10 năm tụt hậu và giấc mơ công nghệ cao

(VEF.VN) - Hàm lượng công nghệ các ngành xuất khẩu của Việt Nam hầu như không thay đổi sau 10 năm. Vì thế, không có gì khó hiểu khi nước ta vẫn "trung thành" với chiến lược xuất khẩu nguyên liệu thô và nuôi giấc mơ công nghệ cao.

10 năm không thay đổi

Số liệu của UN Comtrade (Cơ sở Thống kê dữ liệu Thương mại tiêu dùng của Liên Hợp Quốc) cho thấy, bình quân một lao động ở Việt Nam tạo ra giá trị xuất khẩu và giá trị gia tăng công nghiệp (MVA) quá thấp so với các nước trong khu vực. Điều này hầu như không thay đổi sau 10 năm.

Cụ thể, năm 2000, MVA/lao động của Việt Nam chỉ bằng khoảng 1/3,5 so với Trung Quốc, 1/3 so với Indonesia, 1/5 so với Thái Lan, và thậm chí chỉ bằng 1/20 so với Malaysia. Sau 10 năm, các tỷ lệ tương ứng vẫn ở mức rất thấp là 1/5; 1/3; 1/5,5 và 1/10. Tỷ trọng MVA/GDP của Việt Nam cũng thuộc vào loại thấp nhất trong khu vực, chỉ chiếm 20% GDP, trong khi ở Trung Quốc và Thái Lan là khoảng 34%.

Không những tạo ra ít giá trị gia tăng công nghiệp, hàm lượng công nghệ trong các ngành sản xuất cũng rất thấp so với các nước khác, và hầu như không thay đổi trong nhiều năm. Tỷ trọng ngành có hàm lượng công nghệ trung bình và cao chỉ chiếm 25% giá trị công nghiệp trong giai đoạn 2005-2009, so với hơn 60% ở Thái Lan, Malaysia và Trung Quốc.

Xét về hàm lượng công nghệ trong hàng công nghiệp xuất khẩu Việt Nam, theo tiêu chuẩn của Tổng cục Thống kê, tỷ trọng các ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu chỉ chiếm khoảng 50% tổng giá trị xuất khẩu trong nhiều năm gần đây và hầu như không có xu hướng tăng, trong khi nhóm nông lâm thủy sản vẫn duy trì ở mức 20%.

Trong cơ cấu của các ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu, tỷ trọng của nhóm ngành máy vi tính, linh điện điện tử (thuộc ngành hàng có hàm lượng công nghệ trung bình) chỉ chiếm 10%, trong khi phần lớn đều thuộc nhóm ngành hàng có công nghệ thấp hoặc dựa vào tài nguyên thô (giày dép, may mặc, sản phẩm đồ gỗ... ).

Theo cách phân loại của Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hiệp quốc (UNIDO), hàm lượng công nghệ các ngành xuất khẩu của Việt Nam hầu như không thay đổi sau 10 năm.

Tỷ trọng các ngành sử dụng công nghệ cao chỉ chiếm 12-13%, ngành sử dụng công nghệ trung bình khoảng 10%, trong khi ngành công nghệ thấp chiếm trên 60%. Còn các quốc gia khác trong khu vực đều có các ngành công nghệ trung - cao chiếm tỷ trọng phần lớn trong cơ cấu xuất khẩu.

Điều này cho thấy sự tụt hậu khá xa của Việt Nam so với các nước khác trong việc xác lập năng lực cạnh tranh công nghệ.

Rõ ràng với trình độ công nghệ hiện nay, không có gì khó hiểu khi Việt Nam vẫn buộc phải "trung thành" với chiến lược xuất khẩu nguyên liệu thô và tiếp tục nuôi giấc mơ công nghệ cao.

