Thứ Ba, 19 tháng 6, 2012

Hoa Kỳ, Luật Chơi và Luật Biển

-Nguyễn-Xuân Nghĩa -  Người Việt Ngày 120618

"Hoa Kỳ Nhìn Từ Bên Ngoài"

Vì sao nước Mỹ chưa công nhận UNCLOS?
 * Trái đất hình tròn - Đường giao lưu nhìn trên Bắc Cực - Ải Tây-Bắc ở bên trái *
Từ năm năm nay, chính trường Mỹ đã có cuộc tranh luận ít nổi sóng: nên hay không tham gia Công ước Liên hiệp quốc về Luật biển UNCLOS? Hồ sơ này đang được hâm nóng.
Tuần qua đã có sáu tướng Mỹ ủng hộ việc phê chuẩn UNCLOS, tương tự quan điểm của Ngoại trưởng Hillary Clinton trước Ủy ban Ngoại giao Thượng viện vào Tháng Năm. Nhích qua một bên thì ta biết thêm là tuần qua, xứ Na Uy bị Trung Quốc gây áp lực để làm quan sát viên thường trực của một tổ chức có tên là Hội đồng Bắc Băng dương, Artic Council.
Mấy chuyện ấy, hay nạn nhiệt hoá địa cầu, hoặc kim loại hiếm có thể khai thác dưới đáy biển, v.v... đều liên quan đến UNCLOS, United Nations Convention on the Law of the Sea..
Được đề xướng từ năm 1973, hoàn chỉnh năm 1982 sau ba lần cải thiện trong 10 năm và có 60 nước tham gia, Công ước hay Hiệp ước UNCLOS có hiệu lực từ cuối năm 1994. Cho đến nay, 161 nước và Liên hiệp Âu châu đã ký kết và phê chuẩn. Còn 16 quốc gia đã ký mà chưa phê và 18 nước chưa ký, trong đó có Mỹ, dù tham dự đàm phán từ đầu và góp phần điều chỉnh từ 1990 đến 1994 cho hợp ý. Hoa Kỳ thực tế chấp nhận văn kiện này như một cơ sở của thông lệ quốc tế về luật pháp, nhưng Quốc hội không phê chuẩn.
Đây là loại hồ sơ phức tạp của quốc tế mà cũng phản ảnh lập trường độc đáo của Hoa Kỳ nên đáng được liếc qua khi ta nhìn nước Mỹ từ bên ngoài.
***
Tháng Năm 2007, Tổng thống George W. Bush chính thức yêu cầu Thượng viện Hoa Kỳ công nhận UNCLOS mà không thành. Trước đó hai tháng, Chủ tịch Ủy ban Hỗn hợp về Hải dương của chính quyền cũng khuyến cáo rằng đây là "một ưu tiên cho quốc gia" mà cũng chẳng xong. Ông này là nhân vật Dân Chủ ôn hoà, nguyên Đổng lý Văn phòng của Tổng thống Bill Clinton, nay là Tổng trưởng Quốc phòng sau khi làm Giám đốc Trung ương Tình báo CIA, Leon Panetta.
Trên đại thể, đa số các nhân vật có thẩm quyền thuộc cả hai đảng đều yêu cầu chấp nhận một quy ước quốc tế đã được nhiều quốc gia kể cả nước Mỹ đàm phán từ mấy chục năm nay. Vì sao nên công nhận? Mỗi nhóm hậu thuẫn lại có một số lý do riêng.
Giới chức quân sự và Bộ Quốc phòng thì ủng hộ vì lý do an ninh. Có súng rồi thì nên có luật lệ vẫn hơn. Để bảo vệ quyền tự do lưu thông trên biển và ngoài mặt biển, Hoa Kỳ cần khuôn khổ pháp lý ổn định hơn thông lệ quốc tế - mà nhiều quốc gia có thể ngang nhiên thay đổi. Và mặc nhiên cản trở hoạt động quân sự và tình báo của Hoa Kỳ ở ngoài khơi, trên không gian hay dưới đáy biển: Trung Quốc đã ký và phê chuẩn Hiệp ước Luật biển mà vẫn sáng tạo ra yêu cầu về "quyền lợi cốt lõi" như đường lưỡi bò chín khúc gọi là "cửu đoạn tuyến" ngoài Đông hải!
Rất nhặm lệ trong tính toán, doanh giới Mỹ thì cho là Công ước đã vạch ra một khu vực quyền lợi của Mỹ rộng nhất thế giới, còn hơn diện tích của 48 tiểu bang liền lạc trong lục địa (hai tiểu bang kia là Alaska và Hawaii). Các tiểu bang duyên hải còn có chủ quyền trên kho tài nguyên nằm dưới đáy biển ngoài thềm lục địa. Nhờ đó doanh nghiệp có thể xin chứng chỉ khai thác với cơ chế có thẩm quyền của Công ước là Cơ quan Quản lý Đáy biển Quốc tế ISA (International Seabed Authority).
Người thiên về giải pháp ngoại giao để khai thông các tranh chấp quốc tế thì đề cao ưu thế của Công ước là diễn đàn giải quyết là Tòa án Quốc tế cho Luật biển (International Tribunal for the Law of the Sea – ITLOS).
Sau cùng, có ảnh hưởng mạnh bên Dân Chủ là các tổ chức bảo vệ môi sinh. Quan điểm của họ là Mỹ đã có luật lệ chặt chẽ về môi sinh để gìn giữ tài nguyên hải dương, thế giới thì chưa. Công ước Luật biển là nền móng quốc tế để đặt ra tiêu chuẩn khai thác an toàn hơn cho nhân loại.
Thế thì vì sao Công ước này vẫn bị chống?
