Tưởng Năng Tiến
Tôi đứng về phe
nước mắt.
D.T.
Tôi có
cái thói hễ thấy người sang (là) bắt quàng (ngay) làm họ. Nhưng riêng chuyện
tôi cũng (muốn) là bạn của ông Dương Tường thì không hẳn thế. Ông ấy, rõ ràng,
trông cũng bệ rạc thấy mẹ – như tôi thôi – chứ chả có sang trọng quái gì đâu.
"Một lần
Dương Tường đưa nhóm hoạ sĩ 5 người (gang of five) từ Hà Nội vào thành phố Hồ
Chí Minh mở triển lãm. Nguyễn Quân mời tất cả tới khách sạn chiêu đãi. Dương
Tường đi xích lô, tay cầm tờ Vietnam News cẩn thận, bước vào khách sạn. Nguời
gác cửa khách sạn to lớn, mặc sắc phục nắm chặt vai anh, đẩy ra vỉa hè:
-
Không được bán báo ở trong ấy! Ði ra ngoài kia mà bán!
“Chuyện ở Hà Nội:
Một ngày giáp tết,
nghe mấy họa sĩ trẻ rủ rê, Dương Tường đi chợ hoa với họ. Vào chợ, họ tản mát
khắp nơi để chọn bằng được một cành hoa đào ưng ý. Lơ ngơ một mình giữa chợ,
Tường mua đại một cành đào, vác ra ngoài cổng chợ đứng chờ. Ðang cầm cành hoa
mới mua, xo ro trong mưa dầm gió bấc, bỗng một bàn tay nắm lấy vai anh, đẩy vào
trong chợ:
-
Không được bán hoa ở đây! Mang vào trong chợ mà bán! Ðó là người bảo vệ chợ
(Bùi Ngọc Tấn, "Tôi Là Bạn Của Ông Dương Tường". Viết Về Bè Bạn.
Nhà Xuất Bản Hải Phòng : 2003, 42).
Vẫn cứ
theo như lời Bùi Ngọc Tấn thì Dương Tường nhỏ người. Ðã là dân Việt mà lại nhỏ
con thì phải hiểu là... nhỏ lắm. Tôi áng chừng ông ấy cao khoảng một thước năm
mươi lăm đổ lại, và nặng cỡ bốn mươi lăm ký là hết sức.
Tôi thì khác. Tôi
cao đến một thước tám mươi, và nặng gấp rưỡi Dương Tường. Chỉ có điều đáng tiếc
là vóc dáng cao lớn như thế đã không khiến cho tôi trông cao sang, và qúi phái
hơn ông ấy được bao nhiêu – nếu chưa muốn nói là ngược lại.
Tôi
cũng bị đời "hiểu lầm," rất nhiều
lần, chỉ vì trông không được bảnh bao gì cho lắm. Mới hôm qua chứ đâu, tôi ngồi
cú rũ (một đống) trên mấy bậc thềm – trước khu thương xá Phước Lộc Thọ – ở phố
Bolsa. Tôi hay bị buồn (ngang) khi ngày sắp tắt, nhất là vào những buổi cuối năm
– ở California.
Màu nắng vàng
hanh, hay đỏ rực của ráng chiều, dễ làm cho kẻ tha hương trạnh lòng nghĩ về
chốn cũ. "Chiều nay gửi đến quê xưa, bao là thương là nhớ cho vừa...
"
Tôi cứ
ngồi hát nho nhỏ, chỉ đủ cho chính mình nghe mà thấy nẫu cả lòng. Hẳn là trông
tôi phải thê thảm lắm nên có một bà đồng hương đi qua, đã cúi xuống, kín đáo
dúi cho tôi một tờ giấy bạc. Cầm thì kỳ mà không cầm cũng kẹt nên tôi cầm
(đại). Miệng lí nhí nói cảm ơn mà mặt đỏ bừng!
Cũng
theo lời kể của Bùi Ngọc Tấn, vào những năm đầu thập niên 60, Dương Tường phải
sinh sống bằng nghề... bán máu. Ông Tấn vì sót bạn nên đã hơi bi thảm hoá vấn
đề, khiến nhiều người nghe muốn ứa nước mắt, chứ ở xứ tôi (nói tình ngay) mà có
máu để bán, và có người mua – lại không phải qua cò, vì ông Tường vốn quen biết
lớn – là sung sướng và hạnh phúc lắm rồi, còn than van gì nữa?
Sau 1975, đất nước
thống nhất, "Nam/Bắc hoà lời ca", tôi ca (hơi) trật nhịp nên bị túm
đi học tập một thời gian. Ra khỏi trại tù, với cái giấy tạm tha, tôi sống lang
thang vất vưởng ở nhiều nơi – trước khi trôi rạt về Rạch Giá.
Thành phố này, vào
mùa mưa, hay có những ngày biển động. Trời thấp, ẩm, lạnh, mây xám màu chì.
Lòng buồn, bụng đói, dạ hoang mang. Tôi bước đi không thấy phố, không thấy
nhà, chỉ thấy mưa sa trên màu cờ đỏ. Tôi hay loanh quanh trong chợ
Nhà Lồng của Rạch Giá, mắt láo liên nhìn quanh những bàn ăn, chỉ chờ thực khách
buông đũa là nhào vào húp vội phần ăn còn lại. Chao ơi, giá lúc ấy mà có máu để
bán và có người mua thì đỡ (khổ) biết chừng nào?
Những cảnh đời
(không may) mà Dương Tường trải qua, tôi cũng đều đã nếm. Ðồng cảnh tương lân.
Kiếp sống lao đao của ông ấy khiến tôi sinh lòng ái ngại nên (thoáng) có ý muốn
làm bạn cho vui, thế thôi.
Nhưng cuộc đời của
Dương Tường không chỉ khốn khổ và khốn nạn như thế. Nó tệ hơn thế, đôi khi. Ông
ấy còn bị bạn bè xa lánh, "bị công an thẩm vấn nhiều lần, mỗi bước đi đều
bị giám sát chặt chẽ". Nhưng cũng có khi Dương Tường được ưu ái cho đi
nước này nước nọ. "Anh được Cộng đồng pháp ngữ mời sang Pháp. Anh sang Ðức
trong Festival Gặp Việt Nam của Ðức" (Bùi Ngọc Tấn. "Tôi Là
Bạn Của Ông Dương Tường". Viết Về Bè Bạn. Nhà Xuất Bản Hải Phòng :
2003, 42).
Lúc nào thì Dương
Tường cũng nằng nặc... đứng về phe nước mắt, như ông đã tuyên bố như vậy
– bằng thơ. Ngày 28 tháng 5 năm 2004, tại viện Geoge, ở Hà Nội, khi giới
thiệu buổi đọc văn của một bạn đồng nghiệp ("Người Chưng Cất Nỗi Ðau Thành
Hy Vọng") Dương Tường
đã nói:
"Những
gì chảy ra từ ngòi bút Bùi Ngọc Tấn khiến tôi nghĩ đến quan điểm của Albert
Camus về nhà văn và nghề văn được bày tỏ trong diễn từ nhận giải Nobel văn học
tại Stockholm (Thụy Ðiển) ngy 10/12/1957:
"Theo định nghĩa, nhà văn giờ đây không thể phụng sự những người làm ra lịch sử, anh ta phục vụ những kẻ cam chịu lịch sử. Nếu không, anh ta sẽ cô đơn và mất nghệ thuật của mình. Tất cả những đạo quân của bạo cường với hàng triệu người cũng sẽ không cứu nổi anh ta ra khỏi sự cô đơn, ngay cả và nhất là nếu anh ta thuận tình đi đều bước với họ. Nhưng sự im lặng của một người tù không quen biết ở tận cùng thế giới, bị bỏ mặc trong nhục nhằn, cũng đủ kéo nhà văn ra khỏi trạng thái lưu đày ấy mỗi khi, giữa những đặc quyền đặc lợi của tự do, anh ta có thể vượt lên để không quên sự im lặng đó và làm cho nó vang lên bằng những phương tiện của nghệ thuật."
"Theo định nghĩa, nhà văn giờ đây không thể phụng sự những người làm ra lịch sử, anh ta phục vụ những kẻ cam chịu lịch sử. Nếu không, anh ta sẽ cô đơn và mất nghệ thuật của mình. Tất cả những đạo quân của bạo cường với hàng triệu người cũng sẽ không cứu nổi anh ta ra khỏi sự cô đơn, ngay cả và nhất là nếu anh ta thuận tình đi đều bước với họ. Nhưng sự im lặng của một người tù không quen biết ở tận cùng thế giới, bị bỏ mặc trong nhục nhằn, cũng đủ kéo nhà văn ra khỏi trạng thái lưu đày ấy mỗi khi, giữa những đặc quyền đặc lợi của tự do, anh ta có thể vượt lên để không quên sự im lặng đó và làm cho nó vang lên bằng những phương tiện của nghệ thuật."
Nếu
tính từ lúc Nguyễn Mạnh Tường đọc tham luận, góp ý với Ðảng CSVN, trước phiên
họp của Mặt Trận Tổ Quốc (vào ngày 30 tháng 10 năm 1956, rồi bị vùi dập cho đến
chết) thì mãi đến nửa thế kỷ sau, người ta mới lại được nghe tiếng nói dõng dạc
và thẳng thắn như thế – của luơng tri – qua miệng Dương Tường, giữa lòng Hà
Nội.
Dương Tường (rõ
ràng) rất bảnh. Ông ấy chỉ có cái dáng ngoài bệ rạc (như tôi) thôi chứ tư cách
thì ngon lành hết biết. Tôi mới đụng chuyện với Ðảng và Nhà Nuớc CS đâu có vài
năm (lẻ) đã ù té bỏ chạy, và chạy luôn tới bữa nay, tuyệt nhiên không dám quay
đầu nhìn lại. Còn Dương Tường, và những kẻ đồng hội đồng thuyền
"...
đã ghánh cây thập ác đi trọn đường trần ai của mình.
Không
vứt xuống
Không
chạy trốn.
Không
ngã gục.
Không
dừng bước
Và
dẫu không là Chúa, các ông đã được phục sinh" (Phạm Xuân Nguyên. "Một
Kiếp Bên Trời". Viết Về Bè Bạn. Ed. Bùi Ngọc Tấn. Nhà Xuất Bản Hải
Phòng: 2003. 296).
Một thằng cha bảnh
bao cỡ đó mà tôi cứ nằng nặc đòi làm bạn thì e hơi (bị) khó.
Tưởng Năng Tiến