đã thắt chặt kiểm soát mạng Internet để hạn chế các tin đồn đại - trong lịch sử của ĐCSTQ, khi có thay đổi quyền lực, các tin đồn luôn luôn được thổi lên. Về vấn đề này, chính sách bí mật của đảng chắc phải có một số khuyết điểm. Khi không có những thông tin chính thức, dân chúng sẽ phải chạy theo những tin đồn. Tuy nhiên, Bắc Kinh dường như tin rằng một số tin đồn được cố tình chế tạo ở nước ngoài trong nỗ lực gây ảnh hưởng đến đại hội đảng của mình.
Trước Đại hội, nhiều sách bằng tiếng Trung - và dự kiến sẽ có nhiều cuốn khác nữa - được xuất bản ở Hồng Kông, viết về việc ai sẽ là nhà lãnh đạo mới và quá khứ của họ ra sao, hoặc về cuộc đấu tranh quyền lực khốc liệt giữa các phe phái khác nhau. Không mấy ai trong số dân địa phương quan tâm đến việc đọc những cuốn sách như vậy. Các ấn phẩm này chủ yếu phục vụ sở thích của giới du khách, mỗi ngày cả hàng chục ngàn người, đến thăm Trung Quốc đại lục. Không cần phải nói, đa phần các cuốn sách ấy chỉ là suy đoán. Nhưng hiện nay, Hải quan Trung Quốc đã tăng cường kiểm tra để ngăn chặn các du khách dem những cuốn sách đó vào lục địa.
Đây là một ví dụ về về việc Bắc Kinh đã tăng cường nỗ lực chiến đấu chống xâm nhập tư tưởng và văn hóa từ những "lực lượng thù địch quốc tế" như thế nào.
Mặc dù vậy, nỗi sợ hãi mà Hồ có thể khởi động một chiến dịch toàn quốc để thắt chặt kiểm soát tư tưởng có lẽ không thể dựa vào thực tế, thời đại đã thay đổi rồi.
Không mấy ai, kể cả các đảng viên đều quan tâm đến một chiến dịch như hiện nay. Do đó, thật là khó khăn cho ông Hồ Cẩm Đào để thực hiện điều đó ngay cả như nếu ông có muốn. Điều quan trọng hơn là, vài tháng sau, ông sẽ rời khỏi chức vụ tổng bí thư. Không có gì chắc rằng ông muốn phá vỡ bầu không khí chính trị và xã hội trước khi đi nghỉ hưu, khi mà bất kỳ sự thay đổi căn bản nào trong chính sách lớn sẽ được coi là "không hài hòa" cho một cuộc chuyển giao quyền lực êm thắm.
Nguồn: Asia Online
-"Nước ngoài tìm cách gây bất ổn ở Xy-ri" (QĐND) -Theo AP, ngày 10-1, trong bài phát biểu công khai lần đầu tiên kể từ tháng 6-2011 tại Đại học Đa-mát, Tổng thống Xy-ri An Át-xát (Bashar al-Assad) đã cáo buộc "nước ngoài lên kế hoạch và tìm cách gây bất ổn tại Xy-ri".
- Iran khởi sự tinh chế uranium tại một cơ sở dưới lòng đất – (VOA). - Iran xác nhận làm giàu uranium dưới tầng ngầm (SGGP/BBC). – Căng thẳng gia tăng xung quanh chương trình hạt nhân của Iran – (RFI). – Quan hệ Hoa Kỳ-Iran ngày càng thêm căng thẳng – (RFI). - Ông Geithner mở cuộc họp về chế tài Iran tại Bắc Kinh - (VOA). – EU và Nhật Bản chuẩn bị trừng phạt Iran (VOV/AP). - Phương Tây – Iran tiếp tục làm găng (TN). – Mỹ thuyết phục Trung Quốc ủng hộ trừng phạt Iran (TTXVN). - Hoa Kỳ, Trung Quốc sẽ thảo luận về vấn đề thương mại và Iran - (VOA). – Cận cảnh Iran tập trận bộ binh quy mô lớn (VnMedia).- – Iran liên tiếp ‘chọc giận’ Mỹ và phương Tây(Zing). – Chavez đón Ahmadinejad, chọc tức Mỹ – (BBC). – Hoa Kỳ áp lực đòi Iran thả người Mỹ bị kết tội gián điệp – (VOA). – Gia đình ông Hekmati nói ông không phải là gián điệp – (VOA).
-- Nga: Thủ tướng Putin- nhà chính trị của năm 2011 (VOV). - Phe đối lập Nga chuẩn bị tổ chức tuần hành rầm rộ - (VOA).
- - Thái Lan chi 63 triệu đôla bồi thường nạn nhân các vụ khủng hoảng chính trị – (RFI). - Anh thông qua dự án xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc – (VOA).
Diên Vỹ, X-Cafe chuyển ngữ- 08.01.2012
Trung Quốc bước vào năm mới đối diện với những thách thức và cơ hội sẽ định dạng bởi việc chính phủ và xã hội phản ứng với chúng ra sao. Xin vạch ra mười hai điểm mấu chốt và vấn đề sẽ giúp xách định Trung Quốc trong năm 2012, cả ở trong và ngoài nước. 2012 sẽ là năm của “hai tầng lớp” torng đó những yếu tố trong nước và ngoài nước được liên kết một cách rõ ràng hơn bao giờ. Trong khi một thế hệ mới của giới đứng đầu đang chuẩn bị để lãnh đạo Trung Quốc, hàng triệu người dân và công dân mạng cũng như đối tác nước ngoài của họ sẽ theo dõi hành động của Bắc Kinh sát sao hơn bao giờ.
1. Quá trình chuyển đổi chính trị mỗi mười năm vào tháng Mười 2012 thì chắc chắn sẽ tạo ra đàn áp mạnh mẽ hơn trong nước và những luận điệu hùng hồn hơn ở nước ngoài khi Trung Quốc đối diện với những thử thách trong nước và thấy mình bị kềm chế trên trường quốc tế. Những nước láng giền đang e sơ sẽ củng cố mạnh mẽ hơn quan hệ với Hoa Kỳ. Những quốc gia tồi tệ như Bắc Hàn, Pakistan và Iran chắc chắn cũng sẽ trải qua những khó khăn, ảnh hưởng đến lợi ích riêng của Trung Quốc. Về đối ngoại, Trung Quốc chắc chắn sẽ trở nên ít nhân nhượng hơn trước đây. Về đối nội, Bắc Kinh sẽ từ chối đưa ra những quyết định khó khăn về cải cách kinh tế, đặc biệt là những cải cách có thể làm thiệt hại đến những doanh nghiệp nhà nước và những quan tâm về độc quyền liên quan đến những gia đình của tầng lớp lãnh đạo chính trị. Về cả trong và ngoài nước, giới lãnh đạo Trung Quốc sẽ tìm cách trì hoãn những quyết định chính sách khó khăn cho đến sau quá trình chuyển nhượng quyền hành.
