Son Tran
"Thà là cho dân chúng biểu tình thì xã hội còn nhận ra tín hiệu của nhu cầu thay đổi và kịp thời cải sửa. Người ta đã dại dột phủ cái chăn ướt lên lò lửa, tưởng rằng nhờ đó sẽ dập được đám cháy!...
-Chúng ta hiểu rằng họ lo sợ thay đổi sau khi sách động quần chúng hy sinh vì lý tưởng độc lập và ngày nay quần chúng nói chung thì thất vọng về chủ quyền và độc lập bên cạnh sức ép rất mạnh của Trung Quốc.
Một số thành phần trung lưu thì cho rằng thà là chịu nhịn để còn kiếm ăn, tức là hy sinh về chính trị để đạt một số kết quả thực tế về kinh tế. Nhưng khi kinh tế bị suy trầm và thậm chí suy thoái thì lý do nhịn nhục không còn nữa.
Sau cùng, giới trung lưu có thể còn đắn đo cân nhắc chứ những người cùng khốn ở dưới đáy thì hết đất lùi và tôi cho rằng thành phần này mới tạo ra thay đổi hay cách mạng nếu thiểu số quan tâm ở trên chú ý đến cuộc sống và nguyện vọng của họ.
Thí dụ điển hình nhất chính là nạn cướp đất của người dân".
- Nguyễn-Xuân Nghĩa -Một số thành phần trung lưu thì cho rằng thà là chịu nhịn để còn kiếm ăn, tức là hy sinh về chính trị để đạt một số kết quả thực tế về kinh tế. Nhưng khi kinh tế bị suy trầm và thậm chí suy thoái thì lý do nhịn nhục không còn nữa.
Sau cùng, giới trung lưu có thể còn đắn đo cân nhắc chứ những người cùng khốn ở dưới đáy thì hết đất lùi và tôi cho rằng thành phần này mới tạo ra thay đổi hay cách mạng nếu thiểu số quan tâm ở trên chú ý đến cuộc sống và nguyện vọng của họ.
Thí dụ điển hình nhất chính là nạn cướp đất của người dân".
- Nguyễn-Xuân Nghĩa -
Hãy tự hỏi, sau 38 năm từ ngày chấm dứt chiến tranh, dù rằng GDP và đời sống người dân luôn được báo cáo là “năm sau tăng cao hơn năm trước”, nhưng nạn tham nhũng và mức sống dân tình vẫn tỷ lệ nghịch với nhau như thể theo cấp số nhân.
Chưa bao giờ nhóm lợi ích và chủ nghĩa thân hữu lại bộc lộ nanh vuốt của chúng một cách lộ liễu, bài bản và thủ đoạn như hiện nay – như một hình ảnh mà người phương Tây đã đúc kết là “chủ nghĩa tư bản dã man”. Cũng chưa bao giờ hố phân cách giữa người giàu và người nghèo trong xã hội lại lớn đến như thế này.- Phạm Chí Dũng
http://www.rfa.org/vietnamese/programs/EconomicForum/the-global-protest-vl-nxn-07032013121601.html
Một thế giới nổi loạn
Người theo Hồi giáo Shiite biểu tình vào ngày 16 Tháng 3 năm 2013, tại thành phố Kut, phía nam thủ đô Baghdad, vào dịp kỷ niệm mười năm cuộc chiến Mỹ - Iraq
AFP photo
Trong thời gian qua, phong trào chống đối chính quyền bỗng đồng loạt nổi lên tại nhiều quốc gia trên thế giới. Quần chúng mỗi nơi lại nổi loạn vì một số lý do đặc thù về chính trị, sắc tộc hay tôn giáo, nhưng chìm sâu bên dưới, yếu tố kinh tế vẫn là một động lực đáng kể. Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu về những động lực đó qua phần trao đổi do Việt Long thực hiện với chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa.
Việt Long: Xin kính chào ông Nghĩa. Đúng ba năm trước trên diễn đàn này ông nói đến nạn khủng hoảng về niềm tin, khởi đi từ các nước công nghiệp Âu Châu rồi lan qua nhiều xứ khác. Khi ấy, ta thấy rằng hình như người dân hết tin vào khả năng giải quyết bài toán kinh tế của nhà nước sau vụ khủng hoảng tài chính và nạn suy trầm toàn cầu vào các năm 2008-2009.
Ngày nay, chúng ta lại thấy xuất hiện phong trào chống đối có bạo động lan rộng tại nhiều nơi, kể cả các nước yên bình như Thụy Điển tại Bắc Âu hay các nền kinh tế đang lên như Cộng hoà Thổ Nhĩ Kỳ hay Brazil, chưa nói gì đến xứ Egypt với một chế độ mới ra đời có một năm, sau biến động chính trị gọi là Mùa Xuân Á Rập. Đáng chú ý không kém thưa ông là động loạn tại khu vực Tân Cương của Trung Quốc, khi lãnh đạo xứ này đang cố cải cách cơ chế kinh tế xã hội với một núi nợ chất đống. Vì những lý do ấy, chúng tôi xin đề nghị là ta cùng phân tích các nguyên nhân sâu xa của hiện tượng có thể gọi là "một thế giới nổi loạn". Ông nghĩ sao về đề nghị này?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Chúng ta đang thấy người dân xuống đường biểu tình tại vài chục quốc gia trên hầu hết mọi lục địa, khi bị đàn áp thì chuyển qua bạo động. Mỗi nơi, động loạn có thể khởi đi từ một lý do cục bộ và đặc thù, nhưng khi kéo dài và lan rộng từ thành phố này qua địa phương khác thì mình có thể suy đoán rằng lý do ban đầu chỉ là chất xúc tác, hay cái duyên, đã châm ngòi cho sự bất mãn vì nhiều nguyên nhân sâu xa hơn. Nói chung, chẳng xứ nào lại có thể yên bình tin tưởng vào sự ổn định của mình. Các nước độc tài thì gặp loạn vì yếu tố chính trị, các nước dân chủ thì bị chống vì không thỏa mãn được những đòi hỏi dân sự của công chúng.
