-Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV: Ý nghĩa và Cách đáp ứng
TS Đỗ Kim Thêm dịch, CTV Phía TrướcKlaus Schwab, WEF
Chúng ta đang đứng bên bờ vực của một cuộc cách mạng công nghệ mà nó sẽ thay đổi triệt để về cách chúng ta sống, làm việc và quan hệ nhau. Trong vấn đề quy mô, phạm vi và phức tạp của việc thay đổi này, nó sẽ không giống như bất cứ những gì mà nhân loại đã từng trải qua trước đây. Chúng ta vẫn chưa biết là nó sẽ chuyển biến như thế nào, nhưng có một điều rõ ràng là các phản ứng đối với vấn đề này phải được tích hợp và toàn diện, nó có liên hệ đến tất cả các bên liên quan của một cơ chế toàn cầu, từ các khu vực công và tư nhân cho đến các giới khoa bảng và xã hội dân sự.
Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ I đã sử dụng năng lượng hơi nước và nước để làm cơ khí hoá cho sản xuất. Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ II đã sử dụng năng lực điện để tạo ra sản xuất trong một quy mô lớn. Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ III sử dụng các thiết bị điện tử và công nghệ thông tin để làm tự động hóa cho sản xuất. Hiện nay, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV được xây dựng dựa trên Cách mạng Công nghiệp lần thứ III, đó là một cuộc cách mạng kỹ thuật số đã xuất hiện từ giữa thế kỷ trước. Đặc trưng cuả nó là một sự hợp nhất của các loại công nghệ và làm xoá nhoà ranh giới giữa các lĩnh vực vật lý, kỹ thuật số và sinh học.
Có ba lý do để giải thích tại sao các biến đổi hiện nay biểu hiện chỉ đơn thuần cho sự kéo dài của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ III, mà đúng hơn sự xuất hiện của Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV với một tính cách chuyên biệt của các khía cạnh về vận tốc, phạm vi và tác động đến các hệ thống. Tốc độ của những đột phá hiện tại là không hề có một tiền lệ nào trong lịch sử. Khi so sánh với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, thì lần thứ IV này đang phát triển với một tốc độ theo một đường có hệ thống số mũ, không phải theo đường tuyến tính. Hơn nữa, nó đang phá vỡ hầu hết mọi ngành công nghiệp ở mọi quốc gia. Bề rộng và chiều sâu của những thay đổi này báo trước sự chuyển đổi toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và điều hướng.
Các khả năng kết nối nhau cuả hàng tỷ người qua các thiết bị di động là không giới hạn, đặc biệt là với các khả năng về cách lập trỉnh trong vi tính chưa từng có trước đây, dung lượng lưu trữ, và cách tiếp cận tri thức. Những khả năng này sẽ được nhân rộng bằng các đột phá trong công nghệ đang trỗi dậy thuộc các lĩnh vực như thông minh nhân tạo, người máy, Internet, xe tự động, kỷ thuật in 3-D, công nghệ nano, công nghệ sinh học, khoa học vật liệu, lưu trữ năng lượng và vi tính lượng tử.
Thông minh nhân tạo vốn dĩ đã có cùng khắp quanh chúng ta, từ những chiếc xe tự lái và máy bay do thám cho tới việc hỗ trợ qua dạng ảo và phần mềm, tất cả đang được đưa vào áp dụng hoặc đầu tư. Những tiến bộ đầy ấn tượng trong lĩnh vực thông minh nhân tạo đã đạt được trong những năm gần đây, nó được thúc đẩy tính tăng lên theo cấp số nhân trong khả năng vi tính và do một lượng lớn dữ liệu khả dụng, từ việc sử dụng phần mềm để khám phá các loại thuốc mới nhằm sử dụng cho các lợi ich của chúng ta. Trong khi đó, công nghệ chế tạo kỹ thuật số tương tác với khoa sinh học hàng ngày. Các vị kỹ sư, nhà thiết kế và kiến trúc sư đang kết hợp thiết kế theo lập trình vi tính, chế biến phụ thuộc, kỹ thuật cơ khí cho vật liệu, và sinh học tổng hợp để đi tiên phong trong việc tổng hợp cộng sinh giữa các vi sinh vật, cơ thể cuả chúng ta, những sản phẩm mà chúng ta tiêu thụ, và ngay cả những tòa nhà mà chúng ta đang sống.
Thách thức và cơ hội
Giống như các cuộc cách mạng trước đó, Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV có tiềm năng nâng cao các mức thu trên nhập trên toàn cầu và cải thiện phẩm chất cuộc sống cho dân chúng trong toàn thế giới. Cho đến ngày nay, những người đã thu lượm được phần lớn thành quả của cuộc cách mạng này là những người tiêu dùng mà họ có thể đủ khả năng trang bị và truy cập trong thế giới kỹ thuật số; công nghệ đã taọ điểu kiện làm các sản phẩm và dịch vụ mới có thể tăng hiệu quả và niềm vui trong cuộc sống cá nhân của chúng ta. Gọi một chiếc taxi, đặt vé cho một chuyến bay, mua một sản phẩm, thực hiện việc thanh toán, nghe nhạc, xem một bộ phim hoặc chơi một trò chơi, bất kỳ ai cũng có thể thực hiện việc này từ xa qua mạng.
Trong tương lai, canh tân công nghệ cũng sẽ dẫn đến một phép lạ từ phía cung ứng, với lợi ích lâu dài trong hiệu quả và năng suất. Chi phí cho giao thông và thông tin sẽ giảm xuống, dịch vụ hậu cần và chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ trở nên hiệu quả hơn, và các chi phí thương mại sẽ giảm bớt, tất cả sẽ làm mở rộng thị trường và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Như các nhà kinh tế Erik Brynjolfsson và Andrew McAfee đã chỉ ra, cách mạng có thể đồng thời mang lại sự bất bình đẳng trầm trọng hơn, đặc biệt là có tiềm năng tác hại cho các thị trường lao động. Khi máy móc tự động hóa thay thế cho lao động trên toàn bộ nền kinh tế, thay thế con người lao động bằng máy móc có thể làm trầm trọng thêm sự chênh lệch giữa doanh thu của vốn tư bản và thu nhập cuả giới lao động. Mặt khác, sự thay đổi công nhân lao động bằng công nghệ sẽ có kết quả làm gia tăng các công việc với sự an toàn và mức lương hậu hỷ, đó cũng là việc có thể xãy ra.
Vào thời điểm này, chúng ta không thể tiên đoán kịch bản nào có thể diễn ra, và lịch sử cho thấy kết quả đó có thể sẽ là một sự kết hợp của cả hai. Tuy nhiên, tôi tin chắc một điều là trong tương lai, tài năng sẽ quan trọng hơn vốn tư bản, nó sẽ thể hiện là một yếu tố quan trọng của sản xuất, Điều này sẽ làm phát sinh một thị trường lao động ngày càng tách biệt thành hai lĩnh vực là “kỹ năng thấp/lương thấp” và “tay nghề cao /lương cao”. Do đó, nó sẽ dẫn đến tình trạng căng thẳng trong xã hội gia tăng.
Ngoài mối quan tâm kinh tế chủ yếu, bất bình đẳng còn biểu hiện sự quan tâm lớn nhất về mặt xã hội, nó gắn liền với cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV. Những người hưởng lợi lớn nhất của canh tân thường là các nhà cung cấp nguồn vốn về thông minh và sức lực, – họ là những người nhà canh tân, các cổ đông và nhà đầu tư – điều này giải thích tại sao có sự chênh lệch giàu nghèo gia tăng giữa những người phụ thuộc vào vốn tư bản so với những người phụ thuộc khả năng lao động. Do đó, công nghệ là một trong những lý do chính giải thích tại sao thu nhập đã bị đình trệ, hoặc thậm chí còn suy giảm. Đối với một phần lớn dân số ở các nước có thu nhập cao thì nhu cầu lao động có tay nghề cao đã tăng trong khi nhu cầu lao động cần có ít giáo dục và kỹ năng thấp đã giảm. Kết quả là một thị trường nhân dụng với một nhu cầu mạnh mẽ ở hai đầu cao và thấp, nhưng có một khoảng lõm ở giữa.
Điều này giải thích tại sao có rất nhiều người lao động vỡ mộng và e sợ rằng thu nhập thực tế cuả mình và của con mình sẽ tiếp tục đình trệ. Nó cũng giải thích tại sao tầng lớp trung lưu trên toàn thế giới đang kinh qua một cảm giác tràn lan về bất mãn và bất công ngày một nhiều hơn. Một nền kinh tế mà kẻ thắng cuộc hưởng lợi tất cả chỉ tạo ra mức thâm nhập giới hạn vào trong tầng lớp trung lưu, nó đem lại tình trạng bất ổn cho dân chủ và không ai thiết tha đến việc chung.
Sự lan toả của công nghệ kỹ thuật số và các động lực của việc chia sẻ thông tin cũng làm gia tăng cảm tưởng bất hạnh, mà tiêu biểu là qua các phương tiện truyền thông xã hội. Hiện nay, hơn 30% dân số thế giới sử dụng các nền tảng của phương tiện truyền thông xã hội để kết nối, học hỏi và chia sẻ thông tin. Trong một thế giới lý tưởng, những tương tác này sẽ cung cấp một cơ hội cho sự thông cảm đa văn hóa và kết nối. Tuy nhiên, họ cũng có thể tạo ra và tuyên truyền những kỳ vọng không thực tế như những gì tạo nên sự thành công cho một cá nhân hoặc một phe nhóm, cũng như nó tạo nhiều cơ hội làm cho những ý tưởng cực đoan và các hệ tư tưởng lan toả.
Tác động về kinh doanh
Một chủ đề chính trong các cuộc thảo luận của tôi với giới lãnh đạo doanh nghiệp toàn cầu và các doanh giới cao cấp khác là sự tăng tốc của canh tân và vận tốc của các đổ vỡ là vấn đề khó hiểu hoặc khó kỳ vọng. Các động lực này là nguồn gốc gây ra sự bất ngờ liên tục, ngay cả đối với các tầng lớp có quan hệ tốt nhất và cũng là giới thạo tin nhất. Thực vậy, trong tất cả các ngành công nghiệp, có bằng chứng cho thấy rõ rằng công nghệ là nền tảng cho cuộc Cách mạng Công nghiệp lần IV, nó đang có một tác động lớn đến các mặt của kinh doanh.
Về phía cung ứng, nhiều ngành công nghiệp đang chứng kiến sự du nhập của các công nghệ mới, nó tạo ra những cách hoàn toàn mới để phục vụ cho nhu cầu trong hiện tại và thay đổi triệt để các chuỗi giá trị ngành công nghiệp đang hoạt động. Sự phá vỡ này cũng loan toả từ những người cạnh tranh nhạy bén và đầy sáng tạo. Nhờ tiếp cận được với các nền tảng kỹ thuật số toàn cầu dành cho công việc nghiên cứu, phát triển, tiếp thị, mại vụ và phân phối, họ có thể thay đổi những người đương nhiệm thâm niên nhanh chóng hơn bao giờ hết bằng cách cải thiện phẩm chất, tốc độ, hoặc giá cả mà khi được chuyển giao nó có giá trị hơn.
Những sự thay đổi lớn lao về phía cầu cũng đang xảy ra, khi sự minh bạch
ngày càng rõ hơn, quan tâm của người tiêu dùng, và các khuôn mẫu mới về hành vi của người tiêu dùng (ngày càng xây dựng dựa trên quyền truy cập vào các mạng di động và dữ liệu) buộc các doanh nghiệp phải thích nghi với cách mà họ thiết kế, tiếp thị, và cung cấp các sản phẩm và dịch vụ.
Một trào lưu chính yếu là sự phát triển của các nền tảng công nghệ mà nó cho phép kết hợp cả hai phiá cung và cầu để phá vỡ các cấu trúc công nghiệp hiện đang hoạt động, chẳng hạn như chúng ta thấy trong phạm vi của lĩnh vực kinh tế “chia sẻ” hoặc cung ứng đúng “theo yêu cầu”. Những nền tảng công nghệ, tạo dễ dàng hơn qua việc sử dụng các điện thoại thông minh, triệu tập người, sử dụng tài sản, và thu thập dữ liệu – do đó, nó tạo ra những cách hoàn toàn mới về tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ trong tiến trình này. Ngoài ra, họ hạ thấp các rào cản đối với các doanh nghiệp và cá nhân để tạo ra sự thịnh vượng, làm thay đổi môi trường cá nhân và nghề nghiệp của công nhân. Những nền tảng cho doanh nghiệp mới đang nhân rộng nhanh chóng thành nhiều dịch vụ mới, từ việc giặt giủ đến mua sắm, từ công việc vặt trong nhà đến đậu xe, từ việc nhắn tin đến du lịch.
Nhìn trong toàn bộ, có bốn hiệu ứng chính mà cuộc Cách mạng Công nghiệp lần IV tạo ra trong lĩnh vực kinh doanh, đó là các kỳ vọng của khách hàng, nâng cao sản phẩm, canh tân hợp tác và các hình thức tổ chức. Cho dù là người tiêu dùng hoặc các doanh nghiệp, thì khách hàng ngày càng là tâm điểm của nền kinh tế, kinh tế là chì nhắm làm cải thiện cách thức phục vụ cho khách hàng. Hơn nữa, hiện nay, với khả năng cuả kỹ thuật số, các sản phẩm và dịch vụ cung ứng có thể được tăng giá trị. Các công nghệ mới làm cho tài sản lâu bền và co giãn hơn, trong khi dữ liệu và các phân tích đang chuyển hoá cách thức sao cho các công nghệ này được duy trì. Trong khi đó, những trải nghiệm của khách hàng, các dịch vụ dựa trên dữ liệu và thành quả tài sản thông qua phân tích, tất cả đòi hỏi phải có những hình thức mới của sự hợp tác, đặc biệt là trước tốc độ mà sự đổi mới và sự phá vỡ đang diễn ra. Và cuối cùng, sự xuất hiện của các nền tảng cho toàn cầu và các mô hình kinh doanh mới khác, có nghĩa là tài năng, văn hóa và hình thức tổ chức sẽ phải được xem xét lại.
Nhìn chung, sự thay đổi không tránh được tử việc mã số hóa đơn giản (Cách mạng Công nghiệp lần thứ III) để đổi mới dựa trên sự kết hợp của công nghệ (Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV) đang buộc các doanh nghiệp phải xét lại cách kinh doanh. Tuy nhiên, điểm nền tảng là như nhau: các nhà lãnh đạo kinh doanh và giới điều hành cao cấp cần phải hiểu môi trường của họ đang thay đổi, thách thức các suy đoán của các nhóm điều hành của họ, và thách thức họ không ngừng và liên tục đổi mới.
Chúng ta đang đứng bên bờ vực của một cuộc cách mạng công nghệ mà nó sẽ thay đổi triệt để về cách chúng ta sống, làm việc và quan hệ nhau. Trong vấn đề quy mô, phạm vi và phức tạp của việc thay đổi này, nó sẽ không giống như bất cứ những gì mà nhân loại đã từng trải qua trước đây. Chúng ta vẫn chưa biết là nó sẽ chuyển biến như thế nào, nhưng có một điều rõ ràng là các phản ứng đối với vấn đề này phải được tích hợp và toàn diện, nó có liên hệ đến tất cả các bên liên quan của một cơ chế toàn cầu, từ các khu vực công và tư nhân cho đến các giới khoa bảng và xã hội dân sự.
Ảnh: Slideshare.net
Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ I đã sử dụng năng lượng hơi nước và nước để làm cơ khí hoá cho sản xuất. Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ II đã sử dụng năng lực điện để tạo ra sản xuất trong một quy mô lớn. Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ III sử dụng các thiết bị điện tử và công nghệ thông tin để làm tự động hóa cho sản xuất. Hiện nay, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV được xây dựng dựa trên Cách mạng Công nghiệp lần thứ III, đó là một cuộc cách mạng kỹ thuật số đã xuất hiện từ giữa thế kỷ trước. Đặc trưng cuả nó là một sự hợp nhất của các loại công nghệ và làm xoá nhoà ranh giới giữa các lĩnh vực vật lý, kỹ thuật số và sinh học.
Có ba lý do để giải thích tại sao các biến đổi hiện nay biểu hiện chỉ đơn thuần cho sự kéo dài của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ III, mà đúng hơn sự xuất hiện của Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV với một tính cách chuyên biệt của các khía cạnh về vận tốc, phạm vi và tác động đến các hệ thống. Tốc độ của những đột phá hiện tại là không hề có một tiền lệ nào trong lịch sử. Khi so sánh với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, thì lần thứ IV này đang phát triển với một tốc độ theo một đường có hệ thống số mũ, không phải theo đường tuyến tính. Hơn nữa, nó đang phá vỡ hầu hết mọi ngành công nghiệp ở mọi quốc gia. Bề rộng và chiều sâu của những thay đổi này báo trước sự chuyển đổi toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và điều hướng.
Các khả năng kết nối nhau cuả hàng tỷ người qua các thiết bị di động là không giới hạn, đặc biệt là với các khả năng về cách lập trỉnh trong vi tính chưa từng có trước đây, dung lượng lưu trữ, và cách tiếp cận tri thức. Những khả năng này sẽ được nhân rộng bằng các đột phá trong công nghệ đang trỗi dậy thuộc các lĩnh vực như thông minh nhân tạo, người máy, Internet, xe tự động, kỷ thuật in 3-D, công nghệ nano, công nghệ sinh học, khoa học vật liệu, lưu trữ năng lượng và vi tính lượng tử.
Thông minh nhân tạo vốn dĩ đã có cùng khắp quanh chúng ta, từ những chiếc xe tự lái và máy bay do thám cho tới việc hỗ trợ qua dạng ảo và phần mềm, tất cả đang được đưa vào áp dụng hoặc đầu tư. Những tiến bộ đầy ấn tượng trong lĩnh vực thông minh nhân tạo đã đạt được trong những năm gần đây, nó được thúc đẩy tính tăng lên theo cấp số nhân trong khả năng vi tính và do một lượng lớn dữ liệu khả dụng, từ việc sử dụng phần mềm để khám phá các loại thuốc mới nhằm sử dụng cho các lợi ich của chúng ta. Trong khi đó, công nghệ chế tạo kỹ thuật số tương tác với khoa sinh học hàng ngày. Các vị kỹ sư, nhà thiết kế và kiến trúc sư đang kết hợp thiết kế theo lập trình vi tính, chế biến phụ thuộc, kỹ thuật cơ khí cho vật liệu, và sinh học tổng hợp để đi tiên phong trong việc tổng hợp cộng sinh giữa các vi sinh vật, cơ thể cuả chúng ta, những sản phẩm mà chúng ta tiêu thụ, và ngay cả những tòa nhà mà chúng ta đang sống.
Xem thêm Phần I
Tác động với chính quyền
Khi các thế giới vật chất, kỹ thuật số, và sinh học tiếp tục hội tụ, các công nghệ mới và các nền tảng sẽ ngày càng tạo điều kiện cho người dân tham gia cùng với các chính phủ, họ nói lên ý kiến, phối hợp các nỗ lực, và thậm chí tìm cách né tránh sự giám sát của cơ quan công quyền. Đồng thời, khi dựa trên các hệ thống giám sát phổ biến và khả năng kiểm soát cơ sở hạ tầng của kỹ thuật số, các chính phủ sẽ đạt được khả năng về công nghệ mới để tăng kiểm soát dân chúng,
Tuy nhiên, nhìn trong toàn bộ, các chính phủ sẽ ngày càng phải đối phó với áp lực phải thay đổi cách làm việc trong hiện tại của họ về quản lý công vụ và hoạch định chính sách, khi vai trò chính yếu của họ về thực hiện chính sách giảm đi với lý do là có các nguồn gốc mới của cạnh tranh và tái phân phối và tản quyền mà các công nghệ mới tạo diều kiện cho các ngưồn này thành khả thi. Chung cục, khả năng thích ứng của các hệ thống chính phủ và các cơ quan công quyền sẽ quyết định sự sống còn của họ. Nếu họ chứng minh được có khả năng để đáp ứng trong một thế giới đang thay đổi, họ phải chịu lệ thuộc các cấu trúc cuả mình trong các mức độ minh bạch và hiệu quả, nó sẽ cho phép họ duy trì lợi thế cạnh tranh. Nếu họ không thể phát triển, họ sẽ phải đối mặt với rắc rối ngày càng nhiều.
Điều này sẽ đặc biệt đúng trong các lĩnh vực điều tiết. Các hệ thống hiện tại của chính sách công và tạo quyết định phát triển cùng với cuộc Cách mạng Công nghiệp lần II, khi các giới chức quyết định có thời gian để nghiên cứu một vấn đề cụ thể và triển khai các phản ứng cần thiết hoặc khuôn khổ pháp lý phù hợp. Toàn bộ tiến trình được thiết kế để trở thành một phương cách tuyến tính và có tính máy móc, đúng theo phương sách “từ trên xuống” thật nghiêm chỉnh
Nhưng một phương sách như vậy không còn khả thi. Đứng trước tốc độ thay đổi nhanh chóng của Cách mạng Công nghiệp lần IV và hiệu ứng lan rộng, giới lập pháp và lập quy đang bị thách thức với một mức độ chưa từng có và đa phần họ chứng minh là không thể đối phó.
Như vậy, họ làm thế nào để có thể bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng và toàn thể công chúng trong khi họ tiếp tục hỗ trợ đổi mới và phát triển công nghệ? Giống như khu vực tư nhân ngày càng chấp nhận phản ứng nhanh nhẹn trước sự phát triển phần mềm và các hoạt động kinh doanh bằng cách họ bao gồm các vấn đề điều hướng khá nhạy bén. Điều này có nghĩa là giới điều tiết phải liên tục thích ứng với một môi trường mới, thay đổi nhanh chóng, tự tìm xem ra là họ có thể thực sự hiểu những gì họ đang điều tiết không. Để làm được như vậy, chính phủ và các cơ quan điều tiết sẽ cần phải phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp và xã hội dân sự.
Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV cũng sẽ tác động triệt để đến bản chất của các vấn đề an ninh quốc gia và quốc tế, gây ảnh hưởng đến cả khả năng và bản chất của cuộc xung đột. Lịch sử cuả chiến pháp và an ninh quốc tế là lịch sử của đổi mới về công nghệ, và hiện nay, vấn đề này cũng không thề thoát ra ngoại lệ này. Các xung đột hiện đại liên quan đến các quốc gia đang ngày càng “bị pha trộn” về bản chất, bằng cách kết hợp các kỹ thuật chiến đấu theo truyền thống với các yếu tố trước đây có liên quan đến các tác nhân ngoài nhà nước. Sự phân biệt giữa chiến tranh và hòa bình, chiến sĩ và dân quân, và thậm chí bạo lực và bất bạo động đang trở thành xoá nhoà (hãy liên tưởng đến chiến tranh trong không gian mạng).
Khi tiến trình này diễn ra và các công nghệ mới như vũ khí tự động hoặc sinh học trở nên dễ dàng sử dụng hơn, cá nhân và các nhóm nhỏ sẽ ngày càng tham gia trong các tình thế có khả năng gây hại cho đại chúng. Khà năng bị tổn thương mới này sẽ dẫn đến những lo sợ mới. Nhưng cùng lúc đó, những tiến bộ trong công nghệ sẽ tạo ra tiềm năng làm giảm quy mô hoặc tác động của bạo lực, ví dụ như thông qua sự phát triển của phương thức mới về bảo vệ hoặc xác định rõ hơn về mục tiêu.
Tác động nơi con người
Cuối cùng, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV sẽ thay đổi không chỉ những gì chúng ta đang làm mà còn làm thay đổi chúng ta là ai. Nó sẽ ảnh hưởng đến bản sắc của chúng ta và tất cả các vấn đề liên hệ đến bản sắc: ý thức của chúng ta về ý nghiã cuả phạm vi riêng tư, khái niệm của chúng ta về quyền sở hữu, các cách tiêu thụ của chúng ta, thời gian chúng ta dành để làm việc và giải trí, và làm thế nào chúng ta phát triển sự nghiệp, trau dồi kỹ năng, gặp gỡ mọi người, và duy trì các mối quan hệ. Nó đang thay đổi sức khỏe của chúng ta và dẫn đến một tình trạng tự “lượng sức mình”, và chúng ta nghĩ sớm hơn rằng tác động này có thể dẫn đến sự gia tăng cho con người. Danh sách này là vô tận bởi vì nó chỉ là ràng buộc bởi trí tưởng tượng của chúng ta.
Tôi là một người đam mê cuồng nhiệt và người áp dụng tiên phong công nghệ, nhưng đôi khi tôi tự hỏi liệu sự kết hợp không né tránh được của công nghệ trong cuộc sống của chúng ta có thể giảm bớt một số khả năng tinh hoa của chúng ta, chẳng hạn như lòng từ ái và tinh thần hợp tác. Mối quan hệ của chúng ta với các điện thoại thông minh là một trường hợp điển hình. Bị kết nối thường trực có thể làm chúng ta mất đi một trong những điều quý giá quan trọng nhất của cuộc sống: thời gian để nghĩ ngơi, suy tưởng, và tham gia vào các cuộc đối thoại có ý nghĩa.
Một trong những thách thức cá nhân lớn nhất gây ra bởi công nghệ thông tin mới là phạm vi riêng tư. Theo trực giác, chúng ta hiểu lý do tại sao chuyện riêng tư là chủ yếu, nhưng việc theo dõi và chia sẻ thông tin về chúng ta là một phần quan trọng của các kết nối mới. Các cuộc tranh luận về những vấn đề cơ bản thí dụ như tác động vào đời sống nội tâm của chúng ta của sự mất kiểm soát dữ liệu sẽ chỉ gia tăng trong những năm sắp tới. Cũng tương tự như vậy, những cuộc cách mạng đang xảy ra trong công nghệ sinh học và thông minh nhân tạo đang định nghĩa lại những gì nó có ý nghĩa là con người bằng cách đẩy lui lại các chuẩn mực hiện tại của tuổi thọ, sức khỏe, nhận thức, và khả năng, nó sẽ buộc chúng ta phải xác định lại ranh giới đạo đức của chúng ta.
Định hình cho tương lai
Không phải công nghệ và những xáo trộn kèm theo là một lực lượng ngoại tại mà con người không thể kiểm soát. Tất cả chúng ta đều có trách nhiệm hướng dẫn sự tiến hóa này qua các quyết định mà chúng ta thực hiện hàng ngày như là một người dân, người tiêu dùng và nhà đầu tư. Chúng ta nên nắm bắt cơ hội và tạo nên sức mạnh mà chúng ta phải định hình Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV và hướng cho nó tới một tương lai phản ánh các mục tiêu chung và các giá trị của chúng ta.
Tuy nhiên, để làm được điều này, chúng ta phải phát triển một quan điểm toàn diện và cùng được chia sẻ trên toàn cầu về cách làm thế nào mà công nghệ đang ảnh hưởng đến cuộc sống và định hình lại các môi trường kinh tế, xã hội, văn hóa và con người. Đây không bao giờ là một thời kỳ nhiều hứa hẹn lớn lao, hoặc có một trong những nguy hiểm tiềm tàng to lớn hơn. Tuy nhiên, các giới chức quyết định hiện nay thường bị mắc kẹt trong suy nghĩ xưa củ theo tuyến tính, hoặc cuốn hút vào trong các cuộc khủng hoảng mà nó đòi hỏi họ chú tâm, suy nghĩ chiến lược về sức công phá và đổi mới trong việc định hình tương lai của chúng ta.
Cuối cùng, tất cả mọi sự định hình đều tìm đến với con người và các giá trị. Chúng ta cần phải định hình cho một tương lai mà nó hoạt động cho chúng ta bằng cách đặt con người là ưu tiên và tạo cho con người có khả năng. Thực vậy, Cách mạng Công nghiệp lần IV có thể có tiềm năng biến nhân loại thành người máy và do đó tướt đoạt tình cảm và linh hồn của chúng ta trong một hình thức mất đi nhân tính gây bi quan nhất. Tuy nhiên, tính sáng tạo, sự đồng cảm, lòng chăm sóc – như là một sự bổ sung cho các phần tốt nhất của nhân tính – nó cũng có thể nâng nhân loại vào trong một ý thức tập thể và đạo đức mới mà nó cùng dựa trên một cảm nhận chung về số phận. Bổn phận của chúng ta là phải đoan chắc rằng ý thức về một định mệnh chung sống sẽ được tất cà mọi người chấp nhận.
_______
Klaus Schwab là Sáng lập viên và Chủ tịch Điều hành của Diễn đàn Kinh tế Thế giới.
TS Đỗ Kim Thêm dịch, CTV Phía TrướcKlaus Schwab, WEF
Chúng ta đang đứng bên bờ vực của một cuộc cách mạng công nghệ mà nó sẽ thay đổi triệt để về cách chúng ta sống, làm việc và quan hệ nhau. Trong vấn đề quy mô, phạm vi và phức tạp của việc thay đổi này, nó sẽ không giống như bất cứ những gì mà nhân loại đã từng trải qua trước đây. Chúng ta vẫn chưa biết là nó sẽ chuyển biến như thế nào, nhưng có một điều rõ ràng là các phản ứng đối với vấn đề này phải được tích hợp và toàn diện, nó có liên hệ đến tất cả các bên liên quan của một cơ chế toàn cầu, từ các khu vực công và tư nhân cho đến các giới khoa bảng và xã hội dân sự.
Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ I đã sử dụng năng lượng hơi nước và nước để làm cơ khí hoá cho sản xuất. Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ II đã sử dụng năng lực điện để tạo ra sản xuất trong một quy mô lớn. Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ III sử dụng các thiết bị điện tử và công nghệ thông tin để làm tự động hóa cho sản xuất. Hiện nay, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV được xây dựng dựa trên Cách mạng Công nghiệp lần thứ III, đó là một cuộc cách mạng kỹ thuật số đã xuất hiện từ giữa thế kỷ trước. Đặc trưng cuả nó là một sự hợp nhất của các loại công nghệ và làm xoá nhoà ranh giới giữa các lĩnh vực vật lý, kỹ thuật số và sinh học.
Có ba lý do để giải thích tại sao các biến đổi hiện nay biểu hiện chỉ đơn thuần cho sự kéo dài của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ III, mà đúng hơn sự xuất hiện của Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV với một tính cách chuyên biệt của các khía cạnh về vận tốc, phạm vi và tác động đến các hệ thống. Tốc độ của những đột phá hiện tại là không hề có một tiền lệ nào trong lịch sử. Khi so sánh với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, thì lần thứ IV này đang phát triển với một tốc độ theo một đường có hệ thống số mũ, không phải theo đường tuyến tính. Hơn nữa, nó đang phá vỡ hầu hết mọi ngành công nghiệp ở mọi quốc gia. Bề rộng và chiều sâu của những thay đổi này báo trước sự chuyển đổi toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và điều hướng.
Các khả năng kết nối nhau cuả hàng tỷ người qua các thiết bị di động là không giới hạn, đặc biệt là với các khả năng về cách lập trỉnh trong vi tính chưa từng có trước đây, dung lượng lưu trữ, và cách tiếp cận tri thức. Những khả năng này sẽ được nhân rộng bằng các đột phá trong công nghệ đang trỗi dậy thuộc các lĩnh vực như thông minh nhân tạo, người máy, Internet, xe tự động, kỷ thuật in 3-D, công nghệ nano, công nghệ sinh học, khoa học vật liệu, lưu trữ năng lượng và vi tính lượng tử.
Thông minh nhân tạo vốn dĩ đã có cùng khắp quanh chúng ta, từ những chiếc xe tự lái và máy bay do thám cho tới việc hỗ trợ qua dạng ảo và phần mềm, tất cả đang được đưa vào áp dụng hoặc đầu tư. Những tiến bộ đầy ấn tượng trong lĩnh vực thông minh nhân tạo đã đạt được trong những năm gần đây, nó được thúc đẩy tính tăng lên theo cấp số nhân trong khả năng vi tính và do một lượng lớn dữ liệu khả dụng, từ việc sử dụng phần mềm để khám phá các loại thuốc mới nhằm sử dụng cho các lợi ich của chúng ta. Trong khi đó, công nghệ chế tạo kỹ thuật số tương tác với khoa sinh học hàng ngày. Các vị kỹ sư, nhà thiết kế và kiến trúc sư đang kết hợp thiết kế theo lập trình vi tính, chế biến phụ thuộc, kỹ thuật cơ khí cho vật liệu, và sinh học tổng hợp để đi tiên phong trong việc tổng hợp cộng sinh giữa các vi sinh vật, cơ thể cuả chúng ta, những sản phẩm mà chúng ta tiêu thụ, và ngay cả những tòa nhà mà chúng ta đang sống.
Thách thức và cơ hội
Giống như các cuộc cách mạng trước đó, Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV có tiềm năng nâng cao các mức thu trên nhập trên toàn cầu và cải thiện phẩm chất cuộc sống cho dân chúng trong toàn thế giới. Cho đến ngày nay, những người đã thu lượm được phần lớn thành quả của cuộc cách mạng này là những người tiêu dùng mà họ có thể đủ khả năng trang bị và truy cập trong thế giới kỹ thuật số; công nghệ đã taọ điểu kiện làm các sản phẩm và dịch vụ mới có thể tăng hiệu quả và niềm vui trong cuộc sống cá nhân của chúng ta. Gọi một chiếc taxi, đặt vé cho một chuyến bay, mua một sản phẩm, thực hiện việc thanh toán, nghe nhạc, xem một bộ phim hoặc chơi một trò chơi, bất kỳ ai cũng có thể thực hiện việc này từ xa qua mạng.
Trong tương lai, canh tân công nghệ cũng sẽ dẫn đến một phép lạ từ phía cung ứng, với lợi ích lâu dài trong hiệu quả và năng suất. Chi phí cho giao thông và thông tin sẽ giảm xuống, dịch vụ hậu cần và chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ trở nên hiệu quả hơn, và các chi phí thương mại sẽ giảm bớt, tất cả sẽ làm mở rộng thị trường và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Như các nhà kinh tế Erik Brynjolfsson và Andrew McAfee đã chỉ ra, cách mạng có thể đồng thời mang lại sự bất bình đẳng trầm trọng hơn, đặc biệt là có tiềm năng tác hại cho các thị trường lao động. Khi máy móc tự động hóa thay thế cho lao động trên toàn bộ nền kinh tế, thay thế con người lao động bằng máy móc có thể làm trầm trọng thêm sự chênh lệch giữa doanh thu của vốn tư bản và thu nhập cuả giới lao động. Mặt khác, sự thay đổi công nhân lao động bằng công nghệ sẽ có kết quả làm gia tăng các công việc với sự an toàn và mức lương hậu hỷ, đó cũng là việc có thể xãy ra.
Vào thời điểm này, chúng ta không thể tiên đoán kịch bản nào có thể diễn ra, và lịch sử cho thấy kết quả đó có thể sẽ là một sự kết hợp của cả hai. Tuy nhiên, tôi tin chắc một điều là trong tương lai, tài năng sẽ quan trọng hơn vốn tư bản, nó sẽ thể hiện là một yếu tố quan trọng của sản xuất, Điều này sẽ làm phát sinh một thị trường lao động ngày càng tách biệt thành hai lĩnh vực là “kỹ năng thấp/lương thấp” và “tay nghề cao /lương cao”. Do đó, nó sẽ dẫn đến tình trạng căng thẳng trong xã hội gia tăng.
Ngoài mối quan tâm kinh tế chủ yếu, bất bình đẳng còn biểu hiện sự quan tâm lớn nhất về mặt xã hội, nó gắn liền với cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV. Những người hưởng lợi lớn nhất của canh tân thường là các nhà cung cấp nguồn vốn về thông minh và sức lực, – họ là những người nhà canh tân, các cổ đông và nhà đầu tư – điều này giải thích tại sao có sự chênh lệch giàu nghèo gia tăng giữa những người phụ thuộc vào vốn tư bản so với những người phụ thuộc khả năng lao động. Do đó, công nghệ là một trong những lý do chính giải thích tại sao thu nhập đã bị đình trệ, hoặc thậm chí còn suy giảm. Đối với một phần lớn dân số ở các nước có thu nhập cao thì nhu cầu lao động có tay nghề cao đã tăng trong khi nhu cầu lao động cần có ít giáo dục và kỹ năng thấp đã giảm. Kết quả là một thị trường nhân dụng với một nhu cầu mạnh mẽ ở hai đầu cao và thấp, nhưng có một khoảng lõm ở giữa.
Điều này giải thích tại sao có rất nhiều người lao động vỡ mộng và e sợ rằng thu nhập thực tế cuả mình và của con mình sẽ tiếp tục đình trệ. Nó cũng giải thích tại sao tầng lớp trung lưu trên toàn thế giới đang kinh qua một cảm giác tràn lan về bất mãn và bất công ngày một nhiều hơn. Một nền kinh tế mà kẻ thắng cuộc hưởng lợi tất cả chỉ tạo ra mức thâm nhập giới hạn vào trong tầng lớp trung lưu, nó đem lại tình trạng bất ổn cho dân chủ và không ai thiết tha đến việc chung.
Sự lan toả của công nghệ kỹ thuật số và các động lực của việc chia sẻ thông tin cũng làm gia tăng cảm tưởng bất hạnh, mà tiêu biểu là qua các phương tiện truyền thông xã hội. Hiện nay, hơn 30% dân số thế giới sử dụng các nền tảng của phương tiện truyền thông xã hội để kết nối, học hỏi và chia sẻ thông tin. Trong một thế giới lý tưởng, những tương tác này sẽ cung cấp một cơ hội cho sự thông cảm đa văn hóa và kết nối. Tuy nhiên, họ cũng có thể tạo ra và tuyên truyền những kỳ vọng không thực tế như những gì tạo nên sự thành công cho một cá nhân hoặc một phe nhóm, cũng như nó tạo nhiều cơ hội làm cho những ý tưởng cực đoan và các hệ tư tưởng lan toả.
Tác động về kinh doanh
Một chủ đề chính trong các cuộc thảo luận của tôi với giới lãnh đạo doanh nghiệp toàn cầu và các doanh giới cao cấp khác là sự tăng tốc của canh tân và vận tốc của các đổ vỡ là vấn đề khó hiểu hoặc khó kỳ vọng. Các động lực này là nguồn gốc gây ra sự bất ngờ liên tục, ngay cả đối với các tầng lớp có quan hệ tốt nhất và cũng là giới thạo tin nhất. Thực vậy, trong tất cả các ngành công nghiệp, có bằng chứng cho thấy rõ rằng công nghệ là nền tảng cho cuộc Cách mạng Công nghiệp lần IV, nó đang có một tác động lớn đến các mặt của kinh doanh.
Về phía cung ứng, nhiều ngành công nghiệp đang chứng kiến sự du nhập của các công nghệ mới, nó tạo ra những cách hoàn toàn mới để phục vụ cho nhu cầu trong hiện tại và thay đổi triệt để các chuỗi giá trị ngành công nghiệp đang hoạt động. Sự phá vỡ này cũng loan toả từ những người cạnh tranh nhạy bén và đầy sáng tạo. Nhờ tiếp cận được với các nền tảng kỹ thuật số toàn cầu dành cho công việc nghiên cứu, phát triển, tiếp thị, mại vụ và phân phối, họ có thể thay đổi những người đương nhiệm thâm niên nhanh chóng hơn bao giờ hết bằng cách cải thiện phẩm chất, tốc độ, hoặc giá cả mà khi được chuyển giao nó có giá trị hơn.
Những sự thay đổi lớn lao về phía cầu cũng đang xảy ra, khi sự minh bạch
ngày càng rõ hơn, quan tâm của người tiêu dùng, và các khuôn mẫu mới về hành vi của người tiêu dùng (ngày càng xây dựng dựa trên quyền truy cập vào các mạng di động và dữ liệu) buộc các doanh nghiệp phải thích nghi với cách mà họ thiết kế, tiếp thị, và cung cấp các sản phẩm và dịch vụ.
Một trào lưu chính yếu là sự phát triển của các nền tảng công nghệ mà nó cho phép kết hợp cả hai phiá cung và cầu để phá vỡ các cấu trúc công nghiệp hiện đang hoạt động, chẳng hạn như chúng ta thấy trong phạm vi của lĩnh vực kinh tế “chia sẻ” hoặc cung ứng đúng “theo yêu cầu”. Những nền tảng công nghệ, tạo dễ dàng hơn qua việc sử dụng các điện thoại thông minh, triệu tập người, sử dụng tài sản, và thu thập dữ liệu – do đó, nó tạo ra những cách hoàn toàn mới về tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ trong tiến trình này. Ngoài ra, họ hạ thấp các rào cản đối với các doanh nghiệp và cá nhân để tạo ra sự thịnh vượng, làm thay đổi môi trường cá nhân và nghề nghiệp của công nhân. Những nền tảng cho doanh nghiệp mới đang nhân rộng nhanh chóng thành nhiều dịch vụ mới, từ việc giặt giủ đến mua sắm, từ công việc vặt trong nhà đến đậu xe, từ việc nhắn tin đến du lịch.
Nhìn trong toàn bộ, có bốn hiệu ứng chính mà cuộc Cách mạng Công nghiệp lần IV tạo ra trong lĩnh vực kinh doanh, đó là các kỳ vọng của khách hàng, nâng cao sản phẩm, canh tân hợp tác và các hình thức tổ chức. Cho dù là người tiêu dùng hoặc các doanh nghiệp, thì khách hàng ngày càng là tâm điểm của nền kinh tế, kinh tế là chì nhắm làm cải thiện cách thức phục vụ cho khách hàng. Hơn nữa, hiện nay, với khả năng cuả kỹ thuật số, các sản phẩm và dịch vụ cung ứng có thể được tăng giá trị. Các công nghệ mới làm cho tài sản lâu bền và co giãn hơn, trong khi dữ liệu và các phân tích đang chuyển hoá cách thức sao cho các công nghệ này được duy trì. Trong khi đó, những trải nghiệm của khách hàng, các dịch vụ dựa trên dữ liệu và thành quả tài sản thông qua phân tích, tất cả đòi hỏi phải có những hình thức mới của sự hợp tác, đặc biệt là trước tốc độ mà sự đổi mới và sự phá vỡ đang diễn ra. Và cuối cùng, sự xuất hiện của các nền tảng cho toàn cầu và các mô hình kinh doanh mới khác, có nghĩa là tài năng, văn hóa và hình thức tổ chức sẽ phải được xem xét lại.
Nhìn chung, sự thay đổi không tránh được tử việc mã số hóa đơn giản (Cách mạng Công nghiệp lần thứ III) để đổi mới dựa trên sự kết hợp của công nghệ (Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV) đang buộc các doanh nghiệp phải xét lại cách kinh doanh. Tuy nhiên, điểm nền tảng là như nhau: các nhà lãnh đạo kinh doanh và giới điều hành cao cấp cần phải hiểu môi trường của họ đang thay đổi, thách thức các suy đoán của các nhóm điều hành của họ, và thách thức họ không ngừng và liên tục đổi mới.
Chúng ta đang đứng bên bờ vực của một cuộc cách mạng công nghệ mà nó sẽ thay đổi triệt để về cách chúng ta sống, làm việc và quan hệ nhau. Trong vấn đề quy mô, phạm vi và phức tạp của việc thay đổi này, nó sẽ không giống như bất cứ những gì mà nhân loại đã từng trải qua trước đây. Chúng ta vẫn chưa biết là nó sẽ chuyển biến như thế nào, nhưng có một điều rõ ràng là các phản ứng đối với vấn đề này phải được tích hợp và toàn diện, nó có liên hệ đến tất cả các bên liên quan của một cơ chế toàn cầu, từ các khu vực công và tư nhân cho đến các giới khoa bảng và xã hội dân sự.
Ảnh: Slideshare.net
Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ I đã sử dụng năng lượng hơi nước và nước để làm cơ khí hoá cho sản xuất. Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ II đã sử dụng năng lực điện để tạo ra sản xuất trong một quy mô lớn. Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ III sử dụng các thiết bị điện tử và công nghệ thông tin để làm tự động hóa cho sản xuất. Hiện nay, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV được xây dựng dựa trên Cách mạng Công nghiệp lần thứ III, đó là một cuộc cách mạng kỹ thuật số đã xuất hiện từ giữa thế kỷ trước. Đặc trưng cuả nó là một sự hợp nhất của các loại công nghệ và làm xoá nhoà ranh giới giữa các lĩnh vực vật lý, kỹ thuật số và sinh học.
Có ba lý do để giải thích tại sao các biến đổi hiện nay biểu hiện chỉ đơn thuần cho sự kéo dài của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ III, mà đúng hơn sự xuất hiện của Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV với một tính cách chuyên biệt của các khía cạnh về vận tốc, phạm vi và tác động đến các hệ thống. Tốc độ của những đột phá hiện tại là không hề có một tiền lệ nào trong lịch sử. Khi so sánh với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, thì lần thứ IV này đang phát triển với một tốc độ theo một đường có hệ thống số mũ, không phải theo đường tuyến tính. Hơn nữa, nó đang phá vỡ hầu hết mọi ngành công nghiệp ở mọi quốc gia. Bề rộng và chiều sâu của những thay đổi này báo trước sự chuyển đổi toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và điều hướng.
Các khả năng kết nối nhau cuả hàng tỷ người qua các thiết bị di động là không giới hạn, đặc biệt là với các khả năng về cách lập trỉnh trong vi tính chưa từng có trước đây, dung lượng lưu trữ, và cách tiếp cận tri thức. Những khả năng này sẽ được nhân rộng bằng các đột phá trong công nghệ đang trỗi dậy thuộc các lĩnh vực như thông minh nhân tạo, người máy, Internet, xe tự động, kỷ thuật in 3-D, công nghệ nano, công nghệ sinh học, khoa học vật liệu, lưu trữ năng lượng và vi tính lượng tử.
Thông minh nhân tạo vốn dĩ đã có cùng khắp quanh chúng ta, từ những chiếc xe tự lái và máy bay do thám cho tới việc hỗ trợ qua dạng ảo và phần mềm, tất cả đang được đưa vào áp dụng hoặc đầu tư. Những tiến bộ đầy ấn tượng trong lĩnh vực thông minh nhân tạo đã đạt được trong những năm gần đây, nó được thúc đẩy tính tăng lên theo cấp số nhân trong khả năng vi tính và do một lượng lớn dữ liệu khả dụng, từ việc sử dụng phần mềm để khám phá các loại thuốc mới nhằm sử dụng cho các lợi ich của chúng ta. Trong khi đó, công nghệ chế tạo kỹ thuật số tương tác với khoa sinh học hàng ngày. Các vị kỹ sư, nhà thiết kế và kiến trúc sư đang kết hợp thiết kế theo lập trình vi tính, chế biến phụ thuộc, kỹ thuật cơ khí cho vật liệu, và sinh học tổng hợp để đi tiên phong trong việc tổng hợp cộng sinh giữa các vi sinh vật, cơ thể cuả chúng ta, những sản phẩm mà chúng ta tiêu thụ, và ngay cả những tòa nhà mà chúng ta đang sống.
Xem thêm Phần I
Tác động với chính quyền
Khi các thế giới vật chất, kỹ thuật số, và sinh học tiếp tục hội tụ, các công nghệ mới và các nền tảng sẽ ngày càng tạo điều kiện cho người dân tham gia cùng với các chính phủ, họ nói lên ý kiến, phối hợp các nỗ lực, và thậm chí tìm cách né tránh sự giám sát của cơ quan công quyền. Đồng thời, khi dựa trên các hệ thống giám sát phổ biến và khả năng kiểm soát cơ sở hạ tầng của kỹ thuật số, các chính phủ sẽ đạt được khả năng về công nghệ mới để tăng kiểm soát dân chúng,
Tuy nhiên, nhìn trong toàn bộ, các chính phủ sẽ ngày càng phải đối phó với áp lực phải thay đổi cách làm việc trong hiện tại của họ về quản lý công vụ và hoạch định chính sách, khi vai trò chính yếu của họ về thực hiện chính sách giảm đi với lý do là có các nguồn gốc mới của cạnh tranh và tái phân phối và tản quyền mà các công nghệ mới tạo diều kiện cho các ngưồn này thành khả thi. Chung cục, khả năng thích ứng của các hệ thống chính phủ và các cơ quan công quyền sẽ quyết định sự sống còn của họ. Nếu họ chứng minh được có khả năng để đáp ứng trong một thế giới đang thay đổi, họ phải chịu lệ thuộc các cấu trúc cuả mình trong các mức độ minh bạch và hiệu quả, nó sẽ cho phép họ duy trì lợi thế cạnh tranh. Nếu họ không thể phát triển, họ sẽ phải đối mặt với rắc rối ngày càng nhiều.
Điều này sẽ đặc biệt đúng trong các lĩnh vực điều tiết. Các hệ thống hiện tại của chính sách công và tạo quyết định phát triển cùng với cuộc Cách mạng Công nghiệp lần II, khi các giới chức quyết định có thời gian để nghiên cứu một vấn đề cụ thể và triển khai các phản ứng cần thiết hoặc khuôn khổ pháp lý phù hợp. Toàn bộ tiến trình được thiết kế để trở thành một phương cách tuyến tính và có tính máy móc, đúng theo phương sách “từ trên xuống” thật nghiêm chỉnh
Nhưng một phương sách như vậy không còn khả thi. Đứng trước tốc độ thay đổi nhanh chóng của Cách mạng Công nghiệp lần IV và hiệu ứng lan rộng, giới lập pháp và lập quy đang bị thách thức với một mức độ chưa từng có và đa phần họ chứng minh là không thể đối phó.
Như vậy, họ làm thế nào để có thể bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng và toàn thể công chúng trong khi họ tiếp tục hỗ trợ đổi mới và phát triển công nghệ? Giống như khu vực tư nhân ngày càng chấp nhận phản ứng nhanh nhẹn trước sự phát triển phần mềm và các hoạt động kinh doanh bằng cách họ bao gồm các vấn đề điều hướng khá nhạy bén. Điều này có nghĩa là giới điều tiết phải liên tục thích ứng với một môi trường mới, thay đổi nhanh chóng, tự tìm xem ra là họ có thể thực sự hiểu những gì họ đang điều tiết không. Để làm được như vậy, chính phủ và các cơ quan điều tiết sẽ cần phải phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp và xã hội dân sự.
Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV cũng sẽ tác động triệt để đến bản chất của các vấn đề an ninh quốc gia và quốc tế, gây ảnh hưởng đến cả khả năng và bản chất của cuộc xung đột. Lịch sử cuả chiến pháp và an ninh quốc tế là lịch sử của đổi mới về công nghệ, và hiện nay, vấn đề này cũng không thề thoát ra ngoại lệ này. Các xung đột hiện đại liên quan đến các quốc gia đang ngày càng “bị pha trộn” về bản chất, bằng cách kết hợp các kỹ thuật chiến đấu theo truyền thống với các yếu tố trước đây có liên quan đến các tác nhân ngoài nhà nước. Sự phân biệt giữa chiến tranh và hòa bình, chiến sĩ và dân quân, và thậm chí bạo lực và bất bạo động đang trở thành xoá nhoà (hãy liên tưởng đến chiến tranh trong không gian mạng).
Khi tiến trình này diễn ra và các công nghệ mới như vũ khí tự động hoặc sinh học trở nên dễ dàng sử dụng hơn, cá nhân và các nhóm nhỏ sẽ ngày càng tham gia trong các tình thế có khả năng gây hại cho đại chúng. Khà năng bị tổn thương mới này sẽ dẫn đến những lo sợ mới. Nhưng cùng lúc đó, những tiến bộ trong công nghệ sẽ tạo ra tiềm năng làm giảm quy mô hoặc tác động của bạo lực, ví dụ như thông qua sự phát triển của phương thức mới về bảo vệ hoặc xác định rõ hơn về mục tiêu.
Tác động nơi con người
Cuối cùng, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV sẽ thay đổi không chỉ những gì chúng ta đang làm mà còn làm thay đổi chúng ta là ai. Nó sẽ ảnh hưởng đến bản sắc của chúng ta và tất cả các vấn đề liên hệ đến bản sắc: ý thức của chúng ta về ý nghiã cuả phạm vi riêng tư, khái niệm của chúng ta về quyền sở hữu, các cách tiêu thụ của chúng ta, thời gian chúng ta dành để làm việc và giải trí, và làm thế nào chúng ta phát triển sự nghiệp, trau dồi kỹ năng, gặp gỡ mọi người, và duy trì các mối quan hệ. Nó đang thay đổi sức khỏe của chúng ta và dẫn đến một tình trạng tự “lượng sức mình”, và chúng ta nghĩ sớm hơn rằng tác động này có thể dẫn đến sự gia tăng cho con người. Danh sách này là vô tận bởi vì nó chỉ là ràng buộc bởi trí tưởng tượng của chúng ta.
Tôi là một người đam mê cuồng nhiệt và người áp dụng tiên phong công nghệ, nhưng đôi khi tôi tự hỏi liệu sự kết hợp không né tránh được của công nghệ trong cuộc sống của chúng ta có thể giảm bớt một số khả năng tinh hoa của chúng ta, chẳng hạn như lòng từ ái và tinh thần hợp tác. Mối quan hệ của chúng ta với các điện thoại thông minh là một trường hợp điển hình. Bị kết nối thường trực có thể làm chúng ta mất đi một trong những điều quý giá quan trọng nhất của cuộc sống: thời gian để nghĩ ngơi, suy tưởng, và tham gia vào các cuộc đối thoại có ý nghĩa.
Một trong những thách thức cá nhân lớn nhất gây ra bởi công nghệ thông tin mới là phạm vi riêng tư. Theo trực giác, chúng ta hiểu lý do tại sao chuyện riêng tư là chủ yếu, nhưng việc theo dõi và chia sẻ thông tin về chúng ta là một phần quan trọng của các kết nối mới. Các cuộc tranh luận về những vấn đề cơ bản thí dụ như tác động vào đời sống nội tâm của chúng ta của sự mất kiểm soát dữ liệu sẽ chỉ gia tăng trong những năm sắp tới. Cũng tương tự như vậy, những cuộc cách mạng đang xảy ra trong công nghệ sinh học và thông minh nhân tạo đang định nghĩa lại những gì nó có ý nghĩa là con người bằng cách đẩy lui lại các chuẩn mực hiện tại của tuổi thọ, sức khỏe, nhận thức, và khả năng, nó sẽ buộc chúng ta phải xác định lại ranh giới đạo đức của chúng ta.
Định hình cho tương lai
Không phải công nghệ và những xáo trộn kèm theo là một lực lượng ngoại tại mà con người không thể kiểm soát. Tất cả chúng ta đều có trách nhiệm hướng dẫn sự tiến hóa này qua các quyết định mà chúng ta thực hiện hàng ngày như là một người dân, người tiêu dùng và nhà đầu tư. Chúng ta nên nắm bắt cơ hội và tạo nên sức mạnh mà chúng ta phải định hình Cách mạng Công nghiệp lần thứ IV và hướng cho nó tới một tương lai phản ánh các mục tiêu chung và các giá trị của chúng ta.
Tuy nhiên, để làm được điều này, chúng ta phải phát triển một quan điểm toàn diện và cùng được chia sẻ trên toàn cầu về cách làm thế nào mà công nghệ đang ảnh hưởng đến cuộc sống và định hình lại các môi trường kinh tế, xã hội, văn hóa và con người. Đây không bao giờ là một thời kỳ nhiều hứa hẹn lớn lao, hoặc có một trong những nguy hiểm tiềm tàng to lớn hơn. Tuy nhiên, các giới chức quyết định hiện nay thường bị mắc kẹt trong suy nghĩ xưa củ theo tuyến tính, hoặc cuốn hút vào trong các cuộc khủng hoảng mà nó đòi hỏi họ chú tâm, suy nghĩ chiến lược về sức công phá và đổi mới trong việc định hình tương lai của chúng ta.
Cuối cùng, tất cả mọi sự định hình đều tìm đến với con người và các giá trị. Chúng ta cần phải định hình cho một tương lai mà nó hoạt động cho chúng ta bằng cách đặt con người là ưu tiên và tạo cho con người có khả năng. Thực vậy, Cách mạng Công nghiệp lần IV có thể có tiềm năng biến nhân loại thành người máy và do đó tướt đoạt tình cảm và linh hồn của chúng ta trong một hình thức mất đi nhân tính gây bi quan nhất. Tuy nhiên, tính sáng tạo, sự đồng cảm, lòng chăm sóc – như là một sự bổ sung cho các phần tốt nhất của nhân tính – nó cũng có thể nâng nhân loại vào trong một ý thức tập thể và đạo đức mới mà nó cùng dựa trên một cảm nhận chung về số phận. Bổn phận của chúng ta là phải đoan chắc rằng ý thức về một định mệnh chung sống sẽ được tất cà mọi người chấp nhận.
_______
Klaus Schwab là Sáng lập viên và Chủ tịch Điều hành của Diễn đàn Kinh tế Thế giới.