2. Việc suy giảm mức tăng trưởng kinh tế chắc chắn sẽ bộc lộ bản chất thiếu sót và kém bền vững của mô hình phát triển dựa trên cơ sở hạ tầng của Trung Quốc. Giáo sư Minxin Pei đã trích lời một quan chức quản lý ngân hàng địa phương rằng chỉ ⅓ những dự án đầu tư hiện đang được xây dựng sẽ tạo ra nguồn tiền lớn đủ để chi trả gánh nặng về dịch vụ nợ. Điều này có thể nhanh chóng giảm thiểu mức tăng trưởng kinh tế và nhu cầu hàng hoá trong năm 2012.
3. Tình trạng nợ nần của chính quyền địa phương ở Trung Quốc sẽ tạo ra mối quan tâm trên thế giới. Hoa Kỳ và châu Âu hiện đang là những biểu tượng cho những khó khăn tài chính, nhưng món nợ đang trương phồng của các chính quyền địa phương Trung Quốc chắc chắn sẽ là những câu chuyện đăng trên trang nhất. Nợ địa phương, được cho là đã lên đến 1,7 nghìn tỉ Mỹ kim, có thể sẽ còn lớn hơn nữa. Các cơ quan tài chính nhà nước địa phương vẫn còn ít nhất là 2,3 nghìn tỉ Nhân dân tệ (364 tỉ Mỹ kim) tiền tính dụng chưa cho vay. Trong khi các nhà hoạch định chính sách vẫn có đủ chỗ để xoay trở trong việc tìm cách lướt qua cho đến tháng Mười 2012, vấn đề tồn đọng là việc xây dựng cơ sở hạ tầng chắc chắn sẽ không tạo ra nguồn tiền cần có để chi trả cho những món nợ được dùng để tài trợ cho các dự án này. Sẽ xảy ra hiện tượng những món vay không sinh lãi một lần nữa trở thành gánh nặng của các ngân hàng Trung Quốc.
4. Sự sụt giảm giá cả địa ốc chắc chắn sẽ ảnh hưởng nặng đến mức tăng trưởng GDP. Ngân hàng Nông nghiệp Trung Quốc vừa qua đã ước lượng rằng giá cả bất động sản trong những thành phố hạng nhất như Bắc Kinh và Thượng Hải sẽ cần phải giảm đến 25% và những thành phố hạng hai như Tràng Sa cũng cần phải giảm đến 15% để quay lại mức độ hợp lý vào năm 2012. Với những vai trò quá khổ mà việc đầu tư địa ốc đang nắm trong sự tăng trưởng kinh tế trong những năm qua, việc hạ giá này báo trước tương lai thảm hại của mức tăng trưởng GDP. Ngân hàng Trung Quốc vừa qua đã cắt giảm dự đoán tăng trưởng GDP trong năm 2012 từ 9,3% xuống còn 8,8%. Những ngân hàng khác cũng đã làm theo. Chúng ta tin rằng trong năm 2012, nền kinh tế Trung Quốc sẽ yêu cầu những biện pháp chính sách tích cực để bắt kịp mục tiêu tăng trưởng 7% được đưa ra trong Kế hoạch Năm năm lần thứ 12.
5. Khó khăn về nợ, tăng trưởng chậm và nhu cầu tiếp tục ít ỏi tại những thị trường xuất khẩu chính của Trung Quốc như Hoa Kỳ, Liên Âu và Nhật Bản chắc chắn sẽ có những hệ quả nghiêm trọng đối với những quốc gia đang hưởng lợi từ việc bùng nổ nhu cầu nguyên liệu ở Trung Quốc. Úc, Brazil, Indonesia, Chile và Nga sẽ lâm vào vị trí mong mạnh khi một sự giảm tốc độ tại Trung Quốc dẫn đến việc giảm giá trầm trọng về nguyên liệu thô như quặng sắt, than đá và dầu thô.
6. Chính quyền Trung Quốc chắc chắn sẽ xiết chặt qui định về truyền thông báo chí trong nước khi họ vẫn quan tâm đặc biệt đến những bất ổn xã hội và tìm cách che đậy những tin tức có thể tạo ra tranh luận trước tháng Mười 2012. Các nhà đầu tư sẽ phải vô cùng cẩn thận để tránh những dữ kiện quan trọng bị che giấu.
7. Để đón đầu tình trạng bất an xã hội, Bắc Kinh có thể tăng cường các chính sách nhằm nâng cao mức tăng trưởng ở miền Trung và Tây Trung Quốc. Bất chấp sự có sẵn của tầng lớp dân nhập cư lớn tuổi quay trở về những vùng nông thôn, phương cách cỗ vũ tăng trưởng dựa trên cơ sở hạ tầng của Bắc Kinh đang bị chậm lại. Mức độ máy ủi đất được bán ra, vốn được dùng làm thước đo cho hoạt động xây dựng, đã giảm 33,2% theo từng năm tại miền Tây Trung Quốc và 29,5% theo từng năm tại miền Trung Trung Quốc vào tháng Mười một 2011. Những chính sách nhắm vào việc khôi phục lại hoạt động xây dựng nhằm giữ nguyên mức tăng trưởng trong những khu vực này chắc chắn sẽ làm nặng nề hơn những thử thách về nợ địa phương vốn đã trầm trọng.
8. Có nguy cơ ngày càng cao rằng lạm phát sẽ vượt quá mức trông đợi. Nếu tăng trưởng bị chậm lại trong khi giá bất động sản tiếp tục giảm và kinh tế của các nước đối tác thương mại vẫn còn yếu, Bắc Kinh có thể bắt buộc phải nới lỏng qui định cho vay. Việc mở rộng nguồn cung cấp tiền này chắc chắn sẽ đẩy mức lạm phát vượt quá don số 2,8% mà Li Daokui thuộc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc dự đoán cho năm 2012.