***
Người ta cho là có 36 trong số 47 Nghị sĩ Cộng Hoà trong Thượng viện Khoá 112 ngày nay vẫn ngăn việc đưa văn kiện ra biểu quyết trước khoáng đại. Sự thật nó rắc rối hơn vậy vì sự chống đối đã có từ cả chục năm nay và vì rất nhiều lý do sau hàng loạt những vụ điều trần khá chuyên môn trước các ủy ban hữu trách của cả Thượng viện lẫn Hạ viện.
Về nguyên tắc, thỏa ước quốc tế là con dao hai lưỡi. Nếu đạt lợi ích thì cũng có ràng buộc đôi khi đi ngược với luật lệ quốc gia - chuyện Euro là một nhắc nhở. Quốc gia phải chấp hành luật lệ của quốc tế. Vì đặc tính đó, các nước nghèo/yếu thường dựa vào cơ chế quốc tế để có tiếng nói mạnh của tập thể. Các cường quốc thì ngần ngại hơn. Đại gia không dại gì mà chơi với tiểu tốt.
Là siêu cường, Hoa Kỳ thường do dự giữa hai ngả. Một là cứ gia nhập mà tìm cách cải tiến và bảo vệ quyền lợi từ bên trong cơ chế quốc tế. Hai là cứ đứng ngoài, như quan điểm của Chính quyền Ronald Reagan, phe bảo thủ và khuynh hướng tự do tuyệt đối - libertarian.
Ngày nay, Liên Âu ủng hộ Công ước vì chủ yếu quan tâm đến môi sinh, chứ Hoa Kỳ thì nhìn vụ này từ nhiều giác độ hơn, trong đó cũng có chuyện bất ngờ của môi sinh.
Về quyền lợi, Công ước có Khoản IX và điều 82 bên trong quy định việc phân phối hoa hồng khai thác dầu khí dưới thềm lục địa – ngoài phạm vi 200 hải lý của vùng Đặc quyền Kinh tế EEZ – cho các nước bị khóa trong lục địa. Thi hành nghĩa vụ thu nhận và chia lại khoản tiền đó là Cơ quan ISA.
Dù là quốc gia viện trợ nhiều nhất cho các nước nghèo, Mỹ không kiểm soát được quyền chi thu của ISA. Mà cũng chẳng biết là nộp bao nhiêu mới đủ. Một lý do chống đối với nhiều câu hỏi về thẩm quyền của cơ quan ISA, hay điều 82! Khai triển chuyện này thì cần một bài khác vì giấy mực có hạn.
Cũng về quyền lợi, Công ước thật ra vô dụng vì theo luật lệ quốc tế và chính sách lẫn thuyền thống lâu đời thì Hoa Kỳ có thẩm quyền và quy cách đàm phán với các lân bang hay tổ hợp dầu khí về việc khai thác tài nguyên ngoài thềm lục địa. Thí dụ là các khế ước tô tá – leasing – ngoài Vịnh Mễ Tây Cơ.
Khi tham gia Công ước, Hoa Kỳ còn có thể bị các nước kiện liên hồi về mọi chuyện ngoài hải dương, bị lôi vào nhiều trận xa luân chiến bất tận và tốn kém. Hoa Kỳ không tham dự Toà án Hình sự Quốc tế cũng vì lý do đó. Mà khi đã có phán quyết từ một trong bốn pháp đình của Công ước thì Mỹ không thể kháng án và Toà án Mỹ phải thi hành.
Một trong các lý do hay lý cớ để bị kiện chính là nạn nhiệt hóa địa cầu - mà nhiều quốc gia cho là do Hoa Kỳ gây ra. Chuyện ấy khiến chúng ta nhìn tới Bắc Cực.
Hoặc từ Bắc Cực nhìn xuống.
Dù khoa học chưa là cơ sở pháp lý về nguyên do của hiện tượng khí hậu bị hâm nóng, người ta vẫn nghiệm thấy sự kiện băng tuyết tan dần trên Bắc Băng dương. Băng tan thì "thềm lục địa" của nhiều nước quanh Bắc Cực lại mở rộng. Bên dưới là tài nguyên có thể khai thác, bên trên là các dòng giao lưu sẽ sử dụng được.
Công ước UNCLOS và các cơ chế hữu trách chưa giải quyết thỏa đáng việc khai thác và phân chia tài nguyên dưới tầng băng đá. Chung quanh, có tám nước liên hệ, là Nga, Mỹ, Canada, Na Uy, Thụy Điển, Phần Lan, Cộng Hoà Băng Đảo Iceland và Greenland. Ta hiểu vì sao Trung Quốc muốn có mặt trong Hội đồng Bắc Băng dương. Và bật cười về mối lợi của Mỹ khi mua Alaska của Nga vào thế kỷ 19, với giá rất bèo là chưa tới năm đô la một cây số vuông!
Đã thế, từ nay thế giới sẽ có đường thông thương giữa Thái bình dương với Đại Tây dương mà khỏi qua hai kênh đào Suez và Panama.
Sau nhiều thế kỷ mơ ước, từ nay việc nối liền Âu châu với các tiểu bang miền Tây của Mỹ có thể tiết kiệm được gần 8.000 ngàn cây số bằng cách đi qua ngả Tây-Bắc của Canada. Yếu tố vận chuyển qua Northwest Passage này mới hâm nóng hồ sơ Luật biển. Và có thể thay đổi luật chơi của nước Mỹ với Luật biển UNCLOS.
Chúng ta quen nhìn thế giới qua tấm bản đồ, trên mặt phẳng. Nhìn từ Hoa Kỳ thì địa cầu vốn hình tròn - và chính trị biết xoay.