Phải giải lại bài toán phát triển công nghệ cao

Nhưng làm sao có thể làm ra được những sản phẩm đỉnh cao như vậy để xuất khẩu thay cho nguyên liệu thô? Trước hết, có lẽ phải giải lại bài toán phát triển công nghệ cao - mà chúng ta loay hoạy suốt trong mươi, mười lăm và hai mươi năm qua... ?

Theo báo cáo mới đây nhất của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), năm nay, Thụy Sĩ dẫn đầu bảng xếp hạng chỉ số sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index - GII), còn Việt Nam xếp thứ 76, tụt 25 bậc so với năm ngoái. Sự chững lại của tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong những năm qua đòi hỏi phải có những thay đổi căn bản - mà nỗ lực đổi mới sáng tạo là một yêu cầu quan trọng.

Tai buổi ra mắt bộ sách "Đổi mới và sáng tạo - chìa khóa cho các doanh nghiệp Việt duy trì tốc độ tăng trưởng", nhiều chuyên gia cho rằng cho rằng sự tăng trưởng kinh tế của Việt Nam mới chỉ ở bề rộng chứ chưa sâu. Các DN Việt còn thiếu sự liên kết với nhau, ít chịu cập nhật các kinh nghiệm của quốc tế để áp dụng đổi mới sáng tạo trong DN mình.

Thông thường, theo cách truyền thống, khi nhắc tới đổi mới sáng tạo người ta thường nghĩ đến những cải tiến trong công nghệ và kỹ thuật, đưa ra những phát minh mới... Song, giờ đây, phạm trù của đổi mới sáng tạo đã trở nên rộng hơn, cách tiếp cận với đổi mới sáng tạo cũng đi từ nhiều khía cạnh khác nhau.

TS. Đinh Thế Phong, một chuyên gia kinh tế, cho rằng đổi mới sáng tạo chính là đổi mới chính mình. Ở nước ta hiện nay, các DN cần phải đổi mới từ cái đơn giản nhất. Cần chấp nhận văn hóa thất bại và có sự hợp tác cạnh tranh, đam mê sáng tạo. Có như thế DN mới thực sự phát triển bền vững.

Thừa nhận điều này, ông Nguyễn Hồng Lam - CEO Công ty TNHH Hồng Lam cho biết, để cho DN phát triển bền vững như ngày hôm nay từ hai lao động lên thành một công ty với đội ngũ lao động sản xuất và mạng lưới bán hàng bao phủ nhiều tỉnh thành trên cả nước thì ngoài việc học hỏi kinh nghiệm của các DN nước ngoài ông còn tham gia nhiều khóa đào tạo về đổi mới và sáng tạo cho bản thân và cho DN.

Dựa trên thực tế, để giúp các DN Việt trong đổi mới sáng tạo, việc thiết lập dự án "Chương trình đối tác đổi mới sáng tạo" (IPP) Việt Nam - Phần Lan thực sự rất có ích ở thời điểm hiện tại. Qua đó, với sự hỗ trợ tích cực của IPP, Alphabooks đã ấn hành bộ sách với nội dung trên gồm 5 cuốn: "Mã gen của nhà cải cách", "Đổi mới từ cốt lõi", "Quản trị quá trình đổi mới và sáng tạo", "Giải pháp cho đổi mới và sáng tạo" và "Steve Jobs - những bí quyết đổi mới và sáng tạo" mà tác giả đều là những nhân vật có tên tuổi.

Nhưng dù theo cách nào chăng nữa cũng đòi hỏi phải có sự đầu tư nghiêm túc và lựa chọn phù hợp với điều kiện, thế mạnh cũng như vị thế của doanh nghiệp trên thị trường - ông Nguyễn Hồng Lam cho hay.-10 năm tụt hậu và giấc mơ công nghệ cao

 

- ‘Trục châu Á’ có thể làm tổn hại cải cách ở Trung Quốc như thế nào? (WSJ/ TCPT). – Lãnh đạo Châu Á đàm phán thành lập Khu vực Thương mại Tự do (VOA).PHNOM PENH — Lãnh đạo các nước Châu Á cho biết sẽ khởi sự đàm phán về triển vọng thành lập một khu vực thương mại tự do khổng lồ. Hôm thứ Ba, Hiệp hội các nước Đông Nam Á gồm 10 thành viên, đã đồng ý tiến hành đàm phán hướng tới việc thành lập một khu vực thương mại tự do có khả năng liên kết các nền kinh tế của khối với các nền kinh tế Trung Quốc, Ấn Độ, Nam Triều Tiên, Nhật Bản, Australia và New Zealand.