9. 2012 chắn chắn xảy ra việc đầu tư ra nước ngoài khi các doanh nghiệp Trung Quốc và các nhà đầu tư cá nhân giàu có ở Trung Quốc tìm kiếm nơi ẩn náu an toàn trước khả năng nền kinh tế bị chậm bước và nạn lạm phát trong nước. Hoa Kỳ, Anh Quốc, Canada, Úc và New Zealand là những quốc gia tốt nhất hưởng lợi từ những đầu tư cá nhân về bất động sản và những tài sản khác từ những người Trung Quốc giàu có. Các công ty Trung Quốc sẽ tiếp tục tìm kiếm tài sản trên toàn thế giới, với việc các công ty khai thác tài nguyên sẽ đặc biệt chú tâm vào Úc, châu Phi và châu Mỹ La Tinh.
10. Chúng ta trông đợi tình trạng tranh chấp sẽ tiếp diễn và có khả năng đụng độ sẽ xảy ra trên vùng biển Nam Hải, đặc biệt là giữa lực lượng hải quân Trung Quốc và Việt Nam. Phương cách cứng rắn của chính phủ Trung Quốc về các vấn đề hàng hải trên vùng biển Nam và Đông Hải sẽ gây ra thêm mâu thuẫn với Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam và Philippines. Hàn Quốc đã có kế hoạch sử dụng lực lượng quân đội đặc biệt có trang bị vũ khí trong các chuyến kiểm tra việc đánh cá. Những chạm trán nghiêm trọng với giới ngư dân Trung Quốc chắc chắn sẽ xảy ra.
11. Trung Quốc được trông đợi sẽ bắt đầu tiến hành giàn khoan giếng dầu cực sâu bằng một tàu khoan được sản xuất trong nước. Việt Nam và Philippines chắc chắn sẽ phản đối, bất chấp thực tế rằng giếng dầu đại dương đầu tiên chắc chắn sẽ được khoan tại khu vực phía bắc biển Nam Hải bên trong vùng đặc quyền kinh tế EEZ của Trung Quốc vốn không bị tranh chấp.
12. Bắc Kinh sẽ tăng cường những chiến dịch chống hải tặc đang diễn ra tại vùng Vịnh Aden/Ấn Độ Dương, có thể với sự đi lại có giới hạn và vị thế tấn công tại những nơi như Seychelles. Đây là một phần của một khuôn mẫu lớn hơn mà Bắc Kinh đang tiếp tục tập trung khả năng quân sự với cường độ cao trong vùng Biển gần (Hoàng Hải, Đông Hải và Nam Hải) và sự tiếp cận nhanh chóng của chúng, trong khi phát triển những sức mạnh với cường độ thấp hơn, từ tốn hơn tại những vùng biển xa.
– Một tu sĩ Tây Tạng tự thiêu tại Thanh Hải –Trung Quốc — (RFI).-- Cu ba : Bước đầu tháo dỡ một nhà nước chuyên chế (1)(Thụy My).
Ai làm chủ đất đai của nông dân? - (BBC) -Cuộc đấu tranh của người dân Ô Khảm ở Trung Quốc đặt ra các câu hỏi về quyền sở hữu đất và cả chính trị.
-Câu chuyện cuối tuầnChuyện Trung Quốc
Lê Phan
Con rồng Trung Quốc lần này là một con rồng mà đến một nữ văn sĩ Trung Quốc phải la lên là nó làm bà “sợ đến chết” luôn.
Ðây là hình ảnh một con vật không giống những con rồng chúng ta vẫn thấy. Mặt là mặt sư tử, con rồng này đủ móng, vuốt trông dữ dằn như muốn dọa nạt thiên hạ. Và dĩ nhiên rồng này là rồng năm móng, vốn xưa nay chỉ để dành cho rồng của các quân vương. Cũng phải nói thật ra mặt rồng vốn là mặt sư tử nhưng bình thường không ai đưa mặt rồng ra trước.
Nhưng cũng có thể như một học giả nhận xét con rồng này đang “nhe nanh lộ vuốt” tức là cử chỉ của những con vật khi sợ hay khi giật mình. Nhà học giả này nhắc cho chúng ta hình ảnh của một con mèo khi bị sợ. Nhà học giả Trung Quốc còn ví con rồng này cũng như thái độ được diễn tả trong bài tiểu luận của Chủ Tịch Hồ Cẩm Ðào mới được phổ biến trên báo Học Tập, cơ quan lý luận của đảng Cộng Sản, yêu cầu toàn dân phải sẵn sàng để bảo vệ chống lại cuộc tấn công của Tây phương vào nền văn hóa và chủ thuyết của Trung Quốc. Ông Hồ Cẩm Ðào đã nói là sợ Lady Gaga hơn là sợ một sư đoàn thiện chiến.
Mỉa mai nhất là một post trên Sina Weibo, một website tương đương với Twitter, trong đó một nhà văn viết là có hai cách để diễn tả con rồng trong cái tem này “Một là nhốt các lãnh tụ vào chuồng, và hai là giữ quyền lực ở bên ngoài chuồng.”
Tất cả những nhận xét đó cho chúng ta thấy là người Hoa, nhất là các nhà trí thức, hiểu rõ tim đen của hàng lãnh đạo. Ðiều đáng ngại là thái độ của các nhà kinh doanh ngoại quốc, các học giả và các nhà báo chuyên viết về Trung Quốc. Trong khi các nhà kinh doanh ao ước tiếp tục mãi của một chế độ độc tài đảng trị để dễ làm ăn thì các nhà báo và học giả đã muốn tiếp tục những luận điệu đe dọa mà phần chính là vì Trung Quốc có như vậy thì họ mới còn có chỗ đứng.
Những vị tổng quản trị Tây phương, nếu được quyền bỏ phiếu về một thể chế tương lai cho Trung Quốc thì sẽ chọn một chế độ độc tài nơi mà những “dòng con lãnh tụ” mà cha đã là đồng chí của ông Mao hay ông Ðặng, sẽ tiếp tục cầm quyền với hứa hẹn một bầu không khí thân thiện với những doanh gia nào sẵn sàng làm ăn với họ. Theo họ đó là loại những người cộng sản có thể dễ dàng làm bạn hàng.