 
Biển Đông: Manila Steps Back in Asian Game of Thrones (American Interest 17-6-12)
Biển Đông giảm căng thẳng: Beijing and Manila Ease Tensions in South China Sea (NYT 18-6-12)
- Hoa Kỳ, luật chơi và luật biển (NV). -– Hội thảo về Biển Đông tại Đại học Havard(RFA).   – Học bổng cao học về Biển Đông (NCBĐ).  - Bọc thép cho tàu cá Lý Sơn – ngư dân vươn xa Biển Đông (Infonet).
- Người dân Việt gian nan vì Chú Ba Tàu (RFA).  
- Chuyến thăm mang tính biểu tượng: Tầm quan trọng của Cam Ranh trong quan hệ Mỹ-Việt (TCPT).  A Symbolic Visit: The Importance of Cam Ranh in U.S.–Vietnam Relations(CSIS). - Sức mạnh chiến hạm tên lửa Molnya của Hải quân Việt Nam (GDVN). – Thăm “vua” Đinh Tiên Hoàng tại quân cảng Cam Ranh (GDVN). - Philippines và Trung Quốc rút tàu ra khỏi vùng bãi đá Scarborough  (RFI).  –Bắc Kinh và Manila giảm bớt căng thẳng ở biển Đông: Beijing and Manila Ease Tensions in South China Sea‎ (NYT).  – Tàu Trung Quốc rút khỏi bãi cạn Scarborough ở biển Đông: China to Withdraw Vessels From South China Sea Shoal (WSJ). - Trung Quốc rút tàu khỏi đảo tranh chấp (DT). – Chờ đợi sự đoàn kết: Waiting for unity (The PhilStar).


