-Chương 58
Tôi chờ hơn một tháng liền. Sau đó, ngày 8-2-1966, Mao cho phép tôi tới dự thính cuộc họp ở phòng khách đồ sộ của khách sạn Mỹ Viên, nơi chúng tôi ở lại Vũ Hán. Ông luôn luôn khuyến khích các nhân viên phải thường xuyên dự những buổi họp để nắm được tình hình. Tôi có mặt lẫn trong đám đông đến dự, nghe được hết mọi chuyện. Ba uỷ viên của một Uỷ ban mới được thành lập có tên “Tổ Ngũ nhân của Cách mạng văn hoá” vừa từ Bắc Kinh tới. Uỷ ban này thành lập từ năm 1964, được giao nhiệm vụ trực tiếp viết bài phê bình vở kịch Hải Thuỵ Từ Quan của Ngô Hàm. Thành viên của Uỷ ban gồm Trưởng ban Tuyên huấn Lục Đỉnh Nhất, Uỷ viên bộ chính trị Khang Sinh, Bí thư trung ương Đảng kiêm Thị trưởng thành phố Thượng Hải là Bành Chân, phó trưởng Ban tuyên truyền Chu Dương và Tổng biên tập Nhân Dân Nhật Báo Ngô Lĩnh Hi. Cùng đi với họ có Hồ Sinh, phó tổng biên tập nguyệt san Hồng Kỳ của đảng.
Mao chủ toạ cuộc họp, nói, ông đã thông báo cho Trần Bá Đạt và Khang Sinh vào ngày 21-2 năm ngoái rằng, ông đánh giá bài báo của Diêu Văn Nguyên, trong đó vở Hải Thuỵ Từ Quan đã bị phê phán, là đúng đắn. Tuy nhiên Diêu Văn Nguyên vẫn chưa nói toạc móng heo, Gia Kính, một ông vua triều Minh đã cách chức Hải Thuỵ và năm 1959 Mao đã cách chức Bành Đức Hoài. Như vậy có nghĩa là Bành Đức Hoài là một Hải Thuỵ hiện đại.
Mao quay sang Bành Chân, chủ nhiệm Uỷ ban Năm người, hỏi:
- Có phải Ngô Hàm thực sự là kẻ thù của đảng và của chủ nghĩa xã hội không?
Bành Chân chưa kịp trả lời, Khang Sinh đã lên án vở kịch của Ngô Hàm “chống đảng, chống chủ nghĩa xã hội, loài cỏ độc”.
Không ai dám phản đối ông ta.
Trong không khí im lặng kéo dài, Mao nói:
- Nếu ai có ý kiến gì khác cứ tự nhiên. Tất cả các đồng chí hãy phát biểu ý kiến đi.
Mao muốn biết quan điểm khác biệt rõ ràng, chính xác, để chúng tôi có thể so sánh, nhận định ai sai, ai đúng. Mọi người vẫn im lặng, Mao lại động viên:
- Tất cả chúng ta được tự do phát biểu. Ai có ý kiến gì khác cứ tự nhiên.
Cuối cùng, Bành Chân lên tiếng. Ông muốn bào chữa, tài liệu mà ông mang tới. Dưới tựa đề “Dự thảo báo cáo của Tiểu tổ Ngũ Nhân gửi Trung ương đảng”, tài liệu cho rằng, đề tài mà vở kịch của Ngô Hàm đề cập mang tính lịch sử, học thuật hơn là tính chính trị. Họ Bành nói:
- Tôi nghĩ, chúng ta phải theo lời của Chủ tịch, để cho trăm hoa đua nở, trăm nhà đua tiếng, nếu chúng ta thảo luận về những vấn đề sử học mà vở kịch đề cập đến. Chúng ta cần có một cuộc tranh luận sôi nổi.
Bản dự thảo đã được Ban thường trực Bộ chính trị phê chuẩn, chỉ còn cần sự đồng ý của Mao.
Lục Đỉnh Nhất ủng hộ Bành Chân, nhấn mạnh vào tính khoa học trong buổi thảo luận. Theo ý ông, phải tránh những danh từ như “kẻ thù của đảng” hay “kẻ thù của chủ nghĩa xã hội”, nếu không, sự im lặng sẽ bao trùm tất cả.
Khang Sinh im lặng sau khi Bành Chân, Lục Đỉnh Nhất phát biểu quan điểm của họ. Chiến tuyến đã rõ ràng. Khang Sinh cho những tranh luận quanh vấn đề của Ngô Hàm là một cuộc đấu tranh giai cấp, yêu cầu phải có những biện pháp cụ thể đối với Ngô Hàm và những kẻ ủng hộ. Ngược lại Bành Chân và Lục Đỉnh Nhất tìm cách giải quyết mâu thuẫn bằng cách cho rằng vở kịch chỉ mang tính nghệ thuật thuần tuý, hoàn toàn phi chính trị.
Thời gian trôi qua chẳng ai phát biểu thêm. Mao đành hoãn cuộc họp.
Những người tham dự vẫn không biết quan điểm của Mao ra sao. Bành Chân muốn biết, liệu Chủ tịch có cho phép ông viết một lời bình luận nào đó về vở kịch cho đảng không.
Câu trả lời của Mao: “Các đồng chí hãy làm đi. Tôi không cần xem trước”.
Tôi biết ngay nguy rồi, gió sắp nổi. Mao đã gài bẫy người ta. Việc từ chối không đọc trước lời bình của Bành Chân thực ra có nghĩa, Mao không đồng ý. Nhưng Bành Chân không hiểu rõ Mao như tôi, ông và Lục Đỉnh Nhất đã đùa với lửa. Nếu họ phân phát bản thảo lời bình, họ có thể sẽ gặp nguy hiểm khôn lường.
Bốn ngày sau, ngày 12-2-1966, bản “Dự thảo báo cáo của Tiểu tổ Ngũ Nhân về cuộc tranh luận mang tính chất học thuật hiện nay” cùng với lời bình luận của “Cơ quan trung ương” được phổ biến trong đảng. Nhưng Mao không đọc, cả trong cơ quan trung ương cũng có những ý kiến trái ngược về việc này. Trong đó chỉ có tên của Bành Chân và Lục Đỉnh Nhất. Theo lời bình luận, các cuộc tranh luận về vở Hải Thuỵ Từ Quan chỉ nên dựa trên khía cạnh học thuật.
Mao coi tài liệu trên là sự phủ nhận quan điểm của ông. Ông đồng tình với Khang Sinh, vở kịch của Ngô Hàm là một loại cỏ độc, chính Ngô Hàm là “kẻ thù của đảng”, “kẻ thù của chủ nghĩa xã hội”. Do đó, việc Lục Đỉnh Nhất và Bành Chân không chịu lên án Ngô Hàm sẽ khiến họ có nguy cơ bị chụp mũ, kẻ thù của đảng và chủ nghĩa xã hội.
Tối hôm bản Dự thảo được công bố, Mao nói với tôi:
- Tôi nói đúng. Bọn phản cách mạng chỉ bị gục ngã khi người ta ra đòn thật nặng.
Mao chuẩn bị một trận đánh quyết định. Bài bình luận của Bành Chân sau này được coi là “Bản Dự thảo tháng Hai” mang tính thù địch, xấu xa với đảng và chủ nghĩa xã hội. Sự sụp đổ của Bành Chân chỉ còn vấn đề thời gian.