Khi tìm hiểu về các yếu tố sâu xa trong xã hội, người ta có thể nói đến nạn thất nghiệp trong giới trẻ, là hiện tượng khá phổ biến trên toàn cầu, bất kể là các nước giàu hay nghèo. Riêng tại các nước đang phát triển thì người ta còn nói đến sự xuất hiện của thành phần trung lưu, những người đã thấy mức sống được cải tiến nhờ tăng trưởng kinh tế, nên đòi hỏi nhiều thay đổi hơn.
Việt Long: Ông nói đến hai yếu tố thuộc lĩnh vực kinh tế. Đó là hiện tượng tuổi trẻ thất nghiệp và là sự hình thành của tầng lớp trung lưu. Phải chăng đây là các động lực quan trọng nhất khiến những đòi hỏi cục bộ lại châm ngòi cho phong trào chống đối lan rộng?
Đó là sự bất mãn của dân chúng với nạn độc tài, bất công, tham nhũng, và cả sự lãng phí của công quyền trong nhiều dự án đầu tư kém giá trị hoặc gây ô nhiễm cho môi sinh.
- Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Tôi thiển nghĩ rằng đấy là các nguyên do ban đầu khiến người ta không hài lòng với thực tại và muốn thay đổi. Nếu tìm hiểu cho kỹ thì có lẽ ta thấy ra một số nét chung. Đó là sự bất mãn của dân chúng với nạn độc tài, bất công, tham nhũng, và cả sự lãng phí của công quyền trong nhiều dự án đầu tư kém giá trị hoặc gây ô nhiễm cho môi sinh.
Có thể là xưa kia khi đất nước còn nghèo và người dân còn lạc hậu thì kinh tế được coi là ưu tiên nên họ hy sinh một số đòi hỏi khác. Nhưng khi mức sống đã có chút ít cải thiện thì người ta không chấp nhận hiện trạng và muốn thay đổi. Hiện tượng gọi là sự nổi loạn của tầng lớp trung lưu có thể là hậu quả bất lường và không ngờ của những thành tựu kinh tế ở các nước nghèo.
Khủng hoảng niềm tin
Việt Long: Thưa ông, nói về sự xuất hiện của thành phần trung lưu, ông có nghĩ rằng đấy là một diễn biến tự nhiên hay một quy luật khách quan của xã hội hay không? Cụ thể là sự cải thiện về kinh tế đã nâng cao mức sống rồi sau đó cũng nâng cao tầm nhìn của người dân khiến họ có những đòi hỏi cao xa hơn? Phải chăng vì vậy mà nhiều chính quyền tưởng rằng thành công về kinh tế lại bị phản ứng bất ngờ về chính trị?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Nói về cụ thể thì ta gọi là trung lưu những ai có lợi tức bình quân là từ hai đô la đến hai chục đô la một ngày, hoặc từ 750 đến gần tám ngàn đô la một năm. Khi kinh tế tăng trưởng thì đất nước tiến dần vào thành phần quốc gia có mức lợi tức trung bình và xã hội cũng đổi thay nên gặp bài toán mới. Quốc gia nào giải quyết được bài toán ấy thì phát triển lên một trình độ cao hơn. Nếu không thì rơi vào cái gọi là "bẫy xập của lợi tức trung bình". Đó là về đại thể trên toàn cầu khi sản lượng kinh tế thế giới đã tăng gấp bốn lần trong vòng 40 năm qua.
Từ trào lưu đó, người ta mới nghĩ ưu tiên phải là phát triển kinh tế rồi thay đổi kinh tế ở dưới sẽ làm thay đổi thượng tầng chính trị ở trên. Nôm na là nhờ tăng trưởng kinh tế thì sẽ cải tổ chính trị theo hướng dân chủ hơn. Nhưng sự thật lại không lạc quan và máy móc như vậy vì đôi khi chính thành phần trung lưu này lại cấu kết với chế độ chính trị độc tài.
Việt Long: Vì sao ông lý luận như vậy? Thưa ông, phải chăng thành phần trung lưu không nhất thiết là sức mạnh cải cách chính trị. Như vậy, làm sao giải thích được trào lưu nổi loạn đang lan rộng tại nhiều quốc gia trên thế giới ngày nay.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Tôi thiển nghĩ là ta cần phân biệt hai loại quốc gia khác nhau. Tại các nước đã có trình độ dân trí và lợi tức cao hơn mức trung bình thì thành phần trung lưu có thể đòi hỏi thay đổi về phẩm chất của cuộc sống và của xã hội hơn là số lượng về lợi tức. Ta đang chứng kiến hiện tượng này tại Thổ Nhĩ Kỳ hay Brazil, như đã thấy tại nhiều xứ Đông Á trước đây.