- Hoa Kỳ sẽ sử dụng căn cứ quân sự của Thái Lan (Infonet). - Chiến lược “xoay trục” đang hướng về Biển Đông?(NCBĐ).  – Khi nào và Tại sao Trung Quốc sử dụng vũ lực trong tranh chấp lãnh thổ.  - Nguy cơ chiến tranh lạnh khi TQ tăng chi tiêu quân sự (VNN).   –   Khi nào và Tại sao Trung Quốc sử dụng vũ lực trong tranh chấp lãnh thổ (tiếp theo) (NCBĐ). Dịch từ: Power Shifts and Escalation Explaining China’s Use of Force in Territorial Disputes (Project Muse). - Philippines – Mỹ dựng hệ thống giám sát biển (TN).
- Tập trận rầm rộ trên bán đảo Triều Tiên (TN). - Mỹ – Nhật – Hàn tập trận quy mô lớn (DT). - Nhật, Indonesia hợp tác về Triều Tiên và Biển Đông (TTXVN).
- Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Andrew Shapiro đến Việt Nam (VOA).
- Việt Nam đưa máy bay Su-27 yểm trợ Trường Sa (NV).  - Ảnh độc 6 sân bay chính trên Hoàng Sa, Trường Sa (PNTD). - Đề xuất trồng cây đinh lăng ở Trường Sa (DV).  – Chương trình “Tấm lưới nghĩa tình”: Cùng ngư dân bám biển Hoàng Sa, Trường Sa  (LĐ).  - Tìm kiếm tàu bị nạn trên vùng biển Hoàng Sa (VNN).  - Đà Nẵng: Cứu 8 ngư dân bị nạn vào bờ an toàn (DT).
- Trung Quốc – Đài Loan: Khai mạc diễn đàn quan hệ hai bờ (GDVN). - Sinh viên Việt tại Mỹ thảo luận về chủ quyền Biển Đông (VNN).  – Trường Sa – Nhịp sống thường nhật: Bài 1: Mầm xanh và lời nguyện cầu;  – Trường Sa – Nhịp sống thường nhật: Bài 2: Điểm tựa vững chắc giữa trùng khơi(HNM).  – Bâng khuâng Trường Sa (VNN).  – Bọc thép cho tàu cá Lý Sơn – ngư dân vươn xa Biển Đông (Infonet).
--
Ngư dân Việt Nam còn khổ hơn. Nói ra nỗi khổ còn khó nữa là...
RFA 2012-06-18

Trong chuyến du hành Âu châu vừa qua, ông André Menras với cái tên Việt Nam là Hồ Cương Quyết đã trình chiếu nhiều lần cuốn phim «Hoàng sa, Nỗi đau mất mát» để quyên góp tài chánh trở về Việt nam giúp những ngư dân Quảng Ngãi đã bị tàu Trung quốc bức hại.