Nhưng nhà báo như tờ The Economist chẳng hạn đã mặc nhiên tiên đoán là Trung Quốc sẽ vượt Hoa Kỳ trở thành cường quốc số một của thế giới vào trễ nhất là khoảng năm 2020. Mà không phải chỉ riêng gì báo chí, rất nhiều các chuyên gia nổi tiếng về Trung Quốc cũng có lý luận tương tự. Một nhà bình luận đã mỉa mai là sở dĩ họ phải nói đến chuyện đương nhiên Trung Quốc sẽ hùng mạnh vì nếu không thì vị thế của họ sẽ lung lay. Ai cần chuyên gia về một quốc gia sẽ không là một đại cường.
Cũng may là những vị này không bỏ phiếu bởi nhờ vậy mà Trung Quốc có lẽ sẽ dần dà tìm được một giải pháp của một chính phủ liên hiệp trong đó các “dòng con lãnh tụ” do ông Tập Cận Bình, người vốn hầu như chắc sẽ trở thành tổng bí thư và chủ tịch nước, cầm đầu, sẽ được thăng bằng bởi những người như ông Lý Kế Cương, người có triển vọng sẽ là thủ tướng, và Uông Dương, bí thư thành ủy Quảng Ðông.
Bởi nếu Trung Quốc sẽ được cai trị bởi những người như ông Bạch Hy Lai, bí thư thành ủy Trùng Khánh, người đã chọn một bên là chính sách mỵ dân chống băng đảng và một bên là luận điệu rặc mùi Mao trong khi lại tỏ ra có thái độ dám làm đã lôi cuốn các công ty Hoa Kỳ và Âu Châu tìm tới thành phố của ông. Trùng Khánh đang xây một đường xe lửa xuyên lục địa nối liền với Ðức.
Các nhà kinh doanh Tây phương thường kể đến thành tích này một cách thán phục và để chứng tỏ là các lãnh tụ của Bắc Kinh có thể làm những chuyện mà Tây phương, nợ nần chồng chấp, yếu đuối hủ bại, không thể nào làm nổi. Họ nói đến đường rầy được dựng lên, đường bộ rải nhựa, di dân từ nông thôn ra tỉnh để ráp iPads và máy giặt. Ðó theo họ là những thành quả tột đỉnh đã tạo nên phép lạ Trung Quốc.
Nhưng một sự chuyển đổi do nhà nước điều động như vậy có những phí tổn ngầm mà phải đến khi những vụ như Ô Khảm xảy ra thì mới thấy. Ở Ô Khảm, chúng ta hẳn còn nhớ, nông dân ở ngôi làng thuộc tỉnh Quảng Ðông này đã lập rào cản, tự cô lập mình chống lại công an, thành lập chính quyền độc lập và suốt gần một tháng trời chống lại các viên chức địa phương đã làm giàu trên việc tịch thu đất đai của họ bán cho các xí nghiệp. Một viên chức đó, các nông dân còn nhắc nhở, đã dám mua một cái xe hơi 31,000 đô la.
Một chế độ độc đoán và việc họ thích làm tiền không phải là vấn đề trong con mắt của các nhà kinh doanh Tây phương bởi nó cũng chẳng khác gì vị thế của họ cả. Nhưng sự bất mãn nội địa sẽ biến nó thành một vấn đề cho những ai muốn làm ăn ở Trung Quốc. Ðó là kinh nghiệm mà Apples, Samsung, và nhiều đại công ty khác đang khám phá ra khi các cuộc đình công làm tê liệt dây chuyền sản xuất.
Bất mãn gia tăng sẽ dẫn đến biến loạn. Trong năm 2011, Trung Quốc đã chứng kiến vô số những vụ nổi loạn mà giải pháp bình thường là đàn áp. Riêng trường hợp của Ô Khảm, làng có một cái may là nằm trong khu vực của ông Uông Dương. Ông Uông đã chấm dứt cuộc đối đầu ở Ô Khảm bằng cách gửi đến các nhà điều tra từ tỉnh ủy. Họ công nhận những khiếu nại của dân chúng là đúng và trả lại đất đai, thả hết những người bị bắt. Dân làng Ô Khảm hài lòng, mọi việc êm thấm.
Trong khi đó thái độ của ông Bạch Hy Lai thì khác hẳn. Ông đã không hề ngần ngại trong việc đàn áp trong khi tổ chức các cuộc ca hát tập thể những bài ca “cách mạng” thời ông Mao.
Ðiều các nhà học giả, các nhà báo vốn tiên đoán Trung Quốc sẽ trở thành cường quốc số một của thế giới đã giả định là Trung Quốc sẽ giải quyết được những vấn đề mà nếu không giải quyết sẽ dẫn đến bạo loạn và đổ vỡ. Muốn giải quyết những vấn đề này đòi hỏi phải có những cải tổ sâu rộng chuyển đổi một nền kinh tế sống nhờ xuất khẩu thành một nền kinh tế tiêu thụ. Sự chuyển đổi đó đòi hỏi thể nào cũng có một giai đoạn khó khăn trong đó sẽ có nhiều bất mãn. Chế độ của Bắc Kinh hiện nay chỉ biết giải quyết vấn đề bằng đàn áp. Nhưng nếu họ chọn đàn áp thì bạo loạn sẽ bùng lên. Cái vòng luẩn quẩn đó không phải lần đầu mới xảy ra cho Trung Quốc.
Muốn thực sự giải quyết thì giải pháp của ông Uông Dương ở Quảng Ðông, một giải pháp tương đối dân chủ và ôn hòa, là giải pháp tốt nhất. Nhưng không phải ai trong đảng cũng đồng ý với lập trường đó. Hay đúng hơn đại đa số hàng lãnh tụ không chấp nhận giải pháp đó. Mà nếu vậy thì triển vọng Trung Quốc trở thành cường quốc số một thực sự khó thành. Một quốc gia trải qua một giai đoạn chuyển đổi khó khăn về kinh tế mà không có sự đồng thuận của nhân dân sẽ thất bại. Ngay chính một số kinh tế gia người Hoa cũng đang lo sợ là thay vì trở thành cường quốc số một, Trung Quốc sẽ bị rơi vào cái bẫy của các quốc gia với lợi tức trung bình.
Và đó chính là mối sợ tiềm ẩn trong cái tem con rồng mới phát hành.
- -Tưởng niệm 64 anh hùng liệt sỹ tại quần đảo Trường Sa năm 1988 - (VOV).
