Chiến tranh vì những đảo hoang

Joseph Nye

Liệu chiến tranh sẽ bùng nổ tại vùng biển Đông Á?

Sau khi một số người Trung Quốc và Nhật Bản tổ chức các cuộc đổ bộ lên vùng đất cằn cỗi mà Trung Quốc gọi là quần đảo Điếu Ngư và Nhật Bản gọi là quần đảo Senkaku, những người biểu tình tại thành phố Thành Đô, phía tây nam Trung Quốc hô vang, “Chúng ta phải giết hết bọn Nhật Bản.”

Tương tự như vậy, một cuộc đụng độ giữa các tàu Trung Quốc và Philippines tại Bãi cạn Scarborough ở Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) đã dẫn đến các cuộc biểu tình ở Manila. Và một kế hoạch hợp tác đã định từ trước giữa Hàn Quốc và Nhật Bản bị phá hủy khi Thủ tướng Đại Hàn đã đến thăm viếng hòn đảo cằn cỗi mà Seoul gọi Dokdo, và Tokyo gọi là Takeshima, và Washington gọi Rocks Liancourt.

Mọi người không nên quá hoang mang. Mỹ đã tuyên bố rằng quần đảo Senkaku (dưới sự quản lý của quận Okinawa khi nó được quay trả lại Nhật Bản vào năm 1972) được hiệp ước an ninh Mỹ-Nhật bảo vệ. Trong khi đó, xung đột trên Bãi cạn Scarborough đã yên tĩnh trở lại, cùng lúc Nhật Bản triệu hồi đại sứ từ Seoul vì chuyện Dokdo, có lẽ hai nước sẽ không đi đến chiến tranh.

Nhưng cũng cần phải nhắc lại rằng Trung Quốc sử dụng vũ lực đánh Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa vào năm 1974 và tại Trường Sa vào năm 1988. Và Trung Quốc đã áp lực Cambodia, nước chủ trì hội nghị thượng đỉnh ASEAN năm nay, để chặn một thông cáo chính thức về là một nguyên tắc ứng xử ở Biển Đông - đây lần đầu tiên trong 40 năm lịch sử 10 thành viên ASEAN đã không thể đua ra một thông cáo chung.

Cảnh sát Nam Hàn canh gác trên đảo Dokdo/Takeshima Nguồn ảnh: Reuteurs

Sự hồi sinh của chủ nghĩa dân tộc ở Đông Á là điền đáng ngại và hiểu được. Tại châu Âu, trong khi Hy Lạp có thể phàn nàn về các điều khoản tài trợ khẩn cấp của Đức, kể từ khi Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay đã cho thấy tiến bộ lớn giữa các quốc gia tại đây. Không có chuyện tương tự đã xảy ra ở châu Á, và các vấn đề có từ những năm 1930 và 1940 vẫn còn nguyên, những vấn đề đó trở thành trầm trọng hơn vì thành kiến trong sách giáo khoa và chính sách của các chính phủ trong khu vực.

Đảng Cộng sản Trung Quốc không còn “rất” cộng sản nữa. Thay vào đó, cơ sở của tính hợp pháp của Trung Quốc bây giờ là tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và chủ nghĩa dân tộc [Đại] Hán. Những ký ức về cuộc chiến tranh Trung-Nhật 1894-1895 và cuộc xâm lược của Nhật Bản trong những năm 1930 rất có ích về mặt chính trị và phù hợp với một chủ đề lớn hơn: Trung Quốc là nạn nhân của các lực lượng đế quốc.

Một số nhà phân tích quốc phòng Mỹ cho rằng chiến lược biển của Trung Quốc hiện nay rất hùng hăng. Họ dẫn chứng bằng sự gia tăng ngân sách quốc phòng và sự phát triển của công nghệ hỏa tiễn và tàu ngầm để bao vây vùng biển kéo dài từ bờ biển của Trung Quốc đến “chuỗi đảo đầu tiên” của Đài Loan và Nhật Bản.

Một số người khác, tuy nhiên, nhận thấy chiến lược của Trung Quốc lộn xộn và mâu thuẫn. Họ dẫn chứng bằng những kết quả tiêu cực của các chính sách quyết đoán hơn của Trung Quốc kể từ khi có cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008. Thật vậy, chính sách của Trung Quốc đã phương hại đến những quan hệ với gần như tất cả các nước láng giềng.

Hãy xét lại xung đột Senkaku năm 2010, khi Nhật Bản bắt giữ thủy thủ đoàn của một tàu đánh cá Trung Quốc đã đâm vào một tàu bảo vệ bờ biển Nhật Bản, Trung Quốc leo thang trả thù kinh tế. Kết quả, theo một trong những nhà phân tích Nhật Bản, là “Trung Quốc đã đá banh vào gôn của mình”, đảo ngược xu hướng thuận lợi trong quan hệ song phương Trung-Nhật. Tổng quát hơn, trong khi Trung Quốc chi hàng tỷ nhân dân tệ để gia tăng sức mạnh mềm tại châu Á, thì hành động của TQ ở Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) mâu thuẫn với thông điệp của chính mình.

Tôi đã hỏi bạn bè và các quan chức Trung Quốc tại sao Trung Quốc lại theo đuổi một chiến lược phản tác dụng như thế. Câu trả lời chính thức là Trung Quốc thừa kế chủ quyền lãnh thổ lịch sử lãnh thổ, gồm cả một bản đồ có từ thời Trung Hoa Dân Quốc phác họa một “đường chín đoạn” [Trước đó là 11 đoạn - DCVOnline] bao trùm hầu như toàn bộ Biển Đông. Một số quan chức thậm chí đã gọi vùng biển này là chủ quyền “lợi ích cốt lõi” tương tự như Đài Loan hay Tây Tạng.

Bản đồ Trung Hoa Dân Quốc với "đường 11 đoạn" trên biển Nguồn ảnh: Wang, K.H. (2010). The ROC’s Maritime Claims and Practices with Special Reference to the South China Sea. Ocean Development & International Law, 41(4), p. 244.

Tuy nhiên, các giới lãnh đạo Trung Quốc đã không bao giờ rõ ràng về vị trí chính xác của “đường chín đoạn”, hoặc liệu các tuyên bố chủ quyền của họ chỉ nhăm đến một số tính năng địa lý nhất định, hoặc về thềm lục địa rộng lớn và biển. Khi được hỏi tại sao họ không nói rõ tuyên bố chủ quyền lãnh thổ của mình, những người Trung Quốc đối thoại với tôi đôi khi nói rằng làm như vậy sẽ đưa đến sự thỏa hiệp chính trị và điều này sẽ kích động nhóm theo chủ nghĩa dân tộc trong nước. Và đôi khi họ nói rằng họ không muốn đi một nước cờ mặc cả quá sớm.

Năm 2002, Trung Quốc và ASEAN đã đồng ý về một quy tắc ứng xử - không ràng buộc về mặt pháp lý - để giải quyết những tranh chấp chủ quyền, nhưng Trung Quốc tin rằng họ sẽ thắng lợi nhiều hơn trong các cuộc đàm phán song phương hown là tại các cuộc đàm phán đa phương với các nước nhỏ. Niềm tin đó đã khiến Trung Quốc ép Cambodia ngăn chặn bảnthông cáo chung của ASEAN trong mùa hè này.

Nhưng đây là một chiến lược sai lầm. Là một nước lớn, Trung Quốc sẽ có trọng lượng lớn trong bất kỳ hoàn cảnh nào, và nó có thể làm giảm thiệt hại tự gây ra bằng cách đồng ý với một quy tắc ứng xử.

Đối với quần đảo Senkaku / Điếu Ngư, The Economist đã có đề nghị tốt nhất. Trung Quốc nên kiềm chế việc gửi tàu đi vào vùng biển Nhật Bản, và dùng một đường dây nóng trưc tiếp với Nhật Bản để giải quyết các cuộc khủng hoảng do nhóm chủ nghĩa dân tộc “cao bồi” tạo ra. Cả hai nước cũng nên dùng lại khuôn khổ hợp tác phát triển 2008 về các mỏ khí đốt nằm trong tranh chấp ở Biển Đông, và Tokyo nên mua hòn đảo cằn cỗi của tư nhân Nhật Bản và tuyên bố đó là một khu bảo tồn biển quốc tế.

Đã đến lúc tất cả các quốc gia trong khu vực Đông Á nên nhớ lại lời khuyên nổi tiếng của Winston Churchill, “Đấu khẩu luôn luôn tốt hơn đấu súng.” 

Joseph Nye là một giáo sư tại Đại học Harvard và là tác giả cuốn “The Future of Power”.

© DCVOnline

---

Nguồn: A war over desolate Asian islets. JOSEPH NYE. The Globe and Mail. Wednesday, Sep. 05, 2012.
DCVOnline lược dịch và minh họa.

Giành đảo ở châu Á: Island Grabbing in Asia (FA 4-9-12) -- Bài đáng đọc của Michael Klare ◄

Mỹ - Trung Quốc - Thái Bình Dương: Too small an ocean (Economist 8-9-12)

Vietnam warns of water conflicts, calls for Mekong sustainability
VLADIVOSTOK, Russia (AFP) September 07, 2012- Nations could soon be engaged in conflicts over access to water, Vietnam's president warned on Friday, as he called for sustainable exploitation of South-east Asia's Mekong River.

Truyền thông Trung Quốc đe nẹt Philippines, Nhật Bản

-- Palm Garden Hội An xin lỗi vì… “quên” Hoàng Sa, Trường Sa (Infonet).

- Yêu cầu Đài Loan chấm dứt xâm phạm Trường Sa (TTXVN).  - Phản đối Đài Loan cắm cờ trên bãi cạn Bàn Than (DT).
- Việt Nam và Trung Quốc cần tăng cường sự tin cậy (TTXVN).  - Việt-Trung nhất trí nhiều phương hướng lớn thúc đẩy quan hệ (VOV).
- Robert Sutter: Phân tích cảm giác ‘là một nạn nhân’ của Trung Quốc (Diplomat/ĐV).
- Thủ tướng Singapore cảnh báo Trung Quốc chớ xem thường Mỹ (TN).  - Tại sao truyền thông Trung Quốc đổ hết mọi chuyện cho Mỹ? (Infonet).  - Biển Đông trong cuộc cọ xát cuối cùng của Ngoại trưởng H.Clinton (TQ).

- Hàn Quốc tập trận gần đảo tranh chấp với Nhật Bản (VNN).  - Cựu TT Nhật: Trung Quốc không dám dùng vũ lực chiếm Senkaku (TTXVN).

-  - Hỗ trợ nghiên cứu về biển Đông và Hoàng Sa (PLTP). - Toàn thế giới nên biết về ‘Dấu ấn Việt Nam trên Biển Đông’ (Bài 1) (Infonet).

- Singapore cảnh báo Trung Quốc về sức mạnh Mỹ (VnMedia). - Mỹ dự đoán căng thẳng biển Đông sẽ tăng lên (GD&TĐ). - Tàu sân bay Trung Quốc chỉ hữu danh vô thực (DV). - Tàu chiến Mỹ nô nức tới Philippines (VNE).
- Thủ tướng Singapore cảnh báo cái nhìn của Trung Quốc về Hoa Kỳ (VOA).

-- Nga sẽ bán 52 máy bay Mi-171E cho Trung Quốc (TTXVN).

-CNOOC không thể đánh lừa công luậnTrung Quốc không thể buộc dư luận quốc tế hiểu theo hướng khu vực lãnh hải mời thầu thuộc chủ quyền của mình, chỉ bằng một động thái mời thầu.

Quan hệ Trung Quốc – Đài Loan thời kỳ hậu Hồ Cẩm Đào gdvn

- MB tài trợ 20 tỷ đồng xây nhà đa năng Trường Sa (TTXVN).  –Thêm gần 40 triệu đồng tiếp sức ngư dân (NLĐ).
- Cộng đồng người Việt biểu tình trước tòa Lãnh sự Trung Quốc tại Houston (VOA). - Nguyễn Hưng Quốc: Biển Đông và hình thức chiến tranh mới (VOA’s blog).   - Vì sao TQ cử phái bộ quân sự đi khắp thế giới? (VNN).
- Chia rẽ Mỹ-Trung về vấn đề Biển Đông vẫn tồn tại (VOA).   -Chuyến thăm Trung Quốc của bà Clinton thất bại? (VOV).  – Mỹ thúc Trung Quốc đàm phán đa phương về Biển Ðông (Petrotimes).   – Bà Clinton: Mỹ sẽ không lùi bước trước các bất đồng với Trung Quốc (VOA).  – Mỹ, Trung cạnh tranh ảnh hưởng ở Đông Timor   –   THĂM ĐÔNG TIMOR, NGOẠI TRƯỞNG HILLARY CLINTON TUYÊN BỐ:  Mỹ muốn tiếp tục là cường quốc ở Thái Bình Dương(PLTP).  – Ngoại trưởng Mỹ thăm Brunei (TT).
- Việt Nam đề xuất lĩnh vực hợp tác giữa ASEAN-Trung Quốc (PN Today). - Căng thẳng tranh chấp lãnh thổ che mờ hội nghị APEC (Petrotimes).  – Thủ tướng Singapore kêu gọi ASEAN đoàn kết (PLTP).
- Tranh chấp lãnh hải : chủ nghĩa dân tộc bùng phát (RFI).  – Đảng đối lập ĐL bất ngờ ủng hộ Mã Anh Cửu leo thang trên Biển Đông (Petrotimes).   – Biển Đông nhìn từ Australia (TVN).

- Dokdo /Takeshima: hòn sỏi trong quan hệ Mỹ-Nhật-Hàn (RFI).   – Senkaku/Điếu Ngư: Quần đảo tranh chấp(History Today/Tia sáng).