Biển Đông: Ngư dân mắc trong lưới chính trị
Vụ đụng độ giữa Philippines và Trung Quốc ở Biển Đông diễn ra không chỉ bởi một vùng lãnh thổ tranh chấp giàu dầu khí. Nó còn do nguồn cá và các tài nguyên thủy hải sản đang ngày càng trở nên khan hiếm. Khi các chính khách cố gắng giải quyết va chạm, thì ngư dân của cả hai nước - vốn hàng ngày nỗ lực kiếm sống - đang mắc kẹt ở giữa. 
Khi những cơn bão đổ bộ, các ngư dân Philippines tại Masinloc đã cùng nhau kéo thuyền khỏi mặt nước, neo đậu chắc chắn chống bão. Sinh kế của khoảng 2.000 gia đình nơi đây phụ thuộc vào biển, nhưng tranh chấp với Trung Quốc ở những bãi cá giàu có tại bãi cạn Scarborough đã khiến họ mất đi thu nhập.
Miguel Bitana nói rằng, chỉ một vài ngày ở bãi cạn, ông có thể kiếm được lượng cá bằng cả một tuần hoặc hơn thế ở các vùng biển địa phương. “Thực sự là nguồn cá đã suy kiệt", Bitana nói."Đó cũng là điều khiến chúng tôi cảm thấy tồi tệ rằng việc đánh cá bị cấm nhưng tại sao người Trung Quốc vẫn đang đánh bắt tại đây? Tại sao người Philippines chúng tôi lại không được phép tới đó?".
Trong khi đó, nguồn cá sụt giảm ở quanh các vùng biển Hồng Kông đã buộc các ngư dân phải mạo hiểm đi vào các vùng lãnh thổ tranh chấp, đối mặt với rủi ro xung đột và đối đầu. Pang Wah-kan, Chủ tịch Ủy ban hỗn hợp các tổ chức ngư dân Hong Kong nói: “Chúng tôi bắt đầu đánh cá ở Biển Đông từ những năm 1960, sau đó có những thông tin rằng, nhà chức trách Philippines đã bắt giữ ngư dân, tàu cá của chúng tôi và phạt họ, cũng có một số trường hợp bị nhà chức trách Malaysia bắt giữ".
Vụ đụng độ giữa Trung Quốc và Philippines xảy ra vào đầu tháng 4 khi một tàu hải quân Philippines cố gắng bắt giữ các ngư dân Trung Quốc với cáo buộc đánh bắt và xâm nhập trái phép ở vùng lãnh thổ mà Manila tuyên bố chủ quyền. Tàu hải giám Trung Quốc sau đó đã ngăn chặn và hai bên kể từ đó thường xuyên đưa ra cảnh báo lẫn nhau.
Nestor Daet là người phụ trách một nhóm giám sát ngư dân của Masinloc chuyên xem xét vấn đề đánh bắt trái phép. “Tôi nghĩ chính phủ của chúng tôi có thể điều động hai tàu, hay bốn tàu? Hoặc những con tàu phòng vệ bờ biển khác", Daet nhấn mạnh. "Nhưng so sánh với các tàu hải quân Trung Quốc thì không tương xứng, giống như là David và người khổng lồ Goliath".
Ngư dân của cả hai bên cho rằng, chính phủ cần có được một thỏa thuận nhanh chóng để họ có thể trở lại kiếm sống. “Chúng ta nên giúp đỡ lẫn nhau để bảo vệ vùng biển của mình, để có thể trở lại các bãi cá", Jerry Escape, một viên chức tại Cục Ngư nghiệp và tài nguyên thủy sản ở Masinloc nói.
Bất chấp đụng độ, ngư dân ở Masinloc nói rằng, quan hệ của họ với ngư dân Trung Quốc luôn luôn hữu nghị, trong quá khứ họ thường chia sẻ, trao đổi với nhau khi đánh bắt xa bờ. Họ hy vọng truyền thống ấy sẽ tiếp tục trong mùa đánh bắt tới tại bãi cạn tranh chấp Scarborough.
Thái An (theo Inquirer)
--

vào lúc
Nhãn:

Tổng số lượt xem trang