- Tư liệu quý về Hoàng Sa được in thành sách (VNE). -- Tô Nhuận Vỹ: BIÊN CƯƠNG GẬP GHỀNH (Trần Nhương).- Nhật ký Trưởng thôn Khoai Lang: KHÔNG NGỜ ANH CỨNG QUÁ CƠ ! ; – THƯ GỬI LÈO CỜ(Nguyễn Quang Vinh).
- Huỳnh Tâm: Làng tị nạn Việt Nam tại biên giới Việt-Trung (Thông luận). - Biệt ly ải đầu tổ quốc thân yêu.
-Đoàn đại biểu cấp cao Bộ Công an thăm Trung Quốc TTXVN-Đoàn đại biểu cấp cao Bộ Công an Việt Nam do Bộ trưởng Trần Đại Quang dẫn đầu đã thăm chính thức Trung Quốc từ ngày 4-7/1.
- “Việt Nam là một đất nước, không phải là chiến trường” (TVN/TBKTSG). --US warns Vietnam on detentions (FT 5-1-12)
- Phạm Thị Hoài phỏng vấn Phạm Hồng Sơn – Vụ án Cù Huy Hà Vũ và những người bất đồng chính kiến ở Việt Nam (procontra). -- Nhà báo Trần Quang Thành: Công khai hóa và Dân chủ hóa – Đòi hỏi cấp bách của nhân dân đối với Đảng Cộng sản Việt Nam – (Dân Luận). ‘Không ai bị bắt vì bày tỏ chính kiến’ (VNN 7-1-12) -- Không ai bị mất chức vì nói láo. (Có khi còn được thăng thưởng) – Bùi Tín: Báo động từ bên trong: đảng lâm nguy! – (VOA’s blog). – Mở màn năm Rồng – Chìm tàu, cháy xe, nhà ga dột, dân nổ mìn, bắn ” hoa cải” ! (Lê Dũng).- Trương Phước Trường, Đại Học Sydney, Úc Châu, phản hồi nhân đọc bài trả lời phỏng vấn của Giáo sư Chu Hảo trên BBC: VN chưa có tầng lớp trí thức đúng nghĩa?! (Diễn đàn).
- Vụ “Quán Cụ Hồ” đi tới đâu rồi ? (Phần II): Dùng côn đồ không xong, thương lượng cù cưa và giở mẹo… thiếu “vệ sinh” (Diễn đàn).
-- Nguyễn Đắc Xuân: Huế – những tháng ngày sục sôi – Kỳ 2: Súng đã nổ! (TT).
- Thủ tướng: ‘Tôi kiểm tra 5-6 công trình, đâu cũng có vấn đề’ (VNE). – Thủ tướng xót ruột với công trình giao thông (NLĐ). - Thủ tướng: “Tôi xót xa vì công trình giao thông kém chất lượng” (DT). - Hiện tượng sám hối - (RFA).
- TS Phạm Duy Nghĩa: 40. TỪ NHÀ NƯỚC TOÀN TRỊ TỚI THỜI ĐẠI DÂN DOANH: GIA TÀI CỦA 60 NĂM LUẬT HỌC VIỆT NAM (Việt Sử Ký).
- Châu Á : Trung Quốc muốn khẳng định vai trò để đối phó với chiến lược mới của Mỹ — (RFI). –Trung Quốc bày tỏ quan tâm về kế hoạch quốc phòng của Mỹ — (VOA). – Official says US ‘should adhere’ to int’l law (China Daily).
- Is China America’s new enemy? (CNN). – ‘China emerging as a naval entity cannot be ignored’ (Business Standar). – Nguy cơ xảy ra chiến tranh lạnh mới tại châu Á do dầu mỏ? (NCBĐ).-- Trung Quốc : tổng giám đốc Kinh Hoa Thời Báo bị cách chức vì tham nhũng — (RFI).-- Sóng dậy eo biển Hormuz (NLĐ). – Phương Tây đề phòng Iran chặn Eo biển Hormuz(Tin tức). – Mỹ giải cứu thuỷ thủ Iran bị hải tặc bắt làm con tin — (VOA). – Iran mô tả hải quân Mỹ là ‘nhân đạo’ — (BBC). - Iran hoan nghênh Mỹ đã giải cứu các thuỷ thủ Iran - (VOA). - Iran và phương Tây: Leo thang đối đầu (VOV). - Eo biển Hormuz nóng lên từng ngày (SGGP).
- Giáo hội Nga: chính quyền nên “lắng nghe” các đòi hỏi của người biểu tình — (RFI). –Giáo hội Nga kêu gọi Kremlin thay đổi — (BBC). – Có phải nước Nga đã biết đến một « mùa Xuân Ả Rập » — (RFI).
- Hàn Quốc tăng cường sức mạnh hải quân (TN).--Tại sao các quốc gia suy vong?
Daron Acemoglu
Why Do Nations Fail?, Defining Ideas, Hoover Institution, 5/1/2012
Bản tiếng Việt: PVLH, Blog lên đông xuống đoài,
08/01/2012
Như giới bất đồng chính kiến ở thế giới Ả rập đã biết quá rõ, căn nguyên là ở cách tổ chức chính trị của các xã hội.
Daron Acemoglu
————————
The Region, tạp chí của Ngân hàng Dự trữ Liên bang Minneapolis, gần đây phỏng vấn nhà kinh tế học Daron Acemoglu của MIT về thị trường lao động, quyền sở hữu tài sản, tình trạng toàn cầu ấm lên, và Mùa xuân Ả rập. Sau đây là một trích đoạn phỏng vấn về thể chế chính trị và tăng trưởng kinh tế. Toàn văn cuộc phỏng vấn có thể đọc ở đây.
Daron Acemoglu là Giáo sư hàm Charles P. Kindleberger về Kinh tế học ứng dụng tại Khoa Kinh tế học ở Viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Ông là thành viên được bầu chọn của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội và Khoa học tự nhiên Mỹ, Hội Kinh tế lượng, Hiệp hội Kinh tế Châu Âu, và Hội Các nhà kinh tế Lao động. Ông đã nhận nhiều giải thưởng và học bổng nghiên cứu, trong đó có Giải thưởng T. W. Shultz ngay lần đầu trao thưởng của Đại học Chicago, Giải Sherwin Rosen vì những đóng góp xuất sắc cho kinh tế học lao động năm 2004, và Huy chương John Bates Clark (dành cho nhà kinh tế học xuất sắc dưới 40 tuổi) năm 2005. Những đề tài nghiên cứu ông quan tâm bao gồm kinh tế chính trị, phát triển và tăng trưởng kinh tế, lý thuyết vốn con người, đổi mới sáng tạo, lý thuyết tìm kiếm, kinh tế học mạng lưới, và học tập.