Lãnh đạo các nước trong khối ASEAN đã chính thức tiến hành các cuộc đàm phán dẫn tới Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), trong ngày cuối cùng của hội nghị thượng đỉnh các nước tại Campuchia hôm thứ Ba. Qua các nỗ lực nhằm nối kết các nền kinh tế chủ yếu, kể cả Trung Quốc và Ấn Độ, với kinh tế của các nước Đông Nam Á, hành động này có thể là một bước tiến tới việc hình thành một khối thương mại mới, có tầm cỡ đáng kể.

Mặc dầu vấn đề nhân quyền và các cuộc tranh chấp biển là những vấn đề đã được mang ra thảo luận tại hội nghị, các nhà lãnh đạo trong vùng đã cố gắng chuyển sự chú ý sang lĩnh vực thương mại.

Trung Quốc mới đây đã quay lại với ý kiến muốn đẩy mạnh đàm phán để thực hiện sáng kiến vừa kể. Các quan sát viên cho rằng đây có thể là một phản ứng của Bắc Kinh trước chiến lược mà Hoa Kỳ đang xúc tiến để chuyển trọng tâm chính sách đối ngoại Mỹ sang Châu Á.

Vì Hoa Kỳ chưa có một hiệp định thương mại tự do với khối ASEAN, nước này không hội đủ điều kiện để tham gia các cuộc thảo luận chung về Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Thay vào đó, Washington đang theo đuổi mục tiêu hình thành một khu vực thương mại tự do khác, được gọi là Hiệp định Hợp tác Xuyên Thái Bình Dương, gọi tắt là TPP. Hiệp định đó không bao gồm Trung Quốc.

Ông Ernie Bower thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế tại Washington (CSIS), nhận định:

“Tôi cho rằng hiệp định ấy rất là quan trọng. Cực kỳ quan trọng trong lúc này bởi vì đây là hiệp định thương mại duy nhất liên kết chúng ta với châu Á hiện nay. Chúng ta đã có hiệp định thương mại tự do với Australia, Singapore và Nam Triều Tiên, và một Hiệp định TPP sẽ vạch ra một lối đi cho chúng ta để đạt thêm các thỏa thuận mở rộng thương mại. Nhưng như thế vẫn chưa đủ. Chúng ta còn phải làm việc nhiều hơn nữa.”

Hiệp định TPP có thể không có cơ sở trong khối ASEAN, nhưng Tổng Thống Hoa Kỳ Barack Obama đã bỏ thì giờ tại hội nghị cấp cao lần này để thảo luận về Hiệp định Hợp tác Xuyên Thái Bình Dương với các nước có triển vọng trở thành hội viên.

Thủ tướng Australia Julia Gillard tham dự các cuộc thảo luận của cả RCEP lẫn TPP. Bà nói chiến lược của Úc không phải là chọn một hiệp định thương mại có Hoa Kỳ tham dự, thay vì một hiệp định thương mại tập trung vào khối ASEAN hay là Trung Quốc:

“Làm thế nào để hội nhập kinh tế phục vụ các quyền lợi của Australia trong khu vực vốn dĩ đã vô cùng khó khăn. Vì thế nếu có bất cứ cơ hội nào để thực hiện nghị trình ấy, chúng ta sẽ cố gắng . . Như thế từ quan điểm của chúng tôi, tham gia cả hai cuộc đàm phán là điều hợp lý để tăng tối đa các nỗ lực của chúng ta hầu thực hiện cả hai hiệp định ấy.”

Tin cho hay là các cuộc đàm phán về Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) sẽ khởi sự sớm, có thể vào đầu năm tới.

 – Châu Á sẽ trở thành động cơ tăng trưởng mới của thế giới (DT).

- 2013: Cắt dần sở hữu chéo ngân hàng (Vef). – Đang thanh tra sở hữu chéo tại các ngân hàng (SGTT). –“Bầu” Kiên bị bắt: Câu chuyện điển hình về sở hữu chéo và lợi ích cục bộ (DT).
- UBGSTC: Thanh khoản của các ngân hàng luôn trong tình trạng bấp bênh và căng thẳng (CafeF). – Đến lượt ngân hàng giảm lợi nhuận (SGTT). – Nhân viên ngân hàng với nỗi lo chỉ tiêu cuối năm (CafeF). – Cung – cầu vốn khó gặp nhau (VIR).
- Loại tay chơi lớn, thị trường vàng sẽ ‘êm’ (ĐV/Vef). – Bù lỗ vàng cho đại gia? (VnEco).
- Vì sao chung cư có giá 10 triệu đồng/m2? (DĐDN). – Giá thuê văn phòng được dự báo tiếp tục giảm trong năm 2013 (VnEco).
- CPI tại Hà Nội có tháng 11 tăng thấp nhất kể từ 2007 (VnEco). – CPI Hà Nội: Tháng 11 tăng 0,22% so với tháng trước (CafeF).
- 10 tháng, NBC ước đạt 1.550 tỷ đồng doanh thu tiêu thụ (ĐTCK).
- Tìm đủ cách sa thải nhân viên (SGTT).
- Cơ chế bó kiểm soát (DĐDN).
- Giá mía nguyên liệu tăng, đường giảm giá (SGTT).
- Nhập thịt cho Tết Nguyên đán? (LĐ).
- Lưu ý khi XK cao su sang Trung Quốc (NNVN).
- “Nhập” công nghệ câu từ Trung Quốc, nguy cho cá ngừ Bình Định (LĐ). – Sớm đưa tôm sú sống trở lại Trung Quốc (DV).

- Tập trung xử lý nợ xấu và tái cấu trúc nền kinh tế (VOV).
- Doanh nghiệp nhà nước lỗ hàng chục nghìn tỷ đồng (VNE).
- Gần 10% doanh nghiệp SME phải rút khỏi thị trường (TTXVN).
- Dư vốn, ngân hàng mua tín phiếu lãi suất 6-6,8%/năm (VnEco).  – Tổng quan Tài chính – Ngân hàng 21-11-2012: bước chân trơn trượt (VF).
- Công bố Báo cáo đặc điểm môi trường kinh doanh Việt Nam (TQ).
- Xăng, dầu thế giới cùng giảm giá sốc (VnEco).
- Hồi kết cuộc chơi vàng đại gia (VNE).  – Giá vàng cao hơn thế giới 4 triệu đồng/lượng (TT).
- Toàn cảnh kinh tế Việt Nam 21-11-2012: căng như dây đàn (VF).
- Chứng khoán Đà Nẵng bị phạt do trực tiếp nhận tiền giao dịch (VnEco).  – Vào chợ mỗi ngày TTCK 21-11-2012: Quạnh hiu (VF).
- Ngân hàng sa lầy trong ‘đống của nợ’ nhà đất (VNN).  – Gỡ “tồn kho, nợ xấu” cho thị trường bất động sản(TN).
- “Sự cố” Nhóm Mua và những câu hỏi bỏ ngỏ… (VnEco).
- Một thầy giáo trúng “vàng trắng” (NLĐ).
- Eurozone chưa giải ngân khoản cho vay “cứu” Hy Lạp (TTXVN).