Lãnh đạo Chi cục Quản lý thị trường Bình Định có thanh minh với những lý do “có lý” như thế nào đi nữa thì người dân vẫn khó tin. Vì với một người bình thường, không cần tính toán “khoa học” như cách giải thích của lãnh đạo chi cục thì cũng thấy sự vô lý trước những hao hụt khó tin nói trên.
Mới đây, trả lời phỏng vấn báo chí, khi đề cập đến niềm tin, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã cảnh báo: “Lòng tin của nhân dân đang bị thử thách”. Điều đó cũng có nghĩa, dân đã từng tin vào sự quang minh của lẽ phải và công bằng nhưng rồi bóng tối của sự nhập nhèm từ một số cơ quan công quyền, từ những “công bộc” của dân đã dần phủ mờ niềm tin đó. Nhiều vụ tham nhũng được báo chí phanh phui nổi đình nổi đám, được đưa ra xét xử với những lời “buộc tội đanh thép”, “giơ cao đánh khẽ”. Qua mỗi lần như thế, niềm tin của người dân lại bị thử thách.
Tại kỳ họp HĐND TP.Hà Nội hồi cuối năm rồi, phát biểu trước hàng trăm đại biểu, được truyền hình trực tiếp cho hàng triệu người xem, ông Trưởng ban Kiểm tra của Thành ủy Hà Nội đã nói chắc như đinh đóng cột: “Chạy công chức bây giờ phải tốn 100 triệu”. Một vị “chức sắc” cỡ Thường vụ Thành ủy mà phát biểu trước bàn dân thiên hạ, hẳn là vị đại biểu ấy đã cân nhắc khá kỹ và có cơ sở chứ không phải nói khơi khơi. Những tưởng, vụ “chạy công chức 100 triệu” ấy sẽ sớm được làm sáng tỏ. Thế nhưng, tại cuộc họp báo mới đây, các nhà quản lý của thành phố này đã làm cho hàng triệu người dân thủ đô phải chưng hửng trước kết luận “rất sạch” của Sở Nội vụ sau khi lập đoàn thanh tra hàng loạt cơ sở giáo dục.
Dĩ nhiên, pháp luật không phải chỉ dựa vào lời đồn đoán để kết luận, nhưng lời đồn trong dân không thể bỏ qua bằng giải pháp “mũ ni che tai”. Nếu vụ “chạy công chức 100 triệu” mà vẫn chưa làm rõ, niềm tin của người dân lại bị thử thách nhiều hơn. Người dân nên tin vào vị lãnh đạo cao cấp của thành phố qua lời phát biểu tại kỳ họp HĐND hay tin vào kết luận của Sở Nội vụ Hà Nội?
Vụ titan “bốc hơi” ở Bình Định hay vụ “chạy công chức 100 triệu” ở Hà Nội cũng chỉ là hai trong vô vàn những vụ việc làm cho người dân băn khoăn vào sự quang minh của công lý. Có thể rồi đây 106 tấn titan sẽ... tan vào nước; có thể vụ “100 triệu chạy công chức” sẽ vào quên lãng. Và như vậy, người dân còn phải biết tin vào lẽ phải như thế nào đây?
Trần Đăng
-Niềm tin trong thử thách‘Đập chết cả đàn gà là tàn nhẫn!’
Nuôi vài con gà cũng bị tịch thu
Lực lượng chức năng dùng súng khống chế dân, đập chết hàng chục con gà?
Thêm 2 công nhân lao động thắng kiện doanh nghiệp
Lần đầu tiên, LĐLĐ TP.Đà Nẵng đã đại diện cho tập thể người lao động để khởi kiện doanh nghiệp. Hàng chục cán bộ nhân viên Cty CP Thương mại..
HS vùng khó khăn được hỗ trợ để không ăn thịt chuột
Công nhân buồn bã đón tết
Tội phạm hoành hành thì thay trưởng công an
Vụ lao động bị sát hại: Đưa người sang Angola lao động chui
Khởi tố điều tra vụ hàng loạt cán bộ xã gian lận
Nguyên Thứ trưởng Cao Minh Quang làm chuyên viên Viện Dược liệu
- Giá trị kinh tế của quan chức…
Ai đã học MBA chắc nhớ câu chuyện khôi hài này. Một ông vào tiệm nuôi thú hỏi mua một con vẹt biết nói làm quà cho vợ (chắc ông nghĩ có nó thì vợ mình sẽ im bớt chăng? đàn ông lúc nào cũng ngu?). Cô bán hàng nói giá 1 ngàn đô cho con này. “Ồ, sao đắt thế” “Nó biết hát nữa cơ” Cô ra dấu và con vẹt ca ngay bài “năm anh em trên 1 chiếc xe tăng”. Ông khách khoái lắm, nhưng hỏi thêm “Còn con này?” “Nó đến 2 ngàn đô, vì ngoài hát, nó còn biết đi diễn hành, nhẩy múa và thuộc lòng 20 bài diễn văn quan trọng của XHCN” Ông khách chỉ vào con thứ ba. Cô bán hàng,” Bác trả nổi không? 4 ngàn đô đấy.” “Nó biết làm gì?” “ Không biết làm gì cả. Nhưng 2 con kia gọi nó là – Đồng chí lãnh đạo -”.
'30% công chức sáng cắp ô đi, tối cắp về'
VNExpress
"Chạy công chức vẫn diễn ra do chế độ thi cử đầu vào bất cập. Trong bộ máy có tới 30% số công chức không có cũng được, bởi họ làm việc theo kiểu sáng cắp ô đi, tối cắp về", Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nói. Phát biểu tại cuộc họp thứ nhất Ban chỉ .
Dĩ nhiên là chúng ta cần lãnh đạo để đất nước được thăng hoa và ổn định; nhưng theo kinh nghiệm của mấy ngàn năm lịch sử, càng nhiều lãnh đạo thì người dân càng nghèo. Một đứa trẻ lên 3 cũng hiểu rằng cả gia đình chỉ “sản xuất” được 5 bát cơm, mà tới 10 miệng ăn thì có đứa phải đói. Gặp cha mẹ tham lam, ăn luôn phần con cháu thì các em chỉ từ bị thương đến chết yểu.
Ai đã học MBA chắc nhớ câu chuyện khôi hài này. Một ông vào tiệm nuôi thú hỏi mua một con vẹt biết nói làm quà cho vợ (chắc ông nghĩ có nó thì vợ mình sẽ im bớt chăng? đàn ông lúc nào cũng ngu?). Cô bán hàng nói giá 1 ngàn đô cho con này. “Ồ, sao đắt thế” “Nó biết hát nữa cơ” Cô ra dấu và con vẹt ca ngay bài “năm anh em trên 1 chiếc xe tăng”. Ông khách khoái lắm, nhưng hỏi thêm “Còn con này?” “Nó đến 2 ngàn đô, vì ngoài hát, nó còn biết đi diễn hành, nhẩy múa và thuộc lòng 20 bài diễn văn quan trọng của XHCN” Ông khách chỉ vào con thứ ba. Cô bán hàng,” Bác trả nổi không? 4 ngàn đô đấy.” “Nó biết làm gì?” “ Không biết làm gì cả. Nhưng 2 con kia gọi nó là – Đồng chí lãnh đạo -”.
Đóng góp của nghề làm quan
Sau bài viết về máu làm quan của thế hệ 9X, tôi nhận khá nhiều phản hồi. Một bạn đọc ấm ức là nghề làm quan cũng là một đóng góp cao quý cho xã hội và nhiều ông quan cũng rất tốt và liêm chính. Ông bạn này hiểu lầm tôi rồi. Chăc chắn không có nghề nào xấu và tôi đã từng gặp nhiều người quân tử hành nghề đạo chích. Vì đây là góc nhìn về kinh tế, nên tôi xin được bỏ qua chuyện đạo đức và chánh trị, mà chỉ xin phân tích khía cạnh giá trị đóng góp thực sự của các quan chức trong quy trình sản xuất hàng hóa và dịch vụ của một quốc gia. Đây mới thực sự là tài sản và thu nhập chính yếu làm “dân giàu nước mạnh”; không phải là các số liệu thống kê mơ hồ như GDP, CPI hay “chỉ số hạnh phúc”.
Trước hết, ở các nước theo kinh tế thị trường, phần lớn công chức được coi như trọng tài. Nhiệm vụ của họ là đặt ra luật lệ của sân chơi và theo dõi giám sát không cho cầu thủ nào phạm luật. Vì vậy, trong 22 vận dộng viên của trận bóng đá, chúng ta có 3 trọng tài. Trong vận hành nền kinh tế quốc gia, công chức Mỹ không được phép liên quan đến việc kinh doanh, vì mọi lạm dụng quyền lực sẽ gây bất công trên thị trường. Tóm lại, sự đóng góp của lãnh vực công trong quy trình sản xuất hay cung cấp dịch vụ gần như không có. Tuy nhiên, mọi tiêu xài của chánh phủ qua tiền thuế hay nợ công đều được tính vào GDP tạo cảm giác là chánh phủ cũng góp phần tạo dựng tài sản quốc gia. Đây là một huyền thoại.
Ở các nước có những “định hướng” lạ lùng khác, đôi khi trọng tài lại nhiều hơn cầu thủ, gây rối rắm cho cuộc chơi. Câu nói “vừa đá bóng vừa thổi còi” là một hiện tượng dễ thương ở các xứ này. Vì có quyền lực, nên luật lệ sân chơi cũng thiên về các “trọng tài-cầu thủ” này, còn gọi là các nhóm lợi ích. Họ độc chiếm các vị trí cốt lõi và dĩ nhiên, luôn luôn thắng giải đấu, dù có chơi dở hay ngay cả khi không thèm chơi.
Nghề làm quan đang ở chu kỳ thịnh vượng
Trên thế giới, nghề làm quan là một nghề có tốc độ tăng trưởng tốt. Ngay cả nuớc Mỹ, một nước mà người dân thường khinh rẻ chính trị gia và quan chức, nghề này cũng đã phát triển mạnh mẽ. Khi tôi qua Mỹ học vào 1963, các chánh phủ liên bang, tiểu bang, làng xã…tiêu xài khoảng 18% của GDP. Hiện nay, con số đã gia tốc đến 40 phần trăm, tổng cộng 5 ngàn 800 tỷ đô la mỗi năm. Số công chức ngày xưa tổng cộng khoảng 8 triệu người nay đã lên đến 22 triệu. Trong khi cả nước Mỹ suy thoái kinh tế vì giá bất động sản vỡ tung, nhà cửa các quận ngoại ô quanh thủ đô Washington DC lại tăng giá chóng mặt vì số lượng quan chức dưới triều đình Obama gia tăng ngùn ngụt. Hiện tượng này không chỉ giới hạn ở Washington DC mà còn phổ thông ở khắp nơi trên mọi thủ đô của thế giới. Roma, Paris, Moscow, Beijing, Tokyo…
Trong khi đó, theo thống kê chính thức, Việt Nam có tổng cộng khoảng 2 triệu công chức, chưa kể quân đội và các lực lượng an ninh (thêm 1 triệu người). Nếu tính đổ đồng, chánh phủ tiêu xài khoảng 34% của GDP, một con số khá lớn so với các quốc gia láng giềng như Singapore (19%) và Thái Lan (18%).
Các con số trên không bao gồm số công chức trong hàng ngũ nhân viên của doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Theo một thống kê không chi tiết lắm của các chuyên gia chánh phủ, DNNN sử dụng 52% vốn của quốc gia, nhưng chỉ đóng góp 24% GDP. Nói kiểu nhà quê là năng suất họ khoảng 50% nhân viên làm ở lĩnh vực tư, hay 2 người làm việc của 1 người, hay 1 người ăn lương lậu gấp đôi một người cùng làm một công việc.
Sản xuất cần lãnh đạo?
Do đó, nếu gộp chung mọi con số với nhau thì ở Việt Nam có 21 triệu nhân công và doanh nhân phải làm việc để đóng thuế và lãnh nợ cho 3 triệu quan chức ngồi “lãnh đạo”. Dĩ nhiên là chúng ta cần lãnh đạo để đất nước được thăng hoa và ổn định; nhưng theo kinh nghiệm của mấy ngàn năm lịch sử, càng nhiều lãnh đạo thì người dân càng nghèo. Một đứa trẻ lên 3 cũng hiểu rằng cả gia đình chỉ “sản xuất” được 5 bát cơm, mà tới 10 miệng ăn thì có đứa phải đói. Gặp cha mẹ tham lam, ăn luôn phần con cháu thì các em chỉ từ bị thương đến chết yểu.
Đức Phật nói “tham, sân, si” là cội rễ của mọi đau khổ của thế nhân. Tôi nghĩ căn tính “làm quan” là một tổng hợp của các cội rễ này, do đó, là một bệnh tâm thần khá nặng của con người. Sự say mê danh vọng, hào quang, thành tích, sĩ diện, làm cha mẹ dân, để tiếng cho lịch sử, làm thánh sống (hay chết), ăn trên ngồi trước…đã gây nên bao đại họa cho bao triệu sinh linh trong quá khứ qua những bài học mà lịch sử không hề che dấu.
Thậm chí, cả trăm ngàn người dân của thành Troy và của quân Hy Lạp đã hy sinh về nước Chúa sớm vì chàng hoàng tử Trojan mê say bà vợ của vị vua láng giềng. Sau khi cả hai đã chạy theo tiếng sét ái tình, vị vua “vĩ đại” mất sĩ diện nên đem hơn 120 ngàn quân trên 1,100 chiến thuyền để tiêu diệt Troy.
Cho nên khi tôi nghe ngài Tập Cận Bình qua đây để lập Viện Khổng Tử đề xướng lại chủ nghĩa “quân, sư, phụ” (ủa, chuyện XHCN của Trung Quốc đi đến đâu rồi?) tôi nghe khiếp vía cho dân Tàu và các nô lệ. Dĩ nhiên, đạo Khổng phức tạp nhiều, nhưng ông Tập và các lãnh tụ chỉ muốn thần dân nhớ một điều: vua bảo dân chết thì dân phải chết để báo trung. Các phim TV của Tàu chiếu đi chiếu lại đề tài này. Một đệ tử của Tàu, lãnh tụ Kim Jong Il đã từng dọa đánh Hàn Quốc vì bọn này dám cứu sống một bà diễn viên mà ngài Kim mê say và sai thuộc hạ bắt cóc đem về Bắc Triều Tiên. Không biết cậu bé 28 tuổi con của ngài Kim hiện mê say món gì?
Một con ong nuôi 20 con ruồi
Nói chung, giá trị kinh tế của quan chức thì không nhiều; nhưng ảnh hưởng của nó trên phương diện xã hội thì vô cùng to lớn.
Trong 3 thập niên vừa qua, không hiểu sao dân số ong tại Bắc Mỹ bị giảm hơn phân nửa, gây thiệt hại nặng cho kỹ nghệ mật ong và môi trường sinh thái của hoa trái. Dr. John Hafernik tình cờ tìm ra nguyên nhân là một loại ruồi ký sinh trùng xâm nhập và đẻ trứng vào cổ các con ong. Một con ruồi li ti có thể sinh ra khoảng vài chục con và dùng thân thể ong làm thực phẩm để sinh sống, ngay cả khi con ong đã chết. Ruồi cũng chết theo nhưng chỉ sau khi phân hủy hoàn toàn thân xác ong.
Tôi nghĩ đến các xã hội với những thành phần ký sinh trùng đang bám chặt như bầy đĩa đói. Có hơi chua xót là những người tạo dựng tài sản thực sự cho quốc gia lại chết trước những kẻ ăn không ngồi rồi.
T/S Alan Phan, Chủ Tịch Quỹ Đầu Tư Viasa
--Nhiều doanh nghiệp nghỉ Tết sớm vì hết việcTừ 18 âm lịch, một số đơn vị đã cho nhân viên nghỉ Tết Quý Tỵ vì hết việc làm và để giảm chi phí.'30% công chức sáng cắp ô đi, tối cắp về'
VNExpress
"Chạy công chức vẫn diễn ra do chế độ thi cử đầu vào bất cập. Trong bộ máy có tới 30% số công chức không có cũng được, bởi họ làm việc theo kiểu sáng cắp ô đi, tối cắp về", Phó thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nói. Phát biểu tại cuộc họp thứ nhất Ban chỉ .
-Ấn tượng trong tuần: Thiếu tâm, thiếu tầm, thiếu...quyền?
-- Phá “vòng xoáy bế tắc” của nền kinh tế, cách nào? (VOV).
- Hiệp hội doanh nghiệp Việt chưa thoát “vòng luẩn quẩn” (VnEco). - Hiệp hội doanh nghiệp “mơ” có Luật riêng (TQ).
- Ngân hàng Nhà nước có vốn pháp định 10.000 tỷ đồng (VOV). - Ngân hàng Nhà nước phải báo cáo tài chính hằng năm (VNE). - “Bỏng tay” với phí đổi tiền mới lì xì (TN).
- Chứng khoán & BĐS: Cặp đôi không song hành (TP). - Cứu BĐS: Chuyển ế qua nhà xã hội? (VEF). - Bất động sản Hà Nội cần 900 ngàn tỷ đồng vốn (VnMedia).
- Toàn cảnh kinh tế Việt Nam 26-1-2013: “1/3 Vô Nghĩa” (VF).
- Các doanh nghiệp Quân đội đang tham gia vào những ngành nào (CafeF).
- Thị trường ôtô: Nửa vui, nửa buồn (DĐDN).
- Đác Nông: Ớt rớt giá, nông dân “cay” (ND).
- Gia tăng nỗi lo hàng giả (LĐ). - Tết đến, hàng thùng “lên ngôi” (VietQ).
- Kinh tế thế giới 2013 qua lăng kính của doanh nghiệp Mỹ (VNE).- Quan hệ Nga- Mỹ trong nhiệm kỳ hai của ông Obama (TQ). - Obama bổ nhiệm chánh văn phòng Nhà Trắng mới (DT). - Những điều thú vị về tân Chánh văn phòng Nhà Trắng (VNN). - Ông Obama hết lời khen ngợi bà Clinton (TT).
-Chuyện Trăm Năm: Nhân Khẩu, Thuật Lý Và Văn Minh
Trong 10 năm tới, Hoa Kỳ sẽ còn gặp khá nhiều vấn đề! Mở đầu Giai Phẩm Xuân với kết luận như vậy thì quả là khó nuốt như bánh chưng bị hấy. Nhưng biết đâu chừng, đây là chuyện tiền hung hậu cát? Theo thông lệ từ đã lâu, nhà báo Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh vẫn viết bài mở đầu cho Xuân Việt Báo. Ông mới từ giã chúng ta trong năm qua. Bài này của chủ biên Nguyễn-Xuân Nghĩa nhắc đến tên ông như một lời tưởng niệm - và cũng mở ra một cách nhìn về tương lai theo tinh thần lạc quan của ông....
* Chức năng phụ nữ là đây? Phụ nữ Hồi giáo tại Afghanistan vẫn bị kiểm soát và đàn áp.
Chứ không "đồi trụy" như mấy cô gái tóc vàng của Tây phương! *
Đâu đó hình như có sự hiểu lầm....
What Did President Obama Really Say in His Second Inaugural Address?
How Can Congress Balance the Budget?
Constitution (Giang Le)
Sau vụ thảm sát ở trường tiểu học tại Sandy Hook, nước Mỹ lại dậy lên làn sóng yêu cầu chính phủ phải thắt chặt quyền sở hữu súng. Tổng thống Obama, biết chắc sẽ không thể thỏa thuận được một bộ luật với quốc hội, đã phải sử dụng hình thức executive order để triển khai một số biện pháp hạn chế súng vào ngày 16/01/2013. Ngay lập tức một làn sóng chống đối nổi lên khắp nước Mỹ, từ những chính trị gia Cộng hoà như Rand Paul, đến những cảnh sát trưởng ở nhiều địa phương, hay dân chúng ở 47 tiểu bang tổ chức biểu tình. Tất cả những người phản đối Obama đều trích dẫn Tu chính án số 2 của hiến pháp Mỹ về quyền được sở hữu vũ khí. Một cựu bộ trưởng bộ Tư pháp (Attorney General) thậm chí còn tuyên bố Obama có thể sẽ bị truy tố về tội ra lệnh trái hiến pháp. Với người Mỹ, hiến pháp là bộ luật tối thượng không ai có thể xâm phạm kể cả tổng thống.
Và không chỉ ở Mỹ, tại đa số các quốc gia hiện nay hiến pháp là nền tảng và bản sắc của từng quốc gia. Văn bản này có thể hiểu nôm na là khế ước của mọi thành viên trong một đất nước về những giá trị (values) và qui định tổng quát (rules) mà họ cùng nhau tuân thủ và bảo vệ. Những giá trị căn bản nhất thường được nêu ra trong hiến pháp như quyền tự do, tự quyết, quyền được sống, được mưu cầu hạnh phúc. Quyền được bình đẳng trước pháp luật, trong cộng đồng, trong hôn nhân, và trong các quan hệ kinh tế xã hội khác. Những qui định của hiến pháp thường xoay quanh các định chế (institution) điều tiết các mối quan hệ của các cá nhân, cộng đồng trong một quốc gia như nhà nước, nhà thờ, kinh tế. Trên thực tế hiến pháp của nhiều nước chỉ tập trung vào định chế nhà nước thường bao gồm ba nhánh: lập pháp (quốc hội), hành pháp (chính phủ) và tư pháp (toà án). Định chế kinh tế được đề cập rất ít nếu đó là kinh tế thị trường.
Sở dĩ những qui định cho định chế kinh tế ít được đưa vào hiến pháp vì kinh tế thị trường có xu hướng tự điều chỉnh về tình trạng tối ưu miễn là các thành phần kinh tế được đối xử công bằng và quyền sở hữu tài sản được bảo vệ. Những điều kiện này thông thường đã được nêu ra như là các quyền hiến định của người dân, bởi vậy không cần nhắc lại trong một phần riêng biệt về kinh tế của bản hiến pháp. Nói cách khác, trong một xã hội dân chủ khi các quyền con người phổ quát được đảm bảo, định chế kinh tế thị trường dường như là hệ quả tự nhiên và tất yếu, một bản hiến pháp dân chủ không cần qui định thêm về định chế này. Khi quyền tự do cá nhân bị hạn chế, vd quyền sở hữu đất đai, hiến pháp buộc phải có thêm qui định để điều phối những hạn chế như vậy. Càng có nhiều hạn chế, định chế kinh tế càng rời xa bản chất kinh tế thị trường.
Có bạn sẽ thắc mắc kinh tế thị trường không/chưa hoàn hảo, vd có những vấn đề như monopoly, externalities, asymmetric information... vậy có cần phải có những qui định trong hiến pháp để hiệu chỉnh lại những điều không hoàn hảo này hay không? Ở đây cần phân biệt hai vấn đề liên quan đến thị trường không/chưa hoàn hảo: hiệu quả (efficiency) và công bằng (equality). Nếu những tính chất không/chưa hoàn hảo của một nền kinh tế thị trường làm các hoạt động kinh tế kém hiệu quả thì hiến pháp không cần can thiệp vì điều này không xâm phạm đến các quyền căn bản của công dân. Có chăng định chế nhà nước sẽ đề ra các biện pháp (luật, qui định dưới luật, chính sách) để hiệu chỉnh lại các bất cập của thị trường trong giới hạn quyền lực nhà nước mà hiến pháp cho phép. Một ví dụ dễ thấy là định chế nhà nước ở nhiều nơi sử dụng chính sách kích cầu, nới lỏng tiền tệ để thúc đẩy nhanh hơn quá trình phục hồi kinh tế sau một cuộc suy thoái. Đây là một hình thức định chế nhà nước can thiệp vào định chế kinh tế với mục đích nâng cao hiệu quả (của resource allocation).
Tuy nhiên vấn đề sẽ phức tạp hơn nếu định chế kinh tế vì lý do nào đó có kết cục không công bằng, nghĩa là có thể vi phạm một trong những nguyên tắc căn bản của một hiến pháp dân chủ. Trước hết cần hiểu công bằng là một khái niệm tương đối và subjective, nó phụ thuộc rất nhiều vào phạm trù đạo đức, văn hoá, tập quán của một xã hội. Tuy nhiên một khi hiến pháp đã xác định khái niệm công bằng ở một mức độ nào đó, nó sẽ giao cho nhà nước một số quyền lực can thiệp vào định chế kinh tế để đảm bảo mức công bằng hiến định. Ví dụ hầu hết các nước đều coi công bằng cơ hội (equality of opportunity) là một quyền hiến định cho mọi công dân. Để đảm bảo điều công bằng này hiến pháp có thể sẽ qui định giáo dục phổ thông bắt buộc và miễn phí cho tất cả trẻ em trong tuổi đến trường. Nhà nước sẽ là định chế được giao trách nhiệm cung cấp dịch vụ giáo dục này và nhà nước sẽ được quyền đánh thuế những người có thu nhập, nghĩa là can thiệp vào định chế kinh tế, để có nguồn lực thực hiện nhiệm vụ mà hiến pháp trao cho. Phần lớn những bản hiến pháp dân chủ đều qui định quyền lực can thiệp nhà nước vào kinh tế thông qua quyền đánh thuế.
Từ những phân tích trên đây, tôi mong muốn hiến pháp VN chỉ qui định những điều rất tổng quát cho định chế kinh tế, thay vì rườm rà và quá chi tiết như bản dự thảo hiện tại (vd điều 53, 60, 61). Đề xuất cá nhân của tôi với bản dự thảo là thay toàn bộ các điều từ 53 đến 63 trong chương 3 bằng những nguyên tắc sau (tôi không phải chuyên gia luật nên ngôn ngữ cụ thể của hiến pháp có thể sẽ khác):
Còn nhiều điểm trong bản dự thảo không liên quan đến kinh tế mà tôi cũng muốn sửa đổi, tuy nhiên những điều đó nằm ngoài phạm vi của bài viết này. Tôi hiểu ngay cả những đề xuất thuần tuý kinh tế trên đây cũng khó có thể được chấp nhận trong hoàn cảnh chính trị xã hội hiện tại của VN, nhưng tôi hi vọng vào tương lai.
[Bài này được viết lại từ một số ý kiến tôi đã gửi cho TBKTSG về dự thảo sửa đổi hiến pháp].
Ngoài lề: Bạn nào giỏi chữ Hán cho tôi hỏi nghĩa của từ "hiến" và từ "pháp" trong hiến pháp. Chữ "pháp" trong "hiến pháp" và "pháp luật" khác hay giống chữ "pháp" trong "thư pháp", "pháp thuật"? Có thể tìm một quyển từ điển Hán-Việt nào để tra trong những trường hợp như thế này không?
Phụ lục: Một số links đến các bản hiến pháp tôi tìm được trên Internet:
France
Germany
Japan
Korea
Malaysia
Poland
Singapore
Sweden
Taiwan
Thailand
USA
Các nước châu Âu
-Tam Giác Tây - Ta - Tầu
- Sau đấy, chúng ta lại tái diễn sai lầm cũ khi Cộng sản Việt Nam lại mượn quân Tầu đánh Tây đánh Mỹ và lần này thì chưa biết là sẽ làm sao thoát vì đảng Cộng sản Việt Nam nay tự nhận là phụ dung của đảng Cộng sản Trung Quốc. Bất cứ ai muốn lên lãnh đạo đảng ở Hà Nội thì cũng phải chạy qua Bắc Kinh cầu phong trước! Khác với ngày xưa có giặc Cờ Đen, nay ta có giặc cờ đỏ nằm ngay trong triều đình ở Hà Nội!
Nếu cứ làm việc theo cung cách của các ngành, các cơ quan chức năng hiện nay: Thiếu tâm - thiếu tầm, và thiếu cả... quyền, thì biết đâu, sẽ còn những Vina khác nữa đang... mỉm cười đứng Đợi?
Cả làng cùng "thiếu" có mình em đâu?
Mới đầu năm 2013, tại Hội nghị trực tuyến tổng kết công tác của ngành Giao thông Vận tải, một quan chức cao cấp của Nhà nước có phát ngôn thật ấn tượng: Quản lý GTVT thiếu tâm lẫn tầm!Theo ông, quản lý ngồi đút chân gầm bàn, không có tâm và tầm, sâu sát với cuộc sống đang vận động.
Trước đó, là một loạt những số liệu mất mát đau lòng: Năm 2012, toàn quốc xảy ra trên 36.000 vụ tai nạn giao thông làm gần 10.000 người chết, 38.000 người bị thương... Tai nạn giao thông trong những tháng cuối năm 2012 có xu hướng tăng trở lại, số người chết hoặc bị thương vẫn ở mức cao và vẫn còn xảy ra tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng.
Thực ra, sự thiếu tâm này không chỉ là thói quan liêu, xa rời cuộc sống, của cán bộ, công chức Nhà nước. Mà tệ hơn, suy đồi hơn, nó là lòng tham, là tham nhũng. Và một khi trở thành quốc nạn, nó gây nên những thương tổn sâu sắc cho xã hội, cả vật chất lẫn tinh thần, niềm tin.
Tại hội nghị, diễn giải cho những yếu kém, bất cập của ngành GTVT, đặc biệt về các con đường huyết mạch, một vị thứ trưởng của ngành cho rằng do thiếu vốn duy tu, sửa chữa định kỳ nên ảnh hưởng lớn đến chất lượng kết cấu hạ tầng giao thông...
Thế nhưng chả lẽ, mới đưa vào sử dụng cuối năm 2012, và còn chưa khánh thành, cây cầu Đất Sét trên tuyến quốc lộ 1A (thị trấn Tân Phú Thạnh, huyện Châu thành A- Hậu Giang)- thuộc dự án do Bộ GTVT làm chủ đầu tư, với kinh phí 2.371 tỷ đồng, đã bị lún, nứt, có chỗ lún nứt kéo dài hàng chục mét, cũng là do... thiếu vốn duy tu, sửa chữa?
 |
Hiện trường một vụ TNGT. Ảnh: Baoninhthuan.com.vn
|
Ngược hẳn với ý kiến ông thứ trưởng ngành GTVT, tại kỳ họp QH tháng 6/2012, khi thảo luận về bổ sung năm dự án, sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ 2011- 2015, trong đó có ba dự án giao thông, chiếm tới gần 5000 tỷ đồng, ý kiến của nhiều đại biểu QH cho rằng tiền nhiều nhưng chất lượng giao thông vẫn kém. Đặc biệt là thất thoát tài chính, tiêu cực trong sử dụng kinh phí rất nhiều.
Có đại biểu nêu câu hỏi: Người ta đặt vấn đề xây dựng đường Việt Nam đắt nhất thế giới, đắt hơn Mỹ, đắt hơn các nước trong khu vực. Tại sao?
Đắt nên mới xắt ra... sụt lún, ra nứt toác, ra hố tử thần...
Phía nam, "nổi tiếng" nhất - thực chất là tai tiếng nhất, là Đại lộ Đông Tây. Có tổng chiều dài 22 km, được đầu tư tới 660 triệu USD, tính ra mỗi km đường ở đây đầu tư tới 30 triệu USD, thông xe vào cuối năm 2011.
Hoành tráng, khua chiêng gõ trống bao nhiêu ở "pha" động thổ, cắt băng khánh thành, thì mới chỉ sau sáu tháng sử dụng, Đại lộ Đông Tây đã "lộ" ra cái sự thê thảm của chất lượng. Mặt đường xuống cấp, lún sâu, thậm chí có chỗ lằn bánh xe tạo rãnh có độ sâu hơn 10cm. Và cũng lộ ra cái tâm làm ăn gian dối, tham lam vô độ của con người.
Phía bắc, không chịu..."kém miếng", Đại lộ Thăng Long, chiều dài 30 km (được đầu tư tới 7.527tỷ đồng), chỉ sau nửa năm đưa vào sử dụng, đã bị xuống cấp, sụt, lún, nứt nẻ, bong tróc nghiêm trọng. Điệp khúc xuống cấp cũng lại được giành cho hai cây cầu mới của Thủ đô- cầu Vĩnh Tuy và Thanh Trì.
Vậy nhưng, nếu nói chữ thiếu tâm, hẳn ngành GTVT sẽ mượn câu ca dao xưa: Cả làng cùng "thiếu" có mình em đâu?
Bởi cái sự thiếu tâm ấy, sự tham lam ấy không phải là... độc quyền của riêng ngành GTVT, nó còn là của cả ngành ngân hàng. Khi chính vị lãnh đạo cao cấp nhất của ngành này phải thừa nhận: Có "lợi ích nhóm" trong hệ thống các tổ chức tín dụng.
Cũng theo vị quan chức này, mới thanh tra ở 27 tổ chức tín dụng, Ngân hàng Nhà nước thấy nhiều tổ chức tín dụng bị chi phối bởi một nhóm cổ đông, giữ chức danh lãnh đạo trong đó. Dư nợ cho vay nhóm cổ đông này chiếm tỷ lệ rất lớn trong tổng dư nợ, có lúc lên tới 90%, vi phạm nghiêm trọng quy định của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước.
 |
Vết lún, nứt ở cầu Đất Sét nghìn tỷ. Ảnh: Quốc Huy
|
Tại kỳ họp QH cuối năm 2012, quan chức cao cấp nhất của ngành công an cũng cho biết, năm 2012 tội phạm về kinh tế, tham nhũng phức tạp nổi lên trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, gây thiệt hại hàng ngàn tỉ đồng, tác động xấu đến an ninh tài chính, tiền tệ.
Cái sự thiếu tâm ấy còn là của ngành xây dựng, quản lý đất đai. Khi các công trình Đại lễ 1000 năm Thăng Long- Hà Nội, các công trình thủy điện thi nhau "hom hem, già lão", thi nhau vỡ toang, lộ ra bê- tông chỉ là đất và gỗ mục... Khi tới 70% vụ khiếu kiện của người dân thuộc về lĩnh vực đất đai- cũng là nơi màu mỡ nhất cho lòng tham nảy nở. Quản lý đất đai không công khai minh bạch, còn là nguyên nhân của những xung đột gay gắt, thậm chí phân ly giữa người dân với chính quyền.
Thiếu tâm của ngành GTVT là quá rõ. Còn thiếu tầm, thì e vị lãnh đạo cao cấp của Nhà nước phát biểu vừa đúng, vừa chưa đủ.
Bởi riêng ách tắc giao thông đô thị, hiện đang là nỗi khổ không của riêng ai, nó vừa là cái nhìn ngắn hạn của ngành này, nhưng nó cũng là hệ lụy của cái nhìn không ...dài hạn của cơ chế quản lý xã hội chúng ta. Rút cục, giao thông đô thị đang phải lãnh đủ.
Bởi ách tắc giao thông đô thị, là hệ lụy của quy hoạch đô thị với tầm nhìn kiểu ăn sổi ở thì.
Là hệ lụy của việc coi thường tầm quan trọng của các đô thị "vệ tinh".
Là hệ lụy của tỷ lệ dân số tăng quá nhanh, vv...và vv..
Thế thì, thiếu tâm- thiếu tầm đâu phải chỉ là của riêng ngành GTVT?
"Vô hiệu" và "thanh kiu"
Cái sự thiếu tâm- tham lam, tham nhũng, giờ thiên hình vạn trạng. Hội thảo khoa học "Bàn về những giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay" do Tạp chí Cộng sản cùng ĐH Quốc gia TP.HCM tổ chức mới đây đã đưa ra những con số đáng buồn.
Buồn, vì trong khi tham nhũng bị coi là quốc nạn, thì theo Gs Trần Đình Bút, nguyên Thành viên tư vấn Chính phủ, các vụ được phanh phui chỉ là những vụ nhỏ, ở cấp dưới - chỉ mới bắt được mèo con. Cán bộ xã, phường chiếm 30% còn cấp trung ương chỉ chiếm 0,3%, bằng 1/100 của cấp thấp nhất.
Bên cạnh kết quả chỉ mới bắt được mèo con, đáng lo ngại nhất là hiện tượng tham nhũng quyền lực và chính trị, như Gs Nguyễn Trọng Chuẩn, nguyên Viện trưởng Viện triết học đã chỉ ra. Vì quyền đẻ ra tiền, quyền đẻ ra lợi.
Ông cũng khẳng định, sức mạnh kinh tế một khi liên kết với quyền lực để hình thành lợi ích nhóm sẽ dẫn đến tham nhũng trong chính trị, chi phối chính sách. Đây mới là điều đáng lo ngại nhất đối với sự tồn vong của chế độ, đất nước.
 |
Các vụ tham nhũng được phanh phui chỉ là những vụ nhỏ, ở cấp dưới- chỉ mới bắt được mèo con. Ảnh minh họa
|
Rõ ràng, tham nhũng có đủ "sức mạnh mềm", để làm mưa làm gió, trong khi các công cụ chức năng "rắn" như Kiểm toán, như Thanh tra vận hành ra sao?
Trả lời phỏng vấn báo chí mới đây về vai trò, vị thế của Kiểm toán Nhà nước trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992, ông Đặng Văn Thanh, Chủ tịch Hội Kế toán và kiểm toán VN cho rằng, nếu như kiểm soát nội bộ của bộ máy bị vô hiệu hóa thì sẽ lại dẫn đến những đổ vỡ như đã xảy ra vớiVinashin, Vinalines...
Đó là một nhận xét mang tính thực tiễn sâu sắc, dù khá chua xót.
Kiểm toán là một lĩnh vực còn khá mới mẻ cho một xã hội văn minh nông nghiệp, nên đến tận giờ, vẫn còn "loay hoay" với "cái ghế" - địa vị pháp lý của mình, là giúp việc QH hay độc lập với QH? Tất cả còn trông chờ vào sự sửa đổi Hiến pháp 1992 sắp tới.
Nếu Kiểm toán thiếu tầm, thì Thanh tra khác hẳn.
Ngành thanh tra có tuổi đời gần 70 năm, cùng với tuổi đời của nước Việt, chứng kiến mọi sự thăng trầm, mọi thay đổi và đổi mới của quốc gia. Nghề nào cũng vậy, nhưng đặc biệt với thanh tra, nó đòi hỏi trước hết là phẩm cách chính trực, sự liêm khiết của cá nhân cán bộ thanh tra. Vì cái sự ông rút chân giò, bà thò chai rượu, ở đây rất dễ xảy ra.
Trong quá khứ (và hiện tại), xã hội ta từng có những cán bộ thanh tra liêm chính nổi tiếng. Nhưng...
Người viết bài chứng kiến một chuyện hài hước: Một chánh thanh tra ở cơ quan Bộ nọ, được cả cơ quan "trìu mến" gọi là "Chánh thanh- kiu" (cảm ơn). Ông chả giận, mà cứ dễ dãi cười...hề hề... Hay vì ông luôn phải "thanh- kiu" những nơi ông thanh tra? Chỉ ông và nơi bị thanh tra biết rõ nhất!
Hội nghị trực tuyến tổng kết công tác thanh tra ngày 4/1 mới đây cho thấy, hiệu quả công tác này trong phòng, chống tham nhũng rất hạn chế: Năm 2012, các ngành đã triển khai 1589 cuộc thanh tra trách nhiệm, nhưng chỉ xử lý hành chính 18 người, chuyển cơ quan điều tra ba vụ.
Một quan chức cao cấp của Chính phủ đã nói thẳng: Toàn hệ thống thanh tra có hơn 18.000 người. Thanh tra CP khoảng 700, còn lại khoảng 17.300 người là ở các bộ, ngành địa phương. Bộ nào cũng có thanh tra, sở nào quan trọng cũng có thanh tra nhưng vụ việc ai phát hiện? Báo chí phát hiện, Thanh tra CP phát hiện, đoàn thanh tra phát hiện... Vậy 17.300 người để làm gì?
 |
Nếu kiểm soát nội bộ của bộ máy bị vô hiệu hóa, thì sẽ lại dẫn đến những đổ vỡ như đã xảy ra với Vinashin, Vinalines...
|
Người ta chợt nhớ, vụ Vinakhủng, suốt từ năm 2006 đến 2009, đã có ít nhất 11 cuộc thanh, kiểm tra các loại của đủ các đoàn kiểm tra, thanh tra. Vậy mà không đoàn nào đến thanh tra lại phát hiện ra... sai phạm (!) Thanh tra hay "thanh- kiu", như dư luận xã hội nghi ngờ?
Hay thanh tra không thiếu nghiệp vụ, cũng không thiếu tầm, mà chỉ ... thiếu tâm?
Còn tại Hội nghị Chính phủ làm việc với các tập đoàn, doanh nghiệp Nhà nước, ông Phó Trưởng ban chỉ đạo Đổi mới và phát triển doanh nghiệp cho biết, tổng nợ phải trả của các TĐ, TCT đã lên tới hơn 1,3 triệu tỉ đồng (?) Mức lỗ phát sinh của tất cả TĐ, TCT là 2.253 tỉ đồng, trong đó có một số đã lỗ từ năm 2011 đến năm nay... lỗ tiếp. Đáng quan ngại là có 10 TĐ, TCT có tổng lỗ lũy kế lên tới 17.730 tỉ đồng. Ai sẽ là người ...bù những cái lỗ khủng khiếp này đây?
Đến nỗi, người đứng đầu Chính phủ đã phải hỏi, một số doanh nghiệp Nhà nước làm ăn thua lỗ cả tỷ đồng, nói ra ai cũng xót ruột. Và nhân dân có quyền đặt ra câu hỏi, sau Vinashin, Vinalines, liệu còn thêm Vina nào nữa?
Chưa có câu trả lời.
Nhưng nếu cứ làm việc theo cung cách hiện nay: Thiếu tâm- thiếu tầm, và thiếu cả...quyền, thì biết đâu, sẽ còn những Vina khác nữa đang...mỉm cười đứng Đợi?
------------------
Tham khảo:
- Hiệp hội doanh nghiệp Việt chưa thoát “vòng luẩn quẩn” (VnEco). - Hiệp hội doanh nghiệp “mơ” có Luật riêng (TQ).
- Ngân hàng Nhà nước có vốn pháp định 10.000 tỷ đồng (VOV). - Ngân hàng Nhà nước phải báo cáo tài chính hằng năm (VNE). - “Bỏng tay” với phí đổi tiền mới lì xì (TN).
- Chứng khoán & BĐS: Cặp đôi không song hành (TP). - Cứu BĐS: Chuyển ế qua nhà xã hội? (VEF). - Bất động sản Hà Nội cần 900 ngàn tỷ đồng vốn (VnMedia).
- Toàn cảnh kinh tế Việt Nam 26-1-2013: “1/3 Vô Nghĩa” (VF).
- Các doanh nghiệp Quân đội đang tham gia vào những ngành nào (CafeF).
- Thị trường ôtô: Nửa vui, nửa buồn (DĐDN).
- Đác Nông: Ớt rớt giá, nông dân “cay” (ND).
- Gia tăng nỗi lo hàng giả (LĐ). - Tết đến, hàng thùng “lên ngôi” (VietQ).
- Kinh tế thế giới 2013 qua lăng kính của doanh nghiệp Mỹ (VNE).- Quan hệ Nga- Mỹ trong nhiệm kỳ hai của ông Obama (TQ). - Obama bổ nhiệm chánh văn phòng Nhà Trắng mới (DT). - Những điều thú vị về tân Chánh văn phòng Nhà Trắng (VNN). - Ông Obama hết lời khen ngợi bà Clinton (TT).
-Chuyện Trăm Năm: Nhân Khẩu, Thuật Lý Và Văn Minh
Nguyễn-Xuân Nghĩa - Việt Báo Xuân Quý Tỵ 2013
Trong một thế giới lão hóa, nước Mỹ vẫn còn quá trẻ....
Dân số quân bình và sẽ tăng là khi đáy hình tháp - của tuổi trẻ - rộng hơn thân và đỉnh tháp
Trong 10 năm tới, Hoa Kỳ sẽ còn gặp khá nhiều vấn đề! Mở đầu Giai Phẩm Xuân với kết luận như vậy thì quả là khó nuốt như bánh chưng bị hấy. Nhưng biết đâu chừng, đây là chuyện tiền hung hậu cát? Theo thông lệ từ đã lâu, nhà báo Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh vẫn viết bài mở đầu cho Xuân Việt Báo. Ông mới từ giã chúng ta trong năm qua. Bài này của chủ biên Nguyễn-Xuân Nghĩa nhắc đến tên ông như một lời tưởng niệm - và cũng mở ra một cách nhìn về tương lai theo tinh thần lạc quan của ông....
Già Nua và Mắc Nợ - Vấn Đề của Nhà Giàu
Hoa Kỳ gặp nhiều vấn đề vì là xứ tiên tiến trong các quốc gia đã công nghiệp hóa và giàu có nhất địa cầu. Nghĩa là bài toán của Hoa Kỳ cũng là nan đề chung của các nước đã phát triển.
Trước hết là chuyện nợ nần, tai họa chung của các nước công nghiệp hoá.
Tổng số nợ của công quyền, tư nhân và doanh nghiệp (ngoài lãnh vực tài chánh) đã tăng vọt từ 1980 đến 2010. Trong ba chục năm, nợ của doanh nghiệp tăng gấp ba, của chính quyền tăng gấp bốn và của các hộ gia đình tăng gấp sáu. Vì vậy, quy luật có vay có trả đã vận hành và giải thích những khó khăn kinh tế của năm năm vừa qua, từ 2007 đến nay. Nhưng từ đó đến nay, mới chỉ có ba quốc gia trong khối kinh tế này đã chịu khó trả nợ. Hoa Kỳ là một, dù trả chưa đủ.
Thứ hai là những khoản nợ không thể trả. Đó là nợ người già.
Đà gia tăng dân số của nhân loại đã giảm trong khi tuổi thọ nói chung lại kéo dài khiến lớp người ở tuổi lao động phải cưu mang một thành phần cao niên đông đảo chưa từng thấy. Giới cao niên này từng là trung niên và đóng góp vào mọi loại quỹ hưu bổng và y tế cho tuổi già. Nhưng quỹ đó không đủ trang trải cho nhu cầu của họ và sẽ vỡ nợ. Hoa Kỳ cũng gặp loại vấn đề lão hóa dân số và có thể bị lủng quỹ hưu bổng, dù chưa nguy ngập như Nhật Bản hay nhiều xứ Âu Châu.
Khi mắc nợ quá nhiều - mức hiểm nguy là nợ tới 90% sản lượng kinh tế - các quốc gia đều khó xoay trở, mà nợ của khu vực công quyền càng cao thì càng khó. Tiêu chuẩn đo lường là tỷ lệ công chi, chi tiêu của khu vực công, hay mức bội chi ngân sách, chi nhiều hơn thu. Các nước đã phát triển đều gặp loại vấn đề này, Hoa Kỳ cũng vậy, dù chưa là đại gia đội bảng. Năm năm vừa qua là năm năm xoay trở về chánh sách và bị ách tắc về chính trị, nhưng thực tế thì tư nhân Mỹ đã bấm bụng trả nợ và tạo dựng lại nền móng khác.
Nhưng cùng nạn mắc nợ và dân số lão hóa, các nước tiên tiến đều gặp bài toán tăng trưởng thấp và năng suất sút giảm. Hoa Kỳ đang bước vào chu kỳ đó, dù chưa thê thảm như Nhật Bản hay nhiều xứ Âu Châu. Nôm na là sản lượng kinh tế mà tăng được 2% một năm là mừng! Khi kinh tế chỉ tăng có 2% thì thị trường đầu tư khó đạt doanh lợi 6% hay 10% như đã từng thấy. Đầu tư là nhịn ăn ngày nay để ăn no và ngon hơn sau này. Nếu sau này lại chẳng được như vậy thì tương lai khó khá. Kiếm tiền đâu ra và đánh thuế những ai nữa để trả nợ? Bài toán ấy khiến người ta bi quan về tương lai của nước Mỹ....
Khi nói đến Hoa Kỳ, Nhật Bản hay Âu Châu, và nạn mắc nợ với dân số bị lão hóa, người ta có thể nghĩ đến một cường quốc đang lên là Trung Quốc. Các nước dân chủ mới bị ách tắc chính trị vì lòng dân bất định trước những vấn đề quá phức tạp, chứ một nước độc tài độc đảng và đông dân nhất như Trung Quốc thì chỉ cần lãnh đạo quyết định là cả nước đều phải xoay....
Mật độ dân số Trung Quốc - những khoảng trống hoang vu đến rợn người *
Sự thật lại đơn giản hơn nhiều, vì quy vào hai con số của Trung Quốc, 160 và 124.
Trung Quốc có 160 triệu "dân công", người phải tha phương cầu thực – và không có hộ khẩu – để kiếm việc làm ở nơi khác. Một yếu tố bất ổn vì 160 triệu là dân số vĩ đại bằng phân nửa dân số Hoa Kỳ, trên một diện tích lãnh thổ tương tự như của Mỹ với mật độ cao gấp sáu. Trung Quốc cũng có 160 triệu người dân thuộc loại cao niên trên sáu chục, mà không có mạng lưới an sinh, hưu bổng hay y tế như các nước công nghiệp hoá. Và Trung Quốc có 160 triệu dân trong loại gia đình chỉ có một con. Nhân khẩu cũng là một bài toán.
Bài toán ấy được quy vào con số kia: 124.
Một người đi làm phải nuôi phụ mẫu hai người và bốn ông bà của hai họ nội ngoại. Tỷ số lệ thuộc làm lạnh mình, vì vậy ta mới có thành ngữ là "dân Tầu chưa giàu đã già". Mà nhà nước cũng mắc nợ, nhiều ít ra sao, xấu tốt thế nào thì chính lãnh đạo còn không biết! Cứ như chuyện... Hà Nội. Chúng ta loáng thoáng thấy ra bức tranh u ám của tương lai.
Nếu lại so sánh mức khác biệt cao thấp giữa các nước thì thế giới sẽ là một trường cạnh tranh kịch liệt. Chiến tranh cũng là một khía cạnh khác của cạnh tranh.
Khi nhân loại gặp một hiện tượng chung về dân số hay nhân khẩu như vậy, ta có thể nói đến bài toán văn hóa của phát triển, loại bài toán của trường kỳ và sẽ có hậu quả bất ngờ trong lâu dài. Đã là bất ngờ thì xin miễn đoán....
Một người lừng danh đã quy bài toán đó vào... phụ nữ!
***
Chứ không "đồi trụy" như mấy cô gái tóc vàng của Tây phương! *
Miệng Túi Càn Khôn Khép Lại Rồi
Sau khi tiến hành vụ khủng bố 9-11, biến cố chấn động toàn cầu trong năm đầu của Thế kỷ 21, kẻ chủ mưu là Osama bin Laden đã gửi lá "Thư Ngỏ Cho Hoa Kỳ" vào năm 2002, với đoạn văn rất lạ: "Chúng bay là một quốc gia đã khai thác phụ nữ như sản phẩm tiêu thụ và khí cụ quảng cáo, để chiêu dụ khách hàng. Chúng bay bắt phụ nữ phục vụ hành khách, du khách và khách lạ để gia tăng lợi nhuận. Sau đó bay còn dám nói là muốn giải phóng phụ nữ!"
Đâu đó hình như có sự hiểu lầm....
Tổ chức khủng bố al-Qaeda đề cao đặc tính truyền thống của gia đình và chức năng thiêng liêng của phụ nữ là sinh sản. Họ thâu tóm vấn đề văn hóa của nhân loại vào đơn vị cốt lõi là gia đình. Tình dục là đẻ đái. Phụ nữ mà theo đuổi việc khác là đáng bị ném đá. Hoa Kỳ có tội vì diễn giải khác về nữ quyền.
Không chỉ có khủng bố al-Qaeda, khuynh hướng trọng căn – fundamentalist hay intégriste theo tiếng Pháp - của nhiều tôn giáo khác cũng đề cao gia đình và phụ nữ trong vai trò này: "Bất hiếu hữu tam".... Nhưng thực tế là phụ nữ ở mọi nơi đã đòi hỏi điều khác.
Phân nửa nhân loại đã nghĩ khác mà đa số lại chậm hiểu và chưa nhìn ra.
Thuần về sinh lý, phụ nữ có thể thụ thai và hoàn thành nhiệm vụ sinh sản để truyền chủng ở lớp tuổi từ 14 đến 44. Xin tạm lấy con số này cho dễ nhớ! Trong mấy ngàn năm, tuổi thọ của họ không kéo dài đến tuổi "biệt kinh kỳ" và trong đời còn chôn cất nhiều đứa con sơ sinh yểu tử vì những giới hạn của dưỡng sinh và y tế.
Tính trung bình thì mỗi người phải có 2,1 đứa con, dân số của cộng đồng mới khỏi giảm. Phụ nữ đã được giáo dục ngay từ tiềm thức là phải... đẻ dư. Cho nên sau cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật với những cải tiến về dưỡng sinh và y tế, thiên hạ có lúc đã lo sợ nạn nhân mãn. Thế giới sẽ khủng hoảng vì không nuôi nổi số miệng ăn gia tăng quá mạnh.
Ngày nay, sự thể lại trái ngược.
Năm 1970, trung bình một phụ nữ có 4,5 đứa con. Ba chục năm sau, "sản lượng" trung bình ấy chỉ còn là 2,7. Riêng tại Nhật Bản hay Âu Châu thì còn thấp hơn nữa. Thấp hơn con số thần diệu là 2,1. Dân số nhân loại đang giảm và giảm mạnh nhất là tại các nước tiên tiến, theo sau là các nước đang phát triển cũng muốn vươn lên hàng tiên tiến.... Trong khi ấy, phụ nữ làm gì?
* Trăm năm trước, 1913, phụ nữ Mỹ biểu tình đòi quyền đi bầu - Nay họ đòi quyền phá thai *
Xin hãy tò mò tìm hiểu về một đời của phụ nữ hiện đại....
Để có một đứa con, trung bình họ mất gấp đôi thời gian chín tháng 10 ngày của sinh lý học, vì sau khi mang thai, đi biển mồ côi một mình, họ còn phải bú mớm nâng niu, nên mất 18 tháng, một năm rưỡi. Với số con lý tưởng là đẻ hai đứa cách nhau ba năm, họ mất tổng cộng ba năm bận rộn và khó làm được việc gì khác. Nghĩa là 10% của thời khoảng có thể sinh nở, từ 14 đến 44 tuổi.
Trước đây, khi tuổi thọ trung bình còn là ba chục thì chức năng sinh đẻ là việc làm "toàn thời", duy nhất đáng kể dưới con mắt của Osama bin Laden. Ngày nay, với tuổi thọ trung bình là gần tám chục thì việc ấy hết là chuyện chính. Phụ nữ làm gì với khoảng thời gian còn lại?
Họ đi học, đi làm và đi chơi. Nhiều khi chơi rất bạo, lập gia đình rất trễ và khép lại cái túi càn khôn của dân số trong khi kiến thức được nâng cao mở rộng cũng giúp cho việc giáo dưỡng, nuôi con và giáo dục, phẩm nhiều hơn lượng.
Chúng ta gọi đó là sự tiến hóa vì không ai có thể bắt phụ nữ trùm chăn bịt mặt ngồi nhà đẻ con được nữa.
Hoa Kỳ bị khủng bố vu cáo và đánh oan vì một trào lưu chung của nhân loại. Và thế giới Hồi giáo sẽ đổi thay khi phụ nữ thay đổi nếp sống. Việc giải phóng nữ quyền sẽ khiến khủng bố thất nghiệp và ta hiểu vì sao trận chiến với khủng bố không chỉ có máy bay không người lái.
Nhưng còn bài toán kinh tế của hiện tượng giảm sút dân số lao động? Câu trả lời như một kết luận là tự do, tôn giáo và di dân. Là sự quân bình chừng mực trong xã hội đa nguyên.
***
Hãy Yêu Nhau Đi....
Trước bài toán dân số bị lão hóa, các nhà kinh tế nói đến giải pháp dùng lao động hay di dân xứ khác. Người ưa thích khoa học giả tưởng thì đã nói đến giải pháp robots, "người tự điều".
Là nước tiên tiến có dân số bị lão hóa nặng nhất, Nhật Bản đã áp dụng giải pháp kinh tế là tìm nơi đông dân mà đầu tư. Nơi chọn lựa là Hoa lục, là các tỉnh duyên hải của Trung Quốc. Mâu thuẫn năm qua về chủ quyền trên quần đảo Senkaku/Điếu ngư đài đã đảo lộn tính toán này, với hậu quả lâu dài về chiến lược kinh tế lẫn an ninh cho cả khu vực Đông Á....
Giải pháp kia là "người tự điều", đã được Nhật Bản, Ấn Độ lẫn Nam Hàn thúc đẩy.
Ngay trong lãnh vực này, Hoa Kỳ vẫn là quốc gia tiên tiến nhất. Và những tiến bộ về thuật lý xuất phát từ lãnh vực quốc phòng lẫn kinh doanh, đã mở ra nhiều chân trời khác.... Hoa Kỳ có một xã hội sùng đạo mà đồng thời vẫn tin vào sức mạnh của khoa học nên có những bước tiến vượt bậc về thuật lý (technology). Doanh nghiệp Mỹ thường xuyên đổi mới, cạnh tranh và đào thải nhau trong một môi trường văn hoá và kỹ thuật đa nguyên đầy những mâu thuẫn.
Chính những mâu thuẫn đó, trên doanh trường, chính trường và trong đời sống, mới là đặc tính của một siêu cường không hề có mặc cảm khi thản nhiên nói về nhu cầu lãnh đạo thế giới!
Khi ấy ta mới nhìn lại sức mạnh của một quốc gia.
Sức mạnh ấy tùy thuộc vào ba loại yếu tổ cổ điển, là đất đai hay địa dư, tư bản hay tài nguyên, và dân số hay năng suất. Kiến thức về tổ chức và trình độ thuật lý cùng giáo dục là những đóng góp cho năng suất để với một dân số lao động nhất định người ta có thể đạt sản lượng cao hơn.
Hoa Kỳ được ưu đãi nhất thế giới về địa dư. Với đất đai vuông vức đầy sông ngòi thuận tiện cho chuyển vận nhiều hơn Trung Quốc gần gấp tư và với diện tích khả canh gần gấp đôi, nước Mỹ có thể nuôi một dân số đông gấp ba hiện nay.
Tại Hoa Kỳ, đà gia tăng dân số có giảm chút đỉnh mà vẫn có sức tăng cao cao nhất và trẻ nhất (trung bình là 37 tuổi) trong các nước công nghiệp hoá. Từ vài năm qua, khi tỷ lệ sinh nở vừa chạm mức tối thiểu là 2,1 thì dân Mỹ lập tức báo động về nguy cơ sút giảm dân số và nạn lão hóa. Thật ra, dân số Trung Quốc mới sớm bị lão hóa do chính sách mỗi hộ một con, và mươi năm nữa thôi, ưu thế dân số trẻ hơn (34 tuổi) so với Mỹ sẽ kết thúc. Không đông dân bằng Ấn Độ mà cũng chẳng trẻ hơn Hoa Kỳ, đấy là bài toán của Trung Quốc, với dân số sẽ giảm kể từ năm 2020 trở đi.
Sở dĩ Hoa Kỳ có dân số trẻ và vẫn còn tăng vì là nước mới, khác với Âu Châu, mà lại rộng rãi tiếp nhận di dân, khác với Nhật Bản. Đây là thành phần đông con và có dân số trẻ hơn - trẻ mới dám làm lại cuộc đời ở xứ khác – và thực tế là họ được hội nhập để trong khoảng thời gian là hơn 40 năm hoạt động sau khi nhập cư, họ tiếp tục đóng góp lợi tức và thuế khóa cho nước Mỹ.
Vì hiện tượng di dân nhập lậu, nói chung di dân lại hưởng phúc lợi về hưu bổng thấp hơn, vì là quyền lợi chỉ cho dành cho người đã có quốc tịch! Đây là một khía cạnh phũ phàng của nước Mỹ bị gọi là đểu cáng.
Sau cùng, người ta chú ý quá nhiều đến phụ nữ độc thân hay người không muốn có con - một phần vì sự ồn ào của họ - chứ xã hội Mỹ cũng còn nhiều người thuộc khuynh hướng bảo thủ.
Đề cao thượng đế, hôn nhân và gia đình, thành phần này vẫn duy trì đơn vị căn bản của xã hội là gia đình, vẫn lạc quan sinh con và chu toàn trách nhiệm về giáo dục cho con cái. Đấy cũng là một sức mạnh lặng lẽ của nước Mỹ nếu ta sánh với nhiều nước gọi là văn minh tiên tiến khác. Những cuộc tranh luận về quyền phá thai hay hôn nhân đồng tính không thể khỏa lấp sự thể thâm sâu này.
Bênh vực nữ quyền mà vẫn giữ sinh suất rất cao trong các nước công nghiệp hóa là một nghịch lý của nước Mỹ đa diện và có nhiều xu hướng cân bằng lẫn nhau. Phải chăng đấy cũng là một khía cạnh của nền văn minh, và sự trường cửu?
Cho nên, đầu năm mà nói rằng "hãy yêu nhau đi" thì cũng là lời chúc phải đạo - về dân số học....
Câu Chuyện Trăm Năm
Những người yêu nhau thường hẹn hò chuyện trăm năm. Những người lãnh đạo cũng vậy, trong khi chân trời của các chính trị gia thì thu hẹp vào cuộc bầu cử sắp tới....
Vào năm 1913, ngẫu nhiên là năm sinh của vua Bảo Đại dưới tên Nguyễn Phước Vĩnh Thụy, ít ai có thể tin là nhà Nguyễn do Gia Long thành lập từ 1802 lại tiêu vong sau 13 đời vua và dân số Việt Nam từ gần 20 triệu sẽ mấp mé 90 triệu vào năm 2013... Cũng vậy, vào năm 1913, ít ai có thể tin được nếu nghe nói rằng Hoa Kỳ sẽ khai chiến với Nhật Bản, can thiệp vào Chiến Tranh Cao Ly, lật đổ Chính quyền Ngô Đình Diệm năm 1963, đổ quân vào Việt Nam rồi tháo chạy vào năm 1973...
Trăm năm về trước, khi nền cộng hòa đầu tiên được Tôn Dật Tiên thành lập tại Trung Quốc, có ai tin là sẽ có ngày Hoa Kỳ giải vây cho Trung Quốc cộng sản năm 1972 rồi bốn chục năm sau, là ngày nay, chế độ Trung Quốc cộng sản ấy đòi vượt mặt Hoa Kỳ để chế ngự biển Đông hay không?
Trong khoảng thời gian rất dài của bốn thế hệ nối tiếp, rất nhiều biến cố bất ngờ có thể xảy ra và dẫn đến hậu quả bất lường. Nhưng đà tăng giảm dân số và sự tiến bộ về thuật lý không là loại biến cố bất ngờ mà vẫn hàng ngày xảy ra, và chậm rãi thay đổi tương quan của thế giới. Nếu theo dõi những chuyển động ấy trong trường kỳ thì ta thấy Hoa Kỳ đã là quốc gia giàu nhất thế giới từ năm 1830, đã vượt Đế quốc Anh về quân sự từ năm 1913 và trở thành siêu cường toàn cầu trong cả trăm năm.
Những lúng túng của Hoa Kỳ hay hung hăng của Trung Quốc ngày nay cần được đặt vào bối cảnh trăm năm đó....Nếu thấy trước được phần nào, may ra ta sẽ tránh được cảnh tang thương - thương hải biến vi tang điền.
What Did President Obama Really Say in His Second Inaugural Address?
How Can Congress Balance the Budget?
Constitution (Giang Le)
“.... in a constitutional democracy, persons owe loyalty to the constitution rather than to the government”
James Buchanan.
James Buchanan.
Sau vụ thảm sát ở trường tiểu học tại Sandy Hook, nước Mỹ lại dậy lên làn sóng yêu cầu chính phủ phải thắt chặt quyền sở hữu súng. Tổng thống Obama, biết chắc sẽ không thể thỏa thuận được một bộ luật với quốc hội, đã phải sử dụng hình thức executive order để triển khai một số biện pháp hạn chế súng vào ngày 16/01/2013. Ngay lập tức một làn sóng chống đối nổi lên khắp nước Mỹ, từ những chính trị gia Cộng hoà như Rand Paul, đến những cảnh sát trưởng ở nhiều địa phương, hay dân chúng ở 47 tiểu bang tổ chức biểu tình. Tất cả những người phản đối Obama đều trích dẫn Tu chính án số 2 của hiến pháp Mỹ về quyền được sở hữu vũ khí. Một cựu bộ trưởng bộ Tư pháp (Attorney General) thậm chí còn tuyên bố Obama có thể sẽ bị truy tố về tội ra lệnh trái hiến pháp. Với người Mỹ, hiến pháp là bộ luật tối thượng không ai có thể xâm phạm kể cả tổng thống.
Và không chỉ ở Mỹ, tại đa số các quốc gia hiện nay hiến pháp là nền tảng và bản sắc của từng quốc gia. Văn bản này có thể hiểu nôm na là khế ước của mọi thành viên trong một đất nước về những giá trị (values) và qui định tổng quát (rules) mà họ cùng nhau tuân thủ và bảo vệ. Những giá trị căn bản nhất thường được nêu ra trong hiến pháp như quyền tự do, tự quyết, quyền được sống, được mưu cầu hạnh phúc. Quyền được bình đẳng trước pháp luật, trong cộng đồng, trong hôn nhân, và trong các quan hệ kinh tế xã hội khác. Những qui định của hiến pháp thường xoay quanh các định chế (institution) điều tiết các mối quan hệ của các cá nhân, cộng đồng trong một quốc gia như nhà nước, nhà thờ, kinh tế. Trên thực tế hiến pháp của nhiều nước chỉ tập trung vào định chế nhà nước thường bao gồm ba nhánh: lập pháp (quốc hội), hành pháp (chính phủ) và tư pháp (toà án). Định chế kinh tế được đề cập rất ít nếu đó là kinh tế thị trường.
Sở dĩ những qui định cho định chế kinh tế ít được đưa vào hiến pháp vì kinh tế thị trường có xu hướng tự điều chỉnh về tình trạng tối ưu miễn là các thành phần kinh tế được đối xử công bằng và quyền sở hữu tài sản được bảo vệ. Những điều kiện này thông thường đã được nêu ra như là các quyền hiến định của người dân, bởi vậy không cần nhắc lại trong một phần riêng biệt về kinh tế của bản hiến pháp. Nói cách khác, trong một xã hội dân chủ khi các quyền con người phổ quát được đảm bảo, định chế kinh tế thị trường dường như là hệ quả tự nhiên và tất yếu, một bản hiến pháp dân chủ không cần qui định thêm về định chế này. Khi quyền tự do cá nhân bị hạn chế, vd quyền sở hữu đất đai, hiến pháp buộc phải có thêm qui định để điều phối những hạn chế như vậy. Càng có nhiều hạn chế, định chế kinh tế càng rời xa bản chất kinh tế thị trường.
Có bạn sẽ thắc mắc kinh tế thị trường không/chưa hoàn hảo, vd có những vấn đề như monopoly, externalities, asymmetric information... vậy có cần phải có những qui định trong hiến pháp để hiệu chỉnh lại những điều không hoàn hảo này hay không? Ở đây cần phân biệt hai vấn đề liên quan đến thị trường không/chưa hoàn hảo: hiệu quả (efficiency) và công bằng (equality). Nếu những tính chất không/chưa hoàn hảo của một nền kinh tế thị trường làm các hoạt động kinh tế kém hiệu quả thì hiến pháp không cần can thiệp vì điều này không xâm phạm đến các quyền căn bản của công dân. Có chăng định chế nhà nước sẽ đề ra các biện pháp (luật, qui định dưới luật, chính sách) để hiệu chỉnh lại các bất cập của thị trường trong giới hạn quyền lực nhà nước mà hiến pháp cho phép. Một ví dụ dễ thấy là định chế nhà nước ở nhiều nơi sử dụng chính sách kích cầu, nới lỏng tiền tệ để thúc đẩy nhanh hơn quá trình phục hồi kinh tế sau một cuộc suy thoái. Đây là một hình thức định chế nhà nước can thiệp vào định chế kinh tế với mục đích nâng cao hiệu quả (của resource allocation).
Tuy nhiên vấn đề sẽ phức tạp hơn nếu định chế kinh tế vì lý do nào đó có kết cục không công bằng, nghĩa là có thể vi phạm một trong những nguyên tắc căn bản của một hiến pháp dân chủ. Trước hết cần hiểu công bằng là một khái niệm tương đối và subjective, nó phụ thuộc rất nhiều vào phạm trù đạo đức, văn hoá, tập quán của một xã hội. Tuy nhiên một khi hiến pháp đã xác định khái niệm công bằng ở một mức độ nào đó, nó sẽ giao cho nhà nước một số quyền lực can thiệp vào định chế kinh tế để đảm bảo mức công bằng hiến định. Ví dụ hầu hết các nước đều coi công bằng cơ hội (equality of opportunity) là một quyền hiến định cho mọi công dân. Để đảm bảo điều công bằng này hiến pháp có thể sẽ qui định giáo dục phổ thông bắt buộc và miễn phí cho tất cả trẻ em trong tuổi đến trường. Nhà nước sẽ là định chế được giao trách nhiệm cung cấp dịch vụ giáo dục này và nhà nước sẽ được quyền đánh thuế những người có thu nhập, nghĩa là can thiệp vào định chế kinh tế, để có nguồn lực thực hiện nhiệm vụ mà hiến pháp trao cho. Phần lớn những bản hiến pháp dân chủ đều qui định quyền lực can thiệp nhà nước vào kinh tế thông qua quyền đánh thuế.
Từ những phân tích trên đây, tôi mong muốn hiến pháp VN chỉ qui định những điều rất tổng quát cho định chế kinh tế, thay vì rườm rà và quá chi tiết như bản dự thảo hiện tại (vd điều 53, 60, 61). Đề xuất cá nhân của tôi với bản dự thảo là thay toàn bộ các điều từ 53 đến 63 trong chương 3 bằng những nguyên tắc sau (tôi không phải chuyên gia luật nên ngôn ngữ cụ thể của hiến pháp có thể sẽ khác):
1. Nền kinh tế Việt Nam là kinh tế thị trường, mọi cá nhân và tổ chức tham gia các hoạt động kinh tế trên lãnh thổ Việt Nam có quyền và nghĩa vụ như nhau, được đối xử công bằng trước hiến pháp và pháp luật.
2. Tất cả các hoạt động kinh tế như sản xuất, kinh doanh, trao đổi hàng hoá, tài sản, thuê mướn nhân công đều trên cơ sở tự nguyện. Nghiêm cấm sử dụng lao động vị thành niên.
3. Công dân được tự do thực hiện mọi hoạt động kinh tế, ngoại trừ những hoạt động bị cấm theo luật định vì vi phạm đến quyền hiến định của các công dân khác hoặc ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội, huỷ hoại môi trường. Những hoạt động kinh tế bị cấm phải được Quốc hội thông qua với đa số lớn(*).
4. Quyền sở hữu tài sản hữu hình và vô hình của mọi công dân, tổ chức là bất khả xâm phạm. Quyền kế thừa tài sản cũng được công nhận và bảo vệ.
5. Công dân và các tổ chức hợp pháp của Việt Nam có quyền sở hữu đất đai và các loại tài nguyên thiên nhiên khác. Những người sở hữu các loại tài nguyên này có trách nhiệm đóng các loại thuế sử dụng tài nguyên (royalty), khai thác và sử dụng tài nguyên theo luật định. Nhà nước có quyền trưng mua tài nguyên do tư nhân sở hữu cho những mục đích xã hội và quốc gia theo luật định. Việc trưng mua phải theo nguyên tắc thị trường.
6. Tất cả các sắc thuế phải do Quốc hội phê chuẩn thành luật, nguyên tắc thuế phải đánh luỹ tiến (progressive) để giảm gánh nặng cho những người có thu nhập thấp. Ngân sách hàng năm của Chính phủ phải được Quốc hội thông qua. Chính phủ phải báo cáo quyết toán thực hiện ngân sách hàng năm cho Quốc hội và công khai cho toàn dân.
7. Ngân sách chi tiêu thường xuyên của chính phủ phải dành ít nhất 1/3 cho các chính sách, hoạt động, chi tiêu liên quan đến an sinh xã hội. Tỷ lệ tối thiểu này có thể được tăng lên nếu Quốc hội thông qua với đa số lớn (*).
Ghi chú: (*) đa số lớn = super majority - vd 75% hay 80%.
Còn nhiều điểm trong bản dự thảo không liên quan đến kinh tế mà tôi cũng muốn sửa đổi, tuy nhiên những điều đó nằm ngoài phạm vi của bài viết này. Tôi hiểu ngay cả những đề xuất thuần tuý kinh tế trên đây cũng khó có thể được chấp nhận trong hoàn cảnh chính trị xã hội hiện tại của VN, nhưng tôi hi vọng vào tương lai.
[Bài này được viết lại từ một số ý kiến tôi đã gửi cho TBKTSG về dự thảo sửa đổi hiến pháp].
Ngoài lề: Bạn nào giỏi chữ Hán cho tôi hỏi nghĩa của từ "hiến" và từ "pháp" trong hiến pháp. Chữ "pháp" trong "hiến pháp" và "pháp luật" khác hay giống chữ "pháp" trong "thư pháp", "pháp thuật"? Có thể tìm một quyển từ điển Hán-Việt nào để tra trong những trường hợp như thế này không?
Phụ lục: Một số links đến các bản hiến pháp tôi tìm được trên Internet:
France
Germany
Japan
Korea
Malaysia
Poland
Singapore
Sweden
Taiwan
Thailand
USA
Các nước châu Âu
***************
-Tam Giác Tây - Ta - Tầu
Nguyễn-Xuân Nghĩa & Đinh Quang Anh Thái Ngày 101010
"Giờ Giải Ảo"
Ai ôi hãy chống trời Nam lại
Kẻo nữa dân ta phải cạo đầu.
* Lãnh tụ Giặc Cờ Đen Lưu Vĩnh Phúc đánh quân Pháp tại Bắc Ninh - tranh của Tầu! *
* Quân Pháp chiếm Bắc Ninh - tranh của Tây! *
Nhân dịp nhớ về Hiệp định Paris 1973 và nhìn vào nan đề hiện tại, xin phép được đăng lại cuộc phỏng vấn của Đinh Quang Anh Thái trong chương trình "Giờ Giải Ảo" đã phát thanh ngày 10 Tháng 10 năm 2010. Trước đây, Dainamax Magazine đã đăng lại một số chương trình này trong mục tiêu "giải ảo", Dainamax Tribune sẽ lần lượt tìm lại và giới thiệu những bài này vì, than ôi, vẫn là chuyện hiện đại!
ĐQAThái: Đây là Giờ Giải Ảo với ông Nguyễn Xuân Nghĩa, phát thanh mỗi tối Thứ Ba trên băng tần 1190AM của đài NVR và trên mạng lưới điện toán kxmx.com cùng trang nhà của nhật báo Người Việt. Xin kính chào ông Nghĩa cùng quý thính giả gần xa.
Mặc dù rằng đây là một việc rất riêng tư, đài NVR vẫn xin mượn làn sóng điện này có lời phân ưu cùng ông Nguyễn Xuân Nghĩa và tang quyến sau khi thân phụ ông Nghĩa là cụ Nguyễn Xuân Hiếu vừa tạ thế hôm Thứ Tư mùng năm vừa qua và chúng tôi xin cảm tạ ông Nghĩa vẫn trở lại với chương trình Giờ Giải Ảo mặc dù gia đình đang rất bận về tang lễ.
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Chúng tôi xin kính chào và cảm tạ Người Việt, đài NVR và nhiều thân bằng quyến thuộc cùng thính giả gần xa đã liên lạc để chia buồn. Thông thường, theo phong tục xưa thì khi có đại tang trong nhà, chúng ta cứ thấy như trái đất ngừng quay và trong ba năm thì coi như không được làm gì cả để gọi là "cư tang", nếu không thì mang tiếng là "bất hiếu". Chúng ta nên đổi khác việc đó và cách hay nhất để tưởng nhớ đến người đã khuất chính là tiếp tục làm việc tử tế cho những người còn lại....
ĐQAThái: Kỳ này, ông Nghĩa sẽ đề cập tới chuyện gì trong một chuỗi các vấn đề mà ông cho là mình cần giải ảo?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thưa rằng có chuyện trăm năm!
- Chuyện trăm năm về trước khi Pháp nhóm ngó Bắc Kỳ và chuẩn bị tấn công Hà Nội lần đầu vào năm 1872. Chuyện ấy cho thấy vấn đề của Việt Nam trong quan hệ với Trung Quốc và đáng lý đã phải khiến dân ta suy nghĩ vào năm 1972, khi Nixon qua Tầu!
- Trước tiên, tôi xin đọc một bài thơ của Ông Ích Khiêm, một người văn võ toàn tài và đã có nhiều công lao chống giặc và trừ loạn, đã than phiền việc tướng tá của ta không ngăn được giặc Pháp mà phải thuê giặc Tầu là quân Cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc.
Áo chúa cơm vua đã bấy lâu
Ðến khi có giặc phải thuê Tàu!
Từng phen võng giá mau chân nhẩy
Ðến bước chông gai thấy mặt đâu?
Tiền bạc quyên hoài dân xác mướp
Trâu dê ngày hiến đứa răng bầu!
Ai ôi hãy chống trời Nam lại
Kẻo nữa dân ta phải cạo đầu.
ĐQAThái: Nghĩa là hơn trăm năm trước, khi thực dân Pháp xâm lăng nước ta, triều đình đã phải thuê một đám giặc cướp người Trung Hoa cùng ngăn giặc Pháp và có một viên tướng của chúng ta lại không đồng ý với việc đó? Vì thế, ông mới nhắc tới bài thơ của cụ Ông Kích Khiêm?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Chúng ta nhắc lại bài thơ của Ông Ích Khiêm vì một vấn đề còn lớn hơn gấp bội.
- Nhà Mãn Thanh từ đời Gia Khánh và Đạo Quang khi ấy đã lụn bại sau vụ nổi loạn của Hồng Tú Toàn và phong trào gọi là "Thái bình Thiên quốc" nhuốm mùi tôn giáo vào năm 1850. Vụ khởi nghĩa lớn lao ấy làm nhà Thanh bị rung chuyển, xuýt bị lật đổ nên mới giải thích vì sao lãnh đạo Bắc Kinh ngày nay rất sợ giáo phái Pháp luân công!
- Giáo phái "Thái bình Thiên quốc" này nổi lên từ hai tỉnh miền Nam giáp giới với nước ta là Quảng Đông và Quảng Tây. Sau đó, dư đảng của Hồng Tú Toàn mới trở thành đám giặc Cờ Vàng, Cờ Trắng và Cờ Đen qua nhũng nhiễu miền Bắc nước ta.
- Sau khi chiếm Nam kỳ Lục tỉnh vì tưởng rằng có thể lần theo sông Mekong vào buôn bán với Trung Hoa, quân Pháp mới tìm đường từ sông Hồng lên và chuẩn bị tấn công miền Bắc. Khi ấy, vào triều Tự Đức, quân ta chống cự không nổi và nghĩ đến cách nương tựa Trung Quốc. Nhưng, Tổng đốc Lưỡng Quảng là Trương Thụ Thanh gửi mật sớ lên vua Thanh, nói rằng: "nước Nam và nước Tàu tiếp giáp với nhau mà thế lực nước Nam thật là suy hèn, không có thể tự chủ được nữa, vậy ta nên mượn tiếng sang đánh giặc mà đóng giữ ở các tỉnh thượng du. Đợi khi có biến thì ta chiếm lấy những tỉnh ở về phía bắc sông Hồng Hà".
- Bởi vậy triều đình nhà Thanh mới sai Tạ Kính Bưu, Đường Cảnh Tùng đem quân sang đóng ở Bắc Ninh và ở Sơn Tây, sau lại sai quan bố chính Quảng Tây là Từ Diên Húc đem quân sang tiếp ứng. Xin quý vị xem lại Việt Nam sử lược, chương XIII của cụ Trần Trọng Kim.
- Trong khung cảnh lịch sử ấy, ta mới nhớ ra cái thế "tam giác" giữa Tây, Ta và Tầu! Tưởng rằng mượn quân của Trung Quốc để chống Tây chống Mỹ, giờ này dân ta mới thấy hố. Mà Trung Quốc thời nay lại không mục nát rệu rã như nhà Mãn Thanh thời xưa cho nên chuyện trăm năm trước chính là chuyện ngày nay!...
ĐQAThái: Ông nhắc tới chuyện ấy thì mới thấy ra những cảnh tương đồng! Khi còn bé mà đi học thì ta chỉ nhớ lõm bõm nào là giặc Cờ Vàng Hoàng Sùng Anh hay giặc Cờ Đen của Lưu Vĩnh Phúc. Ít ai chú ý tới khung cảnh gọi là địa dư chính trị của hoàn cảnh "tay ba" vào thời ấy. Bây giờ, nhờ ông nhắc thì ta mới thấm thía lời kêu gọi của Ông Ích Khiêm: "Ai ơi hãy chống trời Nam lại - Kẻo nữa dân ta phải cạo đầu!"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Chúng ta có nhiều cách suy nghĩ về chuyện xưa lắm.
- Lưu Vĩnh Phúc chẳng hạn, có thể là một nhân vật của tiểu thuyết hay điện ảnh mà tôi cho là còn ly kỳ gấp trăm lần phim "The Last Samurai" của Mỹ hay truyện "Lord Jim" của Anh. Các em nhỏ thích chơi trò điện ảnh thì nên nghiên cứu và tìm hiểu về hoàn cảnh lịch sử và nhân vật này vì nó liên hệ đến cả miền Bắc, đến dân thiểu số miền núi, đến tỉnh Quảng Tây và Vân Nam của Tầu, đến tay thương nhân đầy chất con buôn phiêu lưu là Jean Dupuis hay cha Puginier của Công giáo.
- Lưu Vĩnh Phúc là kẻ đã phục kích quân Pháp hai lần tại Ô Cầu Giấy và giết chết hai viên tư lệnh của đội quân viễn chinh Pháp tại Bắc Kỳ là Đại úy Francis Garnier vào cuối năm 1873 và Đại tá Hải quân Henri Rivière vào đầu năm 1883. Tôi còn nhớ là hồi bé mình có đọc được một cuốn tiểu thuyết của Đinh Hùng ký tên Hoài Điệp Thứ Lang mô tả lại trận phục kích Francis Garnier và nói rằng Garnier bị một hiệp khách của ta giết chết. Quý thính giả nào còn nhớ tới truyện này thì xin mách cho biết, chứ tôi thì quên mất rồi! Ở đây thì chỉ còn nhớ bài văn tế Francis Garnier của cụ Nguyễn Khuyến.
ĐQAThái: Ông có thể đọc lại bài văn tế đó ở đây không?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Sau khi Garnier bị giết năm 1873, tổng đốc Hà Nội là Trần Đình Túc phải vâng lệnh triều đình hoà hoãn với quân Pháp và phải tổ chức lễ truy điệu. Cụ Tam nguyên Yên Đổ là Nguyễn Khuyến, bậc đại khoa, được cử viết bài văn tế. Cụ Lãng Nhân Phùng Tất Đắc có ghi lại bài đó như sau trong cuốn "Giai thoại Làng nho" xuất bản ngày xưa ở Sàigòn:
Than ôi! Một phút sa cơ, ra người thiên cổ
Nhớ ông xưa: Cái mắt ông xanh, cái da ông đỏ
Cái tóc ông quăn, cái mũi ông lõ
Đít ông cưỡi lừa, miệng ông huýt chó
Ông đeo súng lục-liên, ông đi giày có mỏ
Ông ở bên Tây, ông sang bảo-hộ
Ông dẹp Cờ Đen, để yên con đỏ
Nào ngờ: Nó bắt được ông, nó chặt mất sỏ
Cái đầu ông kia, cái mình ông đó
Khốn-khổ thân ông, đù mẹ cha nó
Tôi: Vâng lệnh quan trên, cúng ông một cỗ
Này chuối một buồng, này rượu một hũ
Này xôi một mâm, này trứng một rổ
Ông có linh-thiêng, mời ông xơi hộ
Ăn uống no say, nằm cho yên chỗ
Ới ông Ngạc Nhi ơi! Nói càng thêm khổ!
- Ngày xưa, các cụ mình phải phiên âm tên của Francis Garnier ra Nhạc Nhi. Mình nên nhắc lại cho đời sau khỏi quên.
- Cũng cần nói lại là sau vụ phiêu lưu và làm ẩu của Francis Garnier, ông ta bị chính phủ Pháp quy cho là có trách nhiệm chính. Nhưng sau này, vào đầu năm 1983, thi thể của Francis Garnier được khai quật (cũng như của Ernest Doudart de Lagrée) và được hỏa táng. Các lọ đựng tro được bàn giao lại cho Tổng lãnh sự Pháp tại Sàigòn ngày 2 tháng 3 năm 1983 và được chuyển về Pháp sau đó để chôn cất tại quận sáu của Paris trước một đài kỷ niệm ở công trường Camille Julian. Ngày nay, tên Francis Garnier còn được dùng cho một chiến hạm vận tải nhẹ của Hải quân Pháp.
ĐQAThái: Đó là một cách nghĩ lại chuyện xưa. Nhưng hình như ông còn có cách khác nữa phải không?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thưa vâng, nếu mình chịu khó đọc lại sử Tầu vào thời đại ấy thì sẽ thấy ra rất nhiều chuyện lạ và... rất hiện đại.
- Thí dụ như Hồi giáo đòi tự trị, các tỉnh miền Nam thì đòi tách riêng, và liệt cường Tây phương, kể cả nước Nga, thì gõ cửa đòi giao thương làm ăn. Triều Thanh khi ấy rất hoang mang, hốt hoảng vậy mà vẫn còn ý định xâm lấn nước ta. Và triều đình nước Nam vào năm 1882 còn cầu cứu với Trung Hoa. Đó là lý do khiến ngoài đám giặc Cờ Đen của Lưu Vĩnh Phúc, Bắc Kinh còn phái thêm bốn vạn quân của hai tỉnh Quảng Đông và Quảng Tây qua đánh Pháp. Rốt cuộc thì lãnh thổ nước Nam thành địa bàn giao tranh giữa quân Thanh và quân Pháp trước sự lúng túng của triều đình. Rồi vì nội loạn và kiệt quệ, nhà Mãn Thanh đành ký hòa ước Thiên Tân với Pháp vào năm 1883 để thừa nhận là nhường chủ quyền trên đất nước ta cho thực dân Pháp.