——————————
Region: Ta hãy bàn về nghiên cứu của anh với James Robinson về những trường hợp quá độ trong kinh tế chính trị. Mong anh chia sẻ suy nghĩ của mình về ứng dụng của những nghiên cứu đó với sự kiện Mùa xuân Ả rập.
Acemoglu: Vâng, trong 15 năm qua, phần lớn nghiên cứu của tôi đúng là điều có thể gọi khái quát là kinh tế chính trị. Để tôi bàn một chút về chuyện đó, rồi ta chuyển sang chuyện quá độ.
Region: Hay quá.
Acemoglu: Nghiên cứu chuyên môn của tôi không khởi đầu với kinh tế chính trị, dù khi tôi bắt đầu học kinh tế ở trung học và đại học, tôi quan tâm đến mảng mà ngày nay ta gọi là kinh tế chính trị — tức là sự tương tác giữa chính trị và kinh tế học.
Nhưng sau này ở bậc đại học và nghiên cứu sinh, tôi bắt đầu nghiên cứu những vấn đề liên quan đến vốn con người, tăng trưởng kinh tế, vân vân. Nhưng rồi sau một thời gian, tôi nghiệm ra rằng những vấn đề thực sự của tăng trưởng kinh tế không chỉ nằm ở chỗ mức độ sáng tạo công nghệ và tỉ lệ tiết kiệm cao ở nước này thấp ở nước kia. Những vấn đề đó thực sự liên quan đến việc các xã hội đã chọn nhiều phương cách tổ chức xã hội khác nhau về căn bản.
Vì vậy có nhiều điểm khác biệt đầy ý nghĩa liên quan đến các kết quả kinh tế trong cấu trúc chính trị của các xã hội. Và những xã hội này thường có những thể chế khác nhau điều tiết đời sống kinh tế và tạo ra những động cơ khác nhau. Thế rồi tôi bắt đầu tin – và điều này thể hiện trong nghiên cứu của tôi – rằng ta chẳng đạt bao nhiêu tiến bộ về các vấn đề tăng trưởng kinh tế trừ phi ta đồng thời bắt đầu giải quyết những nền tảng thể chế của tăng trưởng.
Thế là tôi bước chân vào con đường nghiên cứu nhằm tìm hiểu, về cả lý thuyết lẫn thực nghiệm, cách các thể chế định hình những động cơ kinh tế và tại sao các thể chế khác nhau giữa các quốc gia. Cách tiến hóa của những thể chế theo thời gian. Và khía cạnh chính trị của các thể chế, nghĩa là không chỉ xem những thể chế nào tốt hơn về mặt kinh tế, mà còn tại sao một số loại thể chế khác nhau có thể đứng vững?
Ý tôi muốn nói là thật vô lý, xét về tăng trưởng kinh tế, nếu có một hệ thống thể chế cấm quyền sở hữu tài sản cá nhân hoặc tạo ra tài sản cá nhân vô cùng không bảo đảm, trong đó tôi có thể xâm phạm những quyền của anh. Nhưng về mặt chính trị, điều đó có thể rất có lý.
Nếu tôi có quyền lực chính trị, và tôi sợ anh giàu lên và thách thức tôi về chính trị, thì rất có lý khi tôi tạo ra một hệ thống thể chế không cho anh những quyền sở hữu tài sản bảo đảm. Nếu tôi sợ anh lập những doanh nghiệp mới và lấy mất công nhân của tôi, rất có lý khi tôi quản lý anh theo cách hoàn toàn triệt tiêu khả năng tăng trưởng hay đổi mới sáng tạo của anh.
Vì vậy, nếu tôi thực sự sợ mất quyền lực chính trị về tay anh, điều đó thực sự đưa tôi đến khía cạnh chính trị của các thể chế, trong đó lô-gích không phải là về những hậu quả kinh tế nữa, mà là về những hậu quả chính trị. Nói như vậy nghĩa là ví dụ khi cân nhắc cải cách, điều mà đa số các chính khách và giới chóp bu quyền lực thực sự quan tâm không phải là liệu cải cách này sẽ có lợi cho đại bộ phận quần chúng hay không, mà là liệu cải cách này sẽ khiến họ dễ dàng hay khó bám víu quyền lực hơn.
Đó là loại vấn đề trở thành ưu tiên hàng đầu nếu ta muốn hiểu cách vận hành của những điều này. Và đây là lĩnh vực tôi dành phần lớn thời gian của mình trong hơn 10 năm qua, mặc dù tôi đã nghiên cứu về nó trong hơn 16 năm qua, phần lớn là với Jim Robinson. Jim và tôi là đồng tác giả của nhiều công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của các thể chế đối với tăng trưởng kinh tế. Chúng tôi đã viết nhiều về các tiến trình và sự quá độ chính trị, chế độ độc tài, dân chủ và một loạt công trình về những vấn đề quyền lực chính trị và giới chóp bu chính trị, vân vân. Một số trong đó là nền tảng cho cuốn sách của chúng tôi “Những nguồn gốc kinh tế của chế độ độc tài và dân chủ” (Economic Origins of Dictatorship and Democracy), mà tôi sẽ đề cập trong bối cảnh câu hỏi của anh về Mùa xuân Ả rập. Và một số công trình nghiên cứu dẫn đến cuốn sách mới chúng tôi đã viết xong – à, mà nó đây [lôi ra một bản thảo đóng sơ sài từ đống tài liệu trên bàn của anh], sẽ phát hành trong năm 2012.
Region: Cuốn “Tại sao các quốc gia suy vong” (Why Nations Fail)?
Acemoglu: Phải, “Tại sao các quốc gia suy vong“. Cuốn sách này đại loại là một cách nhìn khái quát về những nguyên nhân sâu xa, theo chúng tôi, của những kết quả kinh tế và những tổ chức kinh tế rất khác nhau trên thế giới; và chúng tôi cố gắng đưa ra một lý thuyết chặt chẽ về thực tế này. Lý thuyết của chúng tôi khác hẳn so với những lý thuyết phổ biến trong giới truyền thông và giới làm chính sách. Trong chừng mực nào đó, lý thuyết này thậm chí cũng khác với những lý thuyết phổ biến trong giới kinh tế học. Chúng tôi chú trọng nhiều hơn đến khía cạnh chính trị của vấn đề này, thay vì khía cạnh địa lý và văn hóa (vốn là trọng tâm chú ý của giới truyền thông và giới làm chính sách), hay những điều liên quan đến chính sách tối ưu và cách ta có thể cải thiện chính sách xét từ góc độ biên tế, và cách ta có thể thiết kế chính sách tốt hơn (vốn là trọng tâm của giới kinh tế học).
Theo cách nhìn của chúng tôi, những kìm hãm chính trị là trọng tâm ở đây. Và phát triển chung quy chỉ là phá vỡ những kìm hãm chính trị đó, chứ không phải chỉ tư duy trong khuôn khổ những kìm hãm chính trị hiện có và xem xét cách thiết kế hệ thống thuế tối ưu hay cách thiết kế bảo hiểm thất nghiệp tối ưu, vân vân, trong khuôn khổ những kìm hãm đó.
Tất nhiên hai điều đó bổ sung nhau, nhưng tôi nghĩ góc nhìn này rất khác với những góc nhìn hiện có. Đó là công việc chính khiến tôi bận rộn trong vài năm qua.
Nói dông dài như vậy, tôi xin đi vào câu hỏi của anh về Mùa xuân Ả rập.
Region: Ờ, phải. Tôi thấy lời tựa cho cuốn ”Tại sao các quốc gia suy vong” là về chuyện đó: Anh viết, “Tại sao người Ai Cập đứng chật kín Quảng trường Tahrir [để lật đổ Hosni Mubarak, và ý nghĩa của điều đó đối với cách chúng ta hiểu về những nguyên nhân của thịnh vượng và nghèo đói].”
Acemoglu: Đúng vậy. Nếu ta muốn nghĩ về Mùa xuân Ả rập, theo tôi có vài vấn đề quan trọng, một số vấn đề trong đó là trọng tâm của cuốn sách này, còn một số khác là trọng tâm của cả cuốn sách trước ”Những nguồn gốc kinh tế của chế độ độc tài và dân chủ” lẫn cuốn sách mới này.
Vấn đề thứ nhất, mà chúng tôi tập trung nhiều hơn trong cuốn sách này, là những xã hội này là các chế độ độc tài không chỉ theo nghĩa họ cấm bầu cử. Đó là những chế độ độc tài thuộc một loại hình rất đặc thù, nhưng khá phổ biến trên thế giới, trong đó một bộ phận nhỏ của xã hội kiểm soát cả quyền lợi chính trị lẫn nguồn lực kinh tế.
Vì thế, nếu ta nhìn tất cả những xã hội này từ Tunisia đến Ai Cập, Syria, Bahrain hay Libya, một giới chóp bu thiểu số kiểm soát quyền lực chính trị, hạn chế khả năng của hầu như tất cả những người khác trong xã hội trong việc có bất kỳ tiếng nói chính trị nào, và sử dụng quyền lực chính trị của họ để phân phối các nguồn lực kinh tế của quốc gia cho chính họ và loại trừ tất cả những người khác.
Ở Libya, điều đó khá hiển nhiên. Ở Syria, bây giờ điều đó cũng hiển nhiên; ví dụ báo chí đã giải thích cặn kẽ cách nhóm thiểu số Alawite nắm giữ không chỉ tất cả những chức vụ béo bở về kinh tế, mà cả những chức vụ hàng đầu trong bộ máy hành chính và quân đội. Ở Bahrain, điều đó cũng thể hiện khá rõ với nhóm thiểu số Sunni. Ở Tunisia và Ai Cập, tình trạng đó có hình thức có phần nhẹ hơn ở chỗ nhiều nhóm lợi ích kinh doanh được thiên vị có nhiều đại diện trong nhóm thân hữu bè phái xung quanh Mubarak hay Ben Ali. Và ở những nước đó, quân đội và lực lượng an ninh đã thực sự cản trở bất cứ hình thức dân chủ thực thụ nào.
Có lẽ cũng chẳng đáng ngạc nhiên khi hậu quả là khi ta có một hệ thống như vậy trong đó một nhóm rất nhỏ kiểm soát quyền lực chính trị cho các mục đích kinh tế của mình, thành quả tăng trưởng kinh tế cũng rất đáng thất vọng. Hệ thống đó không khuyến khích công nghệ mới du nhập; không cho phép người dân dùng tài năng của mình; không giúp cho thị trường vận hành tốt; không tạo động cơ cho đại đa số dân chúng; ngoài ra, hệ thống đó khuyến khích những người kiểm soát quyền lực chính trị trấn áp nhiều hình thức sáng tạo và biến đổi kinh tế vì họ sợ điều đó sẽ đe dọa tính ổn định của họ.
Vì thế kết quả là những bộ phận lớn dân chúng bị tước đoạt tiếng nói chính trị, họ bị tước đoạt quyền lực kinh tế, và mức sống của họ cũng không tăng lên vì không có đủ mức tăng trưởng kinh tế.
Có một số ngoại lệ ở chỗ là Tunisia và Ai Cập quả thực có tăng trưởng kinh tế ít nhiều. Những nước này quả thực có cải thiện học vấn của người dân trong 20 năm qua. Nhưng nhìn chung, đa số trong xã hội cảm thấy rằng họ không được chia phần đúng mức từ thành quả này, và họ cũng chẳng tin tưởng rằng hiện trạng chính trị sẽ phục vụ cho lợi ích của mình.
Vậy thì nên làm gì? Thường là không làm gì cả vì một hệ thống như vậy được cơ cấu và tồn tại chính vì nó thành công trong việc tước đoạt tiếng nói và quyền lực của đa số người dân. Nếu đa số người dân lúc nào cũng có quyền lực, một hệ thống như vậy chẳng thể tồn tại – cũng như một xã hội đồn điền không thể tồn tại nếu 90 phần trăm nô lệ thực sự có tiếng nói chính trị.
Nhưng 90 phần trăm đó có lợi thế số đông đáng kể nếu họ có thể được tổ chức – ví dụ, như ở Syria, nơi mà phe Alawite cai trị xã hội nhưng chỉ là một thiểu số ít ỏi. Vì thế rất khó ngăn cản đa số quần chúng mọi lúc. Đặc biệt khi có đôi chút bất ổn và chút mồi lửa, như tình hình ở Tunisia. Tại những nước khác ở Trung Đông, người dân đã bắt đầu tổ chức và giải quyết vấn đề hành động tập thể. Họ đưa ra những yêu sách thực sự đối với những người đang nắm quyền.
Và những yêu sách đó sẽ là gì? Những người đổ ra biểu tình ở Quảng trường Tahrir thực sự muốn có thay đổi sâu sắc, căn bản. Họ muốn có thay đổi sâu sắc và căn bản, một phần là vì những lý do kinh tế. Nhưng theo tôi, ngoài ra, nếu ta đọc các blog và những gì họ viết, cũng thấy rõ là họ đã nghĩ rằng thay đổi căn bản chỉ có thể xuất phát từ thay đổi chính trị. Thực vậy, ngay từ lúc khởi đầu, phần lớn cuộc tranh luận về “cải cách hay không cải cách” đã tập trung vào thay đổi chính trị.
Vì thế, nước đi đầu tiên của chế độ Mubarak là nói: “Được, các anh muốn cải cách à? Chúng tôi sẽ cải cách cho các anh. Cứ về nhà đi đã.” Và phản ứng của người dân ở Quảng trường Tahrir là: “Không, các anh điên à, vì nếu chúng tôi về nhà, các anh sẽ lại tiếp tục cùng hệ thống như trước.”
Đây là khuôn khổ chủ đạo, yếu tố chính của khuôn khổ mà Jim và tôi đã xây dựng trong cuốn “Những nguồn gốc kinh tế của chế độ độc tài và dân chủ“. Điều này cũng được thể hiện phần nào ở đây [trong cuốn "Tại sao các quốc gia suy vong"]. Nếu ta có thể giải quyết vấn đề hành động tập thể và đưa ra một số yêu sách, thì những lời hứa thay đổi hay những quyền lợi kinh tế hay cải cách chính trị trong tương lai sẽ không đủ thuyết phục. Vì nếu tôi bỏ đi và ngừng hành động tập thể đang diễn ra ở Quảng trường Tahrir hay bất kỳ nơi nào khác, thì ngày mai liệu anh có động cơ gì để thực sự thực hiện cải cách kinh tế hay cải cách chính trị?
Và đó chính là điều những người dân ở Quảng trường Tahrir đã nói: “Không, chúng tôi không tin các anh. Ngay khi chúng tôi về nhà, các anh sẽ tái tạo hệ thống cũ.” Cách duy nhất khiến cho những cải cách này đáng tin là thay đổi cách phân phối quyền lực chính trị và thực hiện cải cách ngay lập tức. Đó chính là điều những người dân ở Quảng trường Tahrir đã mong muốn.
Do đó, ở cấp độ nào đó, theo tôi, qua góc độ của khuôn khổ này, chúng ta hiểu tình hình vận động diễn tiến ra sao, tại sao người dân đưa ra những yêu sách theo cách như thế, và tại sao những người nắm quyền cố gắng nhượng bộ, nhưng họ đã không thành công khi có những yêu sách đòi hỏi cải cách chính trị sâu sắc.
Câu hỏi lớn là: Liệu đấy sẽ là một cuộc cách mạng chính trị giống như Cách mạng Huy hoàng ở Anh, cuộc cách mạng đã giải phóng một tiến trình biến chuyển căn bản về hệ thống chính trị với những thay đổi kinh tế có liên quan? Suy cho cùng, những cuộc cách mạng chính trị như vậy là nền tảng cho sự tăng trưởng của các quốc gia. Đó là một trong những lập luận chúng tôi đưa ra.
Hay đó sẽ là kiểu cách mạng như Cách mạng Bolshevik hay các phong trào độc lập ở phần lớn các nước Châu Phi hạ Sahara trong thập niên 1960; trong đó có thay đổi về quyền lực chính trị, nhưng quyền lực đó chuyển từ nhóm này sang nhóm khác, và nhóm nắm quyền mới này sau đó tái tạo hệ thống cũ và bắt đầu cùng kiểu tiến trình bóc lột như nhóm nắm quyền trước kia?
Những người Bolshevik đương nhiên rất khác với nhà Romanov, nhưng họ đã tạo ra một hệ thống có tính bóc lột thậm chí còn cao hơn chế độ Sa hoàng ở Nga. Nhiều lãnh tụ phong trào độc lập ở các nước Châu Phi hạ Sahara từ Nkrumah đến Mugabe hay Kenyatta, tất nhiên đã quyết tâm lật đổ người da trắng. Và họ có những yêu sách rất chính đáng, cũng như người Ai Cập hiện nay, nhưng hệ thống họ tạo ra đã trở nên suy đồi không kém hoặc họ đích thân tạo ra hệ thống thậm chí còn tệ hại hơn, giống như Mugabe đã làm khi ông phá hủy chế độ phân biệt chủng tộc kinh khủng của Ian Smith, rồi lại tạo dựng nên một chế độ không kém phần kinh khủng.
Trước đó, vào thập niên 1960, Nkrumah lên nắm quyền ở Ghana, và Margai lên nắm quyền ở Sierra Leone. Margai đã tái tạo một hệ thống có tính bóc lột rất cao. Hệ thống đó có lẽ tốt hơn hệ thống của người Anh, nhưng sau đó Margai bị thay thế bởi người em cùng cha khác mẹ của mình, rồi bởi Siaka Stevens vào năm 1967. Stevens khiến tình hình tệ hại hơn, nhưng tất thảy đều có căn nguyên từ những việc Margai đã làm. [Ông] chỉ tiếp quản hệ thống của Anh và sử dụng nó cho những mục đích chính trị và kinh tế của riêng mình. Dưới thời Under Stevens, toàn bộ hệ thống đó coi như sụp đổ.
Vì thế, không có gì bảo đảm là những phong trào như vậy sẽ biến thành một cuộc cách mạng diện rộng, khác với một vụ đảo chính trong đó một nhóm chiếm quyền kiểm soát của một nhóm khác. Và xin nhắc lại, một phần mục đích của cuốn ”Tại sao các quốc gia suy vong” là cố gắng tìm hiểu những điều kiện diễn ra một cuộc cách mạng và lý giải một quãng thời gian dài của lịch sử và những biến thể về thể chế mà ta chứng kiến từ góc độ này.
——————————-
Bản tiếng Anh: Why Do Nations Fail?, Defining Ideas, Hoover Institution, 5/1/2012
Bản tiếng Việt: PVLH, Blog lên đông xuống đoài, http://phamvuluaha.wordpress.com/2012/01/07/why-do-nations-fail/---