Nhưng một số quốc gia thì chưa ra khỏi ách độc tài, điển hình như Trung Quốc hay Việt Nam, là nơi mà chế độ còn tạo điều kiện cấu kết cho thành phần trung lưu mới nổi để họ bảo vệ nguyên trạng. Qua nhiều kỳ trước, diễn đàn chúng ta đã nói đến hiện tượng kinh doanh "tầm tô" hay "rent seekers" là khi một số người trục lợi nhờ tác động vào hệ thống chính trị và luật pháp.
Thành thử, các quốc gia này xây nên một hình tháp. Ở trên cùng là hệ thống chính trị độc tài, dưới đó có hệ thống kinh tế nhà nước, được ở trên bảo vệ và ở dưới phục vụ qua mạng lưới của tay chân thân tộc và giữ thế độc quyền thực tế của hình thái "tầm tô". Dưới cùng mới là các tiểu doanh nghiệp của tư nhân bị chèn ép. Họ chỉ có thể thoát khi hợp tác với hệ thống kinh tế chính trị bất công ở trên. Bao trùm lên tất cả là nếp văn hóa cầu an là người người khuyên nhau làm giàu mà đừng dính đến chính trị để khỏi bị đàn áp hay vào tù.
Nguy cơ sụp bẫy
Người biểu tình tại Hà Nội ngày 14/3/2013 với vòng hoa tưởng nhớ 64 thủy thủ Việt Nam thiệt mạng ngày 14 tháng 3 năm 1988. AFP photo
Việt Long: Nói cách khác, hình như ông cho là thành phần trung lưu có xuất hiện, nhưng họ lại hợp tác với chế độ để bảo vệ thành quả kinh tế riêng, nên chỉ còn một thiểu số lên tiếng phản đối và bị đàn áp rất nặng trước sự thờ ơ của đa số?Liệu ông có quá bi quan hay không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Tôi nghĩ là sự bi quan xuất phát từ thực tế và chính vì vậy mà hai xứ này càng dễ bị khủng hoảng. Tôi xin được giải thích như sau.
Thứ nhất, lãnh đạo tự tin rằng họ có thể tuyên truyền và kiểm soát được tất cả nhờ chia chác bổng lộc cho một số thành phần ở dưới trong khi vẫn cấm biểu tình và thẳng tay đàn áp những ai chống đối. Thứ hai, hệ thống cấu kết ấy đã xây dựng lên những trung tâm quyền lợi, hay nhóm lợi ích, là một thiểu số chia chác đặc lợi kinh tế nhờ đặc quyền chính trị. Thứ ba, các nhóm lợi ích không chỉ tác động vào chính sách để bảo vệ quyền lợi riêng mà còn cản trở những nỗ lực cải cách hay chuyển hướng, hay tái cơ cấu kinh tế.... Hậu quả của những chuyện đó là gì?
Là sau vài chục năm tăng trưởng nhờ đi theo quy luật thị trường có chọn lọc, xứ sở và cả nền kinh tế đã thay đổi và đòi hỏi một chiến lược phát triển và chính sách quản lý khác để khỏi rơi vào điều ta nói hồi nãy là "cái bẫy của thu nhập trung bình". Từ hai năm qua, nhiều học giả và trí thức của Bắc Kinh đã báo động về nguy cơ sụp bẫy, và nay ta cũng thấy chuyên gia hay nhân sĩ tại Việt Nam lên tiếng về chuyện đó. Nhưng vì cơ chế kinh tế và chính trị của hai xứ này, việc cải cách và chuyển hướng rất khó thực hiện nên họ dễ trôi vào khủng hoảng. Thà là cho dân chúng biểu tình thì xã hội còn nhận ra tín hiệu của nhu cầu thay đổi và kịp thời cải sửa. Người ta đã dại dột phủ cái chăn ướt lên lò lửa, tưởng rằng nhờ đó sẽ dập được đám cháy!
Thà là cho dân chúng biểu tình thì xã hội còn nhận ra tín hiệu của nhu cầu thay đổi và kịp thời cải sửa. Người ta đã dại dột phủ cái chăn ướt lên lò lửa, tưởng rằng nhờ đó sẽ dập được đám cháy!
- Nguyễn-Xuân Nghĩa
Việt Long: Chúng tôi nhớ là sáu bảy năm trước, khi phân tích yêu cầu cải cách của Trung Quốc, ông có nói rằng lãnh đạo của họ ở vào cái thế "cưỡi lưng cọp". Liệu lãnh đạo của Việt Nam ngày nay có gặp hoàn cảnh đó không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Chúng ta hiểu rằng họ lo sợ thay đổi sau khi sách động quần chúng hy sinh vì lý tưởng độc lập và ngày nay quần chúng nói chung thì thất vọng về chủ quyền và độc lập bên cạnh sức ép rất mạnh của Trung Quốc. Một số thành phần trung lưu thì cho rằng thà là chịu nhịn để còn kiếm ăn, tức là hy sinh về chính trị để đạt một số kết quả thực tế về kinh tế. Nhưng khi kinh tế bị suy trầm và thậm chí suy thoái thì lý do nhịn nhục không còn nữa. Sau cùng, giới trung lưu có thể còn đắn đo cân nhắc chứ những người cùng khốn ở dưới đáy thì hết đất lùi và tôi cho rằng thành phần này mới tạo ra thay đổi hay cách mạng nếu thiểu số quan tâm ở trên chú ý đến cuộc sống và nguyện vọng của họ. Thí dụ điển hình nhất chính là nạn cướp đất của người dân.
Việt Long: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc trao đổi này.
Một thế giới nổi loạn
Người theo Hồi giáo Shiite biểu tình vào ngày 16 Tháng 3 năm 2013, tại thành phố Kut, phía nam thủ đô Baghdad, vào dịp kỷ niệm mười năm cuộc chiến Mỹ - Iraq
AFP photo
Trong thời gian qua, phong trào chống đối chính quyền bỗng đồng loạt nổi lên tại nhiều quốc gia trên thế giới. Quần chúng mỗi nơi lại nổi loạn vì một số lý do đặc thù về chính trị, sắc tộc hay tôn giáo, nhưng chìm sâu bên dưới, yếu tố kinh tế vẫn là một động lực đáng kể. Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu về những động lực đó qua phần trao đổi do Việt Long thực hiện với chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa.
Việt Long: Xin kính chào ông Nghĩa. Đúng ba năm trước trên diễn đàn này ông nói đến nạn khủng hoảng về niềm tin, khởi đi từ các nước công nghiệp Âu Châu rồi lan qua nhiều xứ khác. Khi ấy, ta thấy rằng hình như người dân hết tin vào khả năng giải quyết bài toán kinh tế của nhà nước sau vụ khủng hoảng tài chính và nạn suy trầm toàn cầu vào các năm 2008-2009.
Ngày nay, chúng ta lại thấy xuất hiện phong trào chống đối có bạo động lan rộng tại nhiều nơi, kể cả các nước yên bình như Thụy Điển tại Bắc Âu hay các nền kinh tế đang lên như Cộng hoà Thổ Nhĩ Kỳ hay Brazil, chưa nói gì đến xứ Egypt với một chế độ mới ra đời có một năm, sau biến động chính trị gọi là Mùa Xuân Á Rập. Đáng chú ý không kém thưa ông là động loạn tại khu vực Tân Cương của Trung Quốc, khi lãnh đạo xứ này đang cố cải cách cơ chế kinh tế xã hội với một núi nợ chất đống. Vì những lý do ấy, chúng tôi xin đề nghị là ta cùng phân tích các nguyên nhân sâu xa của hiện tượng có thể gọi là "một thế giới nổi loạn". Ông nghĩ sao về đề nghị này?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Chúng ta đang thấy người dân xuống đường biểu tình tại vài chục quốc gia trên hầu hết mọi lục địa, khi bị đàn áp thì chuyển qua bạo động. Mỗi nơi, động loạn có thể khởi đi từ một lý do cục bộ và đặc thù, nhưng khi kéo dài và lan rộng từ thành phố này qua địa phương khác thì mình có thể suy đoán rằng lý do ban đầu chỉ là chất xúc tác, hay cái duyên, đã châm ngòi cho sự bất mãn vì nhiều nguyên nhân sâu xa hơn. Nói chung, chẳng xứ nào lại có thể yên bình tin tưởng vào sự ổn định của mình. Các nước độc tài thì gặp loạn vì yếu tố chính trị, các nước dân chủ thì bị chống vì không thỏa mãn được những đòi hỏi dân sự của công chúng.
Khi tìm hiểu về các yếu tố sâu xa trong xã hội, người ta có thể nói đến nạn thất nghiệp trong giới trẻ, là hiện tượng khá phổ biến trên toàn cầu, bất kể là các nước giàu hay nghèo. Riêng tại các nước đang phát triển thì người ta còn nói đến sự xuất hiện của thành phần trung lưu, những người đã thấy mức sống được cải tiến nhờ tăng trưởng kinh tế, nên đòi hỏi nhiều thay đổi hơn.
Việt Long: Ông nói đến hai yếu tố thuộc lĩnh vực kinh tế. Đó là hiện tượng tuổi trẻ thất nghiệp và là sự hình thành của tầng lớp trung lưu. Phải chăng đây là các động lực quan trọng nhất khiến những đòi hỏi cục bộ lại châm ngòi cho phong trào chống đối lan rộng?
Đó là sự bất mãn của dân chúng với nạn độc tài, bất công, tham nhũng, và cả sự lãng phí của công quyền trong nhiều dự án đầu tư kém giá trị hoặc gây ô nhiễm cho môi sinh.
- Nguyễn-Xuân Nghĩa
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Tôi thiển nghĩ rằng đấy là các nguyên do ban đầu khiến người ta không hài lòng với thực tại và muốn thay đổi. Nếu tìm hiểu cho kỹ thì có lẽ ta thấy ra một số nét chung. Đó là sự bất mãn của dân chúng với nạn độc tài, bất công, tham nhũng, và cả sự lãng phí của công quyền trong nhiều dự án đầu tư kém giá trị hoặc gây ô nhiễm cho môi sinh.
Có thể là xưa kia khi đất nước còn nghèo và người dân còn lạc hậu thì kinh tế được coi là ưu tiên nên họ hy sinh một số đòi hỏi khác. Nhưng khi mức sống đã có chút ít cải thiện thì người ta không chấp nhận hiện trạng và muốn thay đổi. Hiện tượng gọi là sự nổi loạn của tầng lớp trung lưu có thể là hậu quả bất lường và không ngờ của những thành tựu kinh tế ở các nước nghèo.
Khủng hoảng niềm tin
Việt Long: Thưa ông, nói về sự xuất hiện của thành phần trung lưu, ông có nghĩ rằng đấy là một diễn biến tự nhiên hay một quy luật khách quan của xã hội hay không? Cụ thể là sự cải thiện về kinh tế đã nâng cao mức sống rồi sau đó cũng nâng cao tầm nhìn của người dân khiến họ có những đòi hỏi cao xa hơn? Phải chăng vì vậy mà nhiều chính quyền tưởng rằng thành công về kinh tế lại bị phản ứng bất ngờ về chính trị?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Nói về cụ thể thì ta gọi là trung lưu những ai có lợi tức bình quân là từ hai đô la đến hai chục đô la một ngày, hoặc từ 750 đến gần tám ngàn đô la một năm. Khi kinh tế tăng trưởng thì đất nước tiến dần vào thành phần quốc gia có mức lợi tức trung bình và xã hội cũng đổi thay nên gặp bài toán mới. Quốc gia nào giải quyết được bài toán ấy thì phát triển lên một trình độ cao hơn. Nếu không thì rơi vào cái gọi là "bẫy xập của lợi tức trung bình". Đó là về đại thể trên toàn cầu khi sản lượng kinh tế thế giới đã tăng gấp bốn lần trong vòng 40 năm qua.
Từ trào lưu đó, người ta mới nghĩ ưu tiên phải là phát triển kinh tế rồi thay đổi kinh tế ở dưới sẽ làm thay đổi thượng tầng chính trị ở trên. Nôm na là nhờ tăng trưởng kinh tế thì sẽ cải tổ chính trị theo hướng dân chủ hơn. Nhưng sự thật lại không lạc quan và máy móc như vậy vì đôi khi chính thành phần trung lưu này lại cấu kết với chế độ chính trị độc tài.
Việt Long: Vì sao ông lý luận như vậy? Thưa ông, phải chăng thành phần trung lưu không nhất thiết là sức mạnh cải cách chính trị. Như vậy, làm sao giải thích được trào lưu nổi loạn đang lan rộng tại nhiều quốc gia trên thế giới ngày nay.
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Tôi thiển nghĩ là ta cần phân biệt hai loại quốc gia khác nhau. Tại các nước đã có trình độ dân trí và lợi tức cao hơn mức trung bình thì thành phần trung lưu có thể đòi hỏi thay đổi về phẩm chất của cuộc sống và của xã hội hơn là số lượng về lợi tức. Ta đang chứng kiến hiện tượng này tại Thổ Nhĩ Kỳ hay Brazil, như đã thấy tại nhiều xứ Đông Á trước đây.
Nhưng một số quốc gia thì chưa ra khỏi ách độc tài, điển hình như Trung Quốc hay Việt Nam, là nơi mà chế độ còn tạo điều kiện cấu kết cho thành phần trung lưu mới nổi để họ bảo vệ nguyên trạng. Qua nhiều kỳ trước, diễn đàn chúng ta đã nói đến hiện tượng kinh doanh "tầm tô" hay "rent seekers" là khi một số người trục lợi nhờ tác động vào hệ thống chính trị và luật pháp.
Thành thử, các quốc gia này xây nên một hình tháp. Ở trên cùng là hệ thống chính trị độc tài, dưới đó có hệ thống kinh tế nhà nước, được ở trên bảo vệ và ở dưới phục vụ qua mạng lưới của tay chân thân tộc và giữ thế độc quyền thực tế của hình thái "tầm tô". Dưới cùng mới là các tiểu doanh nghiệp của tư nhân bị chèn ép. Họ chỉ có thể thoát khi hợp tác với hệ thống kinh tế chính trị bất công ở trên. Bao trùm lên tất cả là nếp văn hóa cầu an là người người khuyên nhau làm giàu mà đừng dính đến chính trị để khỏi bị đàn áp hay vào tù.
Nguy cơ sụp bẫy
Người biểu tình tại Hà Nội ngày 14/3/2013 với vòng hoa tưởng nhớ 64 thủy thủ Việt Nam thiệt mạng ngày 14 tháng 3 năm 1988. AFP photo
Việt Long: Nói cách khác, hình như ông cho là thành phần trung lưu có xuất hiện, nhưng họ lại hợp tác với chế độ để bảo vệ thành quả kinh tế riêng, nên chỉ còn một thiểu số lên tiếng phản đối và bị đàn áp rất nặng trước sự thờ ơ của đa số?Liệu ông có quá bi quan hay không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Tôi nghĩ là sự bi quan xuất phát từ thực tế và chính vì vậy mà hai xứ này càng dễ bị khủng hoảng. Tôi xin được giải thích như sau.
Thứ nhất, lãnh đạo tự tin rằng họ có thể tuyên truyền và kiểm soát được tất cả nhờ chia chác bổng lộc cho một số thành phần ở dưới trong khi vẫn cấm biểu tình và thẳng tay đàn áp những ai chống đối. Thứ hai, hệ thống cấu kết ấy đã xây dựng lên những trung tâm quyền lợi, hay nhóm lợi ích, là một thiểu số chia chác đặc lợi kinh tế nhờ đặc quyền chính trị. Thứ ba, các nhóm lợi ích không chỉ tác động vào chính sách để bảo vệ quyền lợi riêng mà còn cản trở những nỗ lực cải cách hay chuyển hướng, hay tái cơ cấu kinh tế.... Hậu quả của những chuyện đó là gì?
Là sau vài chục năm tăng trưởng nhờ đi theo quy luật thị trường có chọn lọc, xứ sở và cả nền kinh tế đã thay đổi và đòi hỏi một chiến lược phát triển và chính sách quản lý khác để khỏi rơi vào điều ta nói hồi nãy là "cái bẫy của thu nhập trung bình". Từ hai năm qua, nhiều học giả và trí thức của Bắc Kinh đã báo động về nguy cơ sụp bẫy, và nay ta cũng thấy chuyên gia hay nhân sĩ tại Việt Nam lên tiếng về chuyện đó. Nhưng vì cơ chế kinh tế và chính trị của hai xứ này, việc cải cách và chuyển hướng rất khó thực hiện nên họ dễ trôi vào khủng hoảng. Thà là cho dân chúng biểu tình thì xã hội còn nhận ra tín hiệu của nhu cầu thay đổi và kịp thời cải sửa. Người ta đã dại dột phủ cái chăn ướt lên lò lửa, tưởng rằng nhờ đó sẽ dập được đám cháy!
Thà là cho dân chúng biểu tình thì xã hội còn nhận ra tín hiệu của nhu cầu thay đổi và kịp thời cải sửa. Người ta đã dại dột phủ cái chăn ướt lên lò lửa, tưởng rằng nhờ đó sẽ dập được đám cháy!
- Nguyễn-Xuân Nghĩa
Việt Long: Chúng tôi nhớ là sáu bảy năm trước, khi phân tích yêu cầu cải cách của Trung Quốc, ông có nói rằng lãnh đạo của họ ở vào cái thế "cưỡi lưng cọp". Liệu lãnh đạo của Việt Nam ngày nay có gặp hoàn cảnh đó không?
Nguyễn-Xuân Nghĩa: Chúng ta hiểu rằng họ lo sợ thay đổi sau khi sách động quần chúng hy sinh vì lý tưởng độc lập và ngày nay quần chúng nói chung thì thất vọng về chủ quyền và độc lập bên cạnh sức ép rất mạnh của Trung Quốc. Một số thành phần trung lưu thì cho rằng thà là chịu nhịn để còn kiếm ăn, tức là hy sinh về chính trị để đạt một số kết quả thực tế về kinh tế. Nhưng khi kinh tế bị suy trầm và thậm chí suy thoái thì lý do nhịn nhục không còn nữa. Sau cùng, giới trung lưu có thể còn đắn đo cân nhắc chứ những người cùng khốn ở dưới đáy thì hết đất lùi và tôi cho rằng thành phần này mới tạo ra thay đổi hay cách mạng nếu thiểu số quan tâm ở trên chú ý đến cuộc sống và nguyện vọng của họ. Thí dụ điển hình nhất chính là nạn cướp đất của người dân.
Việt Long: Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc trao đổi này.
Chính trị - kinh tế: chiếc cầu đã gẫy (RFA 2-7-13) -- P/v Phạm Chí Dũng ◄
Mặc Lâm, biên tập viên RFA
Việt Nam luôn bảo lưu quan điểm chính trị và kinh tế không cần thiết phải song hành trong khi khái niệm này được thế giới chứng minh ngược lại. Điều gì đang xảy ra trong nền kinh tế và chính trị không thể đồng hành ấy? Mặc Lâm phỏng vấn Tiến sĩ kinh tế Phạm Chí Dũng để tìm câu trả lời.
Nhiều tướng lĩnh lên tiếng
Mặc Lâm: Thưa ông, kinh tế và chính trị đối với các nước không cộng sản là cặp phạm trù tương quan không thể tách rời. Đối với Việt Nam phải chăng hậu quả đang xảy ra xung đột trên cả hai lĩnh vực kinh tế và chính trị?
TS. Phạm Chí Dũng: Câu hỏi của anh không chỉ có tính triết học mà còn cả về “thần học”. Vật chất và ý thức thượng tầng luôn đi đôi và dính liền với nhau. Nhưng cái mà tôi muốn đề cập là hình như đang có một thế lực “thần quyền” nào đó ở Việt Nam, đang dụng tâm lấy ý thức và trên hết là ý thức hệ để làm mờ nhạt những xung đột xã hội có nguy cơ sắp bùng nổ.
Hãy tự hỏi, sau 38 năm từ ngày chấm dứt chiến tranh, dù rằng GDP và đời sống người dân luôn được báo cáo là “năm sau tăng cao hơn năm trước”, nhưng nạn tham nhũng và mức sống dân tình vẫn tỷ lệ nghịch với nhau như thể theo cấp số nhân.
Chưa bao giờ nhóm lợi ích và chủ nghĩa thân hữu lại bộc lộ nanh vuốt của chúng một cách lộ liễu, bài bản và thủ đoạn như hiện nay – như một hình ảnh mà người phương Tây đã đúc kết là “chủ nghĩa tư bản dã man”. Cũng chưa bao giờ hố phân cách giữa người giàu và người nghèo trong xã hội lại lớn đến như thế này.
Thế thì cứ mãi “Học tập tư tưởng Hồ Chí Minh” để làm gì? Điều gì sẽ có ích từ lời dạy của tiền nhân nếu không được nhập tâm tới nơi tới chốn đối với lớp hậu bối để trở thành “công bộc” xứng đáng?
Xung đột giai cấp cũng từ đó mà khơi nguồn. Xung đột tư tưởng và những gì thuộc về thượng tầng cũng bắt nguồn từ xung đột giai cấp. Hậu quả cho đến nay của kinh tế và nền chính trị mà anh hỏi cũng là một cặp phạm trù mang tính hệ lụy tất yếu.
Chúng ta hãy quay trở lại với biểu đồ “suy thoái tư tưởng” của nền kinh tế từ những năm 2005-2006 đến nay. Cách đây 7-8 năm, tình hình kinh tế vẫn còn trong sức chịu đựng của người dân, tham nhũng lộ diện nhưng chưa hoành hành lộ thiên như bây giờ. Còn hiện nay, dường như mọi việc đang mất kiểm soát, không ai đứng ra trị tham nhũng, không ai dám chịu trách nhiệm về một nền kinh tế lụn bại và bị lũng đoạn từ trong ra ngoài.
Thế thì chính trị đi xuống cũng là tất yếu thôi. Hệ lụy ấy - một người dân bình thường cũng có thể nhìn thấy còn rõ hơn đêm giữa ban ngày. Ở vỉa hè, người dân công khai nói về những mâu thuẫn trong nội bộ đảng, không chỉ về một đồng chí X nào đó mà còn cả về các nhóm và phe phái đang đấu tranh với nhau, nhưng không phải là cuộc tranh đấu để có hạnh phúc giai cấp như Mác nói, mà là vì động cơ cá nhân.
Mặc Lâm: Có phải xuất phát từ những điều như ông vừa nói làm cho sự lên tiếng ngày càng nhiều của những tướng lãnh đã về hưu hay các nhà cách mạng lão thành trong thời gian gần đây?
TS. Phạm Chí Dũng: Nhiều tướng lĩnh về hưu và cách mạng lão thành đã phải thốt lên là chưa bao giờ Đảng bị phân hóa như hiện nay, chưa bao giờ mầm mống xung đột trong Đảng xuất hiện dày đặc đến thế trong bối cảnh chân đứng chính trị của Đảng đang trở nên mong manh hơn lúc nào hết.
Những vị tướng lĩnh lão thành như Nguyễn Quốc Thước và Nguyễn Trọng Vĩnh đều là nhân chứng sống động cho rạng bình minh đã lướt qua và ráng hoàng hôn đang ập đến.
Đó là cái gì, nếu không phải là một dạng đồng pha giữa đồ thị lao dốc của kinh tế với biểu đồ suy thoái của chính trị? Nhưng ở một thái cực ngược lại, chưa bao giờ kinh tế và chính trị, hay nói chính xác hơn là chính trị với kinh tế, lại bị lại tách rời đến thế này. Dường như chính khách chỉ là chính khách mà quên bẵng mình là “công bộc”, và người ta lo lắng đến chức phận của mình hơn hẳn chuyện cơm no áo ấm của nhân dân.
Hãy trở lại câu hỏi của anh, trong đó nêu rằng ở các nước phát triển, mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị là không thể tách rời. Còn nếu sự tách rời đó đang và sẽ xảy ra ở Việt Nam thì sự thể sẽ như thế nào?
Hiển nhiên, ai cũng thấy là một nền chính trị sẽ không thể giữ được chân đứng vững chắc nếu nó tách rời cơ sở hạ tầng kinh tế, thoát ly cái chức trách lo lắng cho đồng bào của mình.
Làm sao để thay đổi?
Mặc Lâm: Ông dự đoán thế nào nếu ông Thống đốc ra đi? Một nền kinh tế tươi mới hơn hay cần thời gian chuyển tiếp chờ đợi người kế vị rửa sạch những gì mà ông Bình để lại?
TS. Phạm Chí Dũng: Thành thật mà nói, tôi cũng không dám hy vọng rằng bỏ đi một nhân vật như Thống đốc Nguyễn Văn Bình có thể làm cho tình hình kinh tế tốt hơn, nhất là với bệnh trạng các huyết mạch tài chính đã xơ vữa cùng tắc nghẽn, luôn chực chờ một sang chấn bùng vỡ.
Tôi hiểu câu hỏi của anh và tâm tư của những người mà tôi có thể đồng cảm. Không phải vì những người này không quá chán ngán não trạng và cung cách của giới quan chức lợi ích và những người theo chủ nghĩa thân hữu, mà có thể họ chưa tìm được một lối ra nào từ thực trạng mà họ coi là “đánh bùn sang ao”. Thay kẻ này thì sẽ có ngay một kẻ khác trám vào, có khi còn tệ hơn nữa - họ nghĩ thế.
Nhưng bài toán đang thắt nút tại điểm sinh tử của nó: nếu những lãnh đạo vô trách nhiệm không ra đi thì ai sẽ phải đi ra? Người dân chăng? Mà nhân dân thì còn nơi nào để mà đi khi mọi nơi đều là quan chức, và hơn thế, mọi nơi đều vang lên tiếng chuông báo động về nạn quan chức lộng hành nhũng nhiễu.
Sự thay đổi tối thiểu, khả dĩ nhất và an toàn nhất đối với Đảng và Chính phủ là cần từ bỏ chế độc quyền kinh doanh và độc quyền quản lý tài chính – điều mà chính Quốc hội cũng đã một số lần phải lên tiếng. Nhưng sự lên tiếng này vẫn còn quá nhỏ nhẹ trong thời buổi âm thanh lũng đoạn ồn ã hơn rất nhiều.
Nhưng nói gì thì nói, hãy nên bắt đầu từ việc nhỏ với những kết quả nhỏ, bởi những người muốn có một sự thay đổi mang tính cải tổ ngay lập tức sẽ phải rước lấy nỗi thất vọng tức thì. Trong bối cảnh chính trị “đồng hành” với kinh tế như thế này, thật khó có thể xảy ra một biến đổi nào đủ lớn để thỏa mãn một phần nhỏ yêu cầu dân quyền và dân sinh, ít ra cho đến năm 2015.
Mặc Lâm: Ông có chờ đợi một thay đổi chính trị nào từ phía chính phủ để kích hoạt nền kinh tế hiện nay?
TS. Phạm Chí Dũng: Một thay đổi nào đó, nếu có, theo tôi chỉ có thể xảy đến từ Chính phủ. Nếu 2008 là thời điểm khởi đầu cho chu kỳ lao dốc của đường biểu diễn kinh tế quốc gia, thì biểu đồ suy thoái niềm tin công dân đối với Chính phủ cũng song hành không kém thua về khía cạnh bĩ cực.
Chưa bao giờ trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam lại có một chính phủ, với một bộ máy công quyền đậm dấu ấn tư quyền và quá tươi hồng trong công tác tham mưu, bị sói mòn niềm tin xã hội đến như thế.
Uy tín cá nhân thủ tướng cũng vì thế bị “giảm sút nghiêm trọng” – như tổng kết của không ít nhà phân tích chính trị trong nước và quốc tế. Nhưng tôi cho rằng tính từ “nghiêm trọng” còn mang hàm ý khiêm tốn, nếu tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân thật sự công khai và minh bạch.
Thật quá rõ, một bộ máy tham mưu như các bộ ngành hiện thời là quá khó cho bất cứ thủ tướng nào trên thế giới để lấy lại những gì đã mất.
Mặc Lâm: Xin cám ơn ông.
Việt Nam: Làn sóng bắt bớ blogger sẽ lan tràn? (RFI 3-7-13)
- Cuộc chiến đất đai: Khủng hoảng quyền sử dụng đất tại Việt Nam (Defend the Defenders). - ‘TAM NÔNG’ SẮP ĐƯỢC SƯỚNG LÊN ?! (Bùi Văn Bồng). - BÀI TOÁN GIỮ ĐẤT TRỒNG LÚA (Bùi Văn Bồng).
- Doanh nghiệp trong vòng xoáy nợ nần (SGTT).
- Sau một đêm, mất hàng trăm tỷ đồng (TP).
- Giá nông sản xuất khẩu giảm mạnh (TN).
Thân phận đồng bào ta: Sống trong rừng (NLĐ 29-6-13) -- Xót xa phận người (NLĐ 30-6-13) Khó “thoát ly” khỏi rừng (NLĐ 1-7-13) ◄
Giá lúa thấp hơn giá ốc bươu vàng: sự thật đắng lòng (SGTT 3-7-13)Thức ăn chăn nuôi ngoại “bóp chết” nội (DV 3-7-13)
Nợ có khả năng mất vốn chiếm gần 60% nợ xấu
- Dân bị đặt trong thế phải thích nghi với tham nhũng? (PLTP).
- Bệnh thành tích vẫn phổ biến (TBKTSG). – Khắc phục bệnh chạy theo thành tích (TP).
- Tiến sĩ về HN không vì tiền mà vì tấm lòng (VNN).
- Đối thoại để giải quyết bức xúc của dân (SGGP). – Tồn tại của thành phố rõ ràng gắn với trách nhiệm cá nhân (LĐ).
- Kiến nghị sử dụng đất quốc phòng hợp lý (PLTP).
- “Đập thủy điện lớn, nhỏ đều có sự cố” (PLTP).
GÓP Ý TIẾP VỀ HIẾN PHÁP VÀ LUẬT ĐẤT ĐAI (4-7-13) -- Với 100 người ký tên (bản PDF để in) ◄◄◄
Luật rừng và đám đông hung hãn ở VN (BBC 3-7-13) -- Bài Phạm Chí Dũng ◄
Những dấu hiệu điêu tàn (RFA 3-7-13) ◄ Tiền ơi rơi đâu mất rồi ...? (Tamnhin 4-7-13)
Nhàn đàm về những người chống cộng quá khích (DL 4-7-13) ◄
GS.TSKH Nguyễn Quang Thái: Kinh tế còn khó khăn một vài năm nữa (Petrotimes 4-7-13) -- Ông này quá lạc quan! Đếm nhẩm thử xem: Hết nhiệm kỳ ông NT Dũng, kế tiếp là hai (!!) nhiệm kỳ ông NT Nhân... sau đó thì hoạ may cái nước này (nếu còn) mới ngóc đầu lên nổi!
Ưu điểm chỉ có ở Công chức Việt Nam (Tamnhin 4-7-13)
TS Lê Đăng Doanh: Vinacomin ỉ thế độc quyền... giảm thