Cảm ơn bà Nakano, một giáo sư có lương tâm và dũng cảm-
-Ari NakanoProfessor at Daito Bunka University
Ari Nakano is a professor at Daito Bunka University. She did her postgraduate work at Keio University and earned her Ph.D. Her areas of expertise are Vietnamese politics, diplomacy and human rights.
Một giáo sư người Nhật nghiên cứu thực địa về hai dự án bauxite Tây Nguyên nói dự án “thất bại, nhưng không có ai chịu trách nhiệm”.
Viết trên báo Nhật Asahi Shimbun hôm 25/6, Tiến sĩ Ari Nakano, từ Đại học Daito Bunka, cũng bày tỏ lo ngại về hiệu quả của các dự án điện hạt nhân mà Nga và Nhật đang làm tại tỉnh Ninh Thuận.
Các bài liên quan
'Không dám dừng' dự án bauxite
'Triển khai dự án bauxite là cần thiết'
Việt-Nhật phản đối chiếm biển bằng vũ lực
Bà lo ngại về sự thiếu minh bạch tại Việt Nam và kêu gọi chính phủ Nhật xem xét lại quan hệ song phương.
‘Thiếu thông tin’
Tác giả, một chuyên gia về chính trị, ngoại giao và nhân quyền Việt Nam, cho biết bà trực tiếp phỏng vấn các nông dân ở tỉnh Đăk Nông và Lâm Đồng, nơi đang khai thác bauxite.
“Không cư dân nào nhận được giải thích rõ ràng về các mỏ bauxite, việc xây dựng và mở rộng nhà máy alumina, hay kế hoạch thu hồi đất, đền bù.”
Bà nói mặc dù người dân đã khiếu nại về tác động môi trường, nhưng chính phủ không có “biện pháp đầy đủ nào”.
Một số công nhân cũng không được trả lương đầy đủ, tạo nên nghi ngờ về hứa hẹn của chính phủ rằng dự án đem lại việc làm cho cộng đồng.
Tác giả nhắc lại tin tức về sự chậm trễ trong việc xây nhà máy bauxite – nhôm Lâm Đồng và việc phải dừng cảng Kê Gà, ban đầu định dùng để vận chuyển sản phẩm.
Tiến sĩ Ari Nakano nói hồi đầu năm nay, bà tổ chức một hội nghị ở Hà Nội về tài nguyên, môi trường. Nhưng Bộ Công thương nhất quyết không cho đưa vấn đề bauxite vào nghị trình, cũng như không cho những người chỉ trích dự án có mặt.
“Dự án rõ ràng là một thất bại, nhưng không rõ ai phải chịu trách nhiệm,” tác giả viết.
Lo ngại hạt nhân
Nhắm tới các độc giả người Nhật, bà Ari Nakano nói các trí thức Việt Nam chỉ trích dự án bauxite cũng phản đối các dự án xây nhà máy điện hạt nhân mà Nga và Nhật đang làm ở tỉnh Ninh Thuận.
Kế hoạch xây dựng Nhà máy điện hạt nhân số 2 tại Ninh Thuận có sự hỗ trợ từ Nhật Bản
“Trong hơn 20 năm tôi quan sát nước này, xu hướng cố gắng che lấp các sự thật khó chịu của chính phủ Việt Nam về căn bản là không đổi.”
“Việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân, gói trong bầu không khí chính trị không có đủ thông tin và đàn áp tự do ngôn luận, chưa gì đã có các vấn đề nghiêm trọng trước khi chúng có thể tạo ra kết quả kinh tế hay công nghệ.”
“Nhật Bản nên hiểu tình hình ở Việt Nam và xem lại cách làm thế nào hợp tác với một đối tác như thế,” tác giả kêu gọi.
Năm nay Nhật Bản và Việt Nam đánh dấu 40 năm quan hệ ngoại giao và chính giới Nhật Bản không giấu giếm mong muốn thắt chặt quan hệ đối tác chiến lược.
Đầu năm nay, Thủ tướng Nhật Shinzo Abe chọn Việt Nam là điểm đến đầu tiên của chuyến công du nước ngoài.
Chuyên gia Nhật chỉ trích dự án bauxite
ttngbt lược dịch:
Dự án khái thác bô xít và sản xuất nhôm do các công ty Trung Quốc tài trợ tại cao nguyên trung phần Việt Nam là một dự án quy mô lớn cùng với xây dựng nhà máy điện hạt nhân.
Dù vậy dự án này được thỏa thuận ngầm bởi các nhà lãnh đạo Việt Nam và Trung Quốc và được thực hiện không tham khảo Quốc hội Việt Nam.
Không có đánh giá môi trường công khai, và đã có ý kiến cho rằng dự án này vi phạm luật pháp Việt Nam. Do sự thiếu minh bạch trong quá trình ra quyết định, cũng như trách nhiệm của chính phủ trong việc giải thích chi tiết dự án, một phong trào phản đối có tổ chức do các nhà trí thức Việt Nam khởi xướng đã lan rộng, và dự án bô xít đã thúc đẩy việc đòi hỏi dân chủ và minh bạch.
Rất ít giải thích về dự án bô xít.
Tôi đã phỏng vấn người dân ở các làng ở Dak Nông và Lâm Đồng, nhưng chẳng có ai được giải thích rõ ràng về dự án này cũng như việc xây dựng và mở rộng các nhà máy tinh chế nhôm, các kế hoạch cướp đất, đền bù ... Cho dù người dân khiếu nại tới các công ty và cơ quan nhà nước về những hủy hoại của công trình xây dựng như chất thải, nước thải, tiếng ồn, rung lắc, hầu như không có hành động nào được thực hiện.
....
-Trong lúc tranh luận công khai bị đàn áp và ngăn chặn tại Việt Nam, cần đặt lại câu hỏi về sự hợp tác của Nhật Bản với Việt Nam
Bản tiếng Việt:
-Debate suppressed in Vietnam, questions on Japanese cooperation-Trong lúc tranh luận công khai bị đàn áp và ngăn chặn tại Việt Nam, cần đặt lại câu hỏi về sự hợp tác của Nhật Bản với Việt Nam
Ari Nakano, Giáo sư tại Đại học Daito Bunka (The Asashi Shimbun, Asia and Japan Watch)
Nguyễn Hùng, Trần Hoài Nam (Danlambao) lược dịch - Trong hơn 20 năm quan sát đất nước (Việt Nam) này, tôi biết rõ khuynh hướng của chính phủ Việt Nam là cố gắng che đậy sự thật bất lợi cho chính phủ về cơ bản là không có gì thay đổi. Dự án xây dựng các nhà máy điện hạt nhân, được bọc kín trong một môi trường chính trị hạn chế việc tiết lộ đầy đủ thông tin trung thực và sự đàn áp tự do ngôn luận, cùng lúc luôn bị quấy rầy bởi những khó khăn nghiêm trọng trước khi các dự án đó thậm chí có thể tạo ra kết quả về kỹ thuật hay kinh tế. Nhật Bản cần phải hiểu tình hình Việt Nam và sau đó xem xét lại cách thức hợp tác với một đối tác như vậy...
*
Năm nay đánh dấu kỷ niệm 40 năm mối quan hệ ngoại giao giữa Nhật Bản và Việt Nam. Nhân dịp Thủ tướng Shinzo Abe sang thăm Việt Nam vào tháng Giêng, hai nước đã tái khẳng định rằng mối quan hệ của họ đã trở thành "đối tác chiến lược" lớn mạnh hơn và nhất trí về việc hai quốc gia cùng tiếp tục hợp tác về chương trình xây dựng nhà máy điện hạt nhân và phát triển nguồn tài nguyên đất hiếm.
Tuy nhiên, nhiều khó khăn vừa xuất hiện liên quan đến vấn đề khai thác tài nguyên và phát triển năng lượng tại Việt Nam. Đơn giản là chỉ cần nhìn vào tiến độ của các chương trình này cho đến nay, hiện đang có mối quan tâm rất lớn về dự án xây dựng các nhà máy điện hạt nhân tại nước này (Việt Nam).
Công tác khai thác quặng bauxite đang diễn ra và dự án sản xuất alumin được tài trợ bởi Trung Quốc ở vùng Tây nguyên của Việt Nam là một dự án có quy mô lớn ngang tầm với kế hoạch xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Tuy nhiên, dự án này đã được đồng thuận trong vòng bí mật bởi các nhà lãnh đạo của hai đảng cộng sản Trung Quốc và Việt Nam, và được vội vã thực hiện mà không có bất kỳ cuộc thảo luận và biểu quyết công khai trong Quốc hội Việt Nam.
Không có báo cáo đánh giá tác động đến môi trường của dự án được chính quyền công bố, và một số người quan tâm về tác hại đến môi trường đã tố cáo rằng dự án đó trắng trợn vi phạm luật (đầu tư). Do sự thiếu minh bạch trong quá trình đưa ra quyết định, cũng như bất kỳ trách nhiệm về phía chính phủ phải giải thích chi tiết của dự án, một phong trào phản đối có tổ chức của các nhà trí thức và chuyên môn Việt Nam đã được phát sinh, và những tổ chức dân sự có cùng mối quan tâm về việc khai thác quặng bauxite đã kết hợp với nhau và cùng lên tiếng đòi hỏi thực thi dân chủ và minh bạch về những hồ sơ ký kết liên quan đến dự án khai thác Bauxite và tinh luyện Alumin.
QUÁ ÍT GIẢI THÍCH VỀ DỰ ÁN KHAI THÁC BAUXITE
Tôi phỏng vấn cư dân tại các làng nông nghiệp ở các tỉnh Lâm Đồng và Đắk Nông, nơi nguồn tài nguyên bauxite đang được khai thác, nhưng không ai trong số các cư dân tại đây đã nhận được bất kỳ lời giải thích rõ ràng nào về dự án này và chương trình xây dựng cùng mở rộng các nhà máy tinh luyện Alumin, cũng không có kế hoạch trưng thu đất canh tác, bồi thường và các vấn đề liên hệ đến dự án. Mặc dù dân làng đã phàn nàn với các công ty chịu trách nhiệm xây dựng nhà máy và các cơ quan chính phủ về tác hại phát sinh từ việc xây dựng các khu nhà máy, thí dụ như dòng chảy của các chất thải cặn bã, nước thải của nhà máy, tiếng ồn và độ rung chuyển, nhưng không có biện pháp đáng kể nào được nhà máy thực hiện.
Các công ty xây dựng nhà máy cũng không thể thanh toán được tiền lương cho một số công nhân xây dựng vì "tình trạng thiếu ngân sách." Nhiều người trong số họ là lao động nhập cư từ các khu vực cách xa nhà máy, và một số lớn công nhân đã không quay trở lại nơi làm việc sau kỳ nghỉ lễ Tết vì công việc tại đó không được ổn định. Theo lập luận của chính phủ, họ bảo rằng phát triển khu kỹ nghệ nhằm tạo công ăn việc làm và cơ hội đào tạo nghề nghiệp cho cư dân và góp phần phát triển kinh tế địa phương, nhưng đã không có được bằng chứng cụ thể nào về những lời tuyên bố này. Bộ Công nghiệp và Thương mại, cơ quan chịu trách nhiệm giám sát dự án, nhấn mạnh rằng chủ dự án đang "tôn trọng lối sống và phong tục của người dân địa phương," nhưng không còn nghi ngờ gì với thực tế những gì đang xảy ra thì rất khác xa với những lời tuyên bố của các quan chức.
Trong khi đó tại các nhà máy tinh luyện Alumin ở tỉnh Lâm Đồng, lúc khởi đầu dự án được dự trù bắt đầu đi vào sản xuất vào năm 2010, kế hoạch bắt đầu khởi công xây dựng đã bị lùi lại thêm hai năm. Cho đến hôm nay, thời điểm dự trù bắt đầu đi vào sản xuất của dự án nhà máy tinh luyện Alumin đã bị trì hoãn hai lần.
Theo giãi bày của văn phòng quản lý dự án, lý do của sự chậm trễ là các yêu cầu kỹ thuật phức tạp của công đoạn sản xuất alumin, "các sai sót" trong một số quy trình đã làm cho sản xuất không ổn định và do tốc độ chậm của việc trưng thu đất. Việc mở rộng cảng Kê Gà ở bình Thuận cũng được lên kế hoạch để vận chuyển alumin, nhưng công tác xây dựng cảng Kê Gà đã không tiến hành được, thậm chí năm năm sau khi chính phủ cấp phép, năm 2007, và tháng Hai vừa qua, dự án này cuối cùng đã bị hủy bỏ. Cũng không có tiến bộ về kế hoạch mở rộng các tuyến đường và củng cố các cây cầu nối liền các nhà máy tinh luyện Alumin với cảng (Kê Gà). Dự án khai thác quặng Bauxit rõ ràng là một thất bại, tuy vậy không ai (chính quyền) biết rõ những quan chức nào sẽ phải nhận lãnh trách nhiệm về những thất bại này.
Phê phán về sự thất bại của nhiều dự án quy mô lớn đã gia tăng, chẳng hạn như dự án khai thác bauxite, cũng như tình trạng tham nhũng của các doanh nghiệp nhà nước. Điều này đã gây áp lực lên chính phủ để họ phải có lời giải thích thỏa đáng, vì vậy vào tháng ba chính quyền đã triệu tập một cuộc họp trong đó "Bộ trưởng sẽ trả lời các câu hỏi của dân." Khi được hỏi về dự án khai thác bauxite bị đình trệ, ông Vũ Huy Hoàng, Bộ trưởng Bộ Công Thương, cho biết những lý do của sự thất bại là: "dự án này là một dự án thử nghiệm đầu tiên tại Việt Nam," rằng Việt Nam "chưa có kinh nghiệm quản lý một khối lượng lớn quỹ đầu tư công nghệ (trị giá hàng chục tỷ đô la)", và dự án này " có nhiều yêu cầu kỹ thuật rất phức tạp." Cũng có thể nói những điều tương tự như thế cho dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân (tại Ninh Thuận).
Vào đầu năm nay tôi đã tổ chức một cuộc hội nghị ở Hà Nội về đề tài phát triển tài nguyên và chính sách về môi trường, với sự giúp đỡ của Bộ Công Thương Việt Nam kết hợp cùng với các trường đại học Nhật Bản và các viện nghiên cứu. Tuy nhiên, Bộ Công Thương đã thẳng thừng từ chối đưa vấn đề phát triển bauxite vào chương trình nghị sự và cũng không cho phép các chuyên gia hay trí thức quan trọng của dự án Bauxite đến tham dự. Bộ này thậm chí không chấp nhận sự tham gia của Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam, mà Bộ này được nhà nước giao nhiệm vụ giãi quyết các vấn đề về môi trường. Tôi muốn tạo ra một cơ hội cho các nhà ủng hộ khai thác quặng mỏ và các nhà phê bình về các dự án này ngồi cùng một bàn và cùng tham gia vào một cuộc thảo luận mở, nhưng, ngay từ giai đoạn lên kế hoạch cho cuộc hội nghị, nỗ lực của chúng tôi đã bị chết yểu.
PHẢN ĐỐI DỰ ÁN XÂY DỰNG NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN VÀ NHỮNG VỤ BẮT BỚ PHI PHÁP
Các nhà trí thức Việt Nam tiếp tục phản đối dự án phát triển khai thác boxit cũng đang cùng nhau chia sẻ thông tin về tai nại tại hai nhà máy điện hạt nhân Chernobyl và Fukushima số 1, và lên tiếng phản đối dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân mà Nga và Nhật Bản đang thực hiện tại tỉnh Ninh Thuận. Tuy nhiên, một vài nhân vật khởi xướng phong trào phản đối dự án điện hạt nhân đã bị an ninh Việt Nam theo dõi. Một vài vị bị bắt giữ một cách bất hợp pháp và nhà ở của một số vị khác bị công an lục soát.
Xu hướng phổ biến tại các nước trên thế giới là cố gắng nhằm đạt được sự đồng thuận từ nhiều phía bao gồm việc giải quyết các vấn đề liên quan đến các dự án quan trọng nhằm phát triển tài nguyên và năng lượng. Điều này liên quan đến việc hợp tác giữa chính phủ và các công ty thực hiện dự án, với người dân địa phương và dân tộc thiểu số, cũng như các chuyên gia, trí thức, công dân, Tổ chức Phi Chính phủ (NGO), các tổ chức quốc tế, trên cơ sở bình đẳng. Tuy nhiên trong khi chính phủ Việt Nam nói rằng họ có một chính sách đối ngoại "tham gia tích cực trong cộng đồng quốc tế", nhưng thực tế là họ đang đi hướng ngược lại. Trong hơn 20 năm quan sát đất nước (Việt Nam) này, tôi biết rõ khuynh hướng của chính phủ Việt Nam là cố gắng che đậy sự thật bất lợi cho chính phủ về cơ bản là không có gì thay đổi. Dự án xây dựng các nhà máy điện hạt nhân, được bọc kín trong một môi trường chính trị hạn chế việc tiết lộ đầy đủ thông tin trung thực và sự đàn áp tự do ngôn luận, cùng lúc luôn bị quấy rầy bởi những khó khăn nghiêm trọng trước khi các dự án đó thậm chí có thể tạo ra kết quả về kỹ thuật hay kinh tế.
Nhật Bản cần phải hiểu tình hình Việt Nam và sau đó xem xét lại cách thức hợp tác với một đối tác như vậy.
(Ari Nakano là giáo sư tại Đại học Daito Bunka. Bà đã làm công tác nghiên cứu hậu đại học tại Đại học Keio và được cấp bằng Tiến sĩ. Lĩnh vực chuyên môn của bà là tình hình chính trị của Việt Nam, ngoại giao và nhân quyền.)
Bản tiếng Việt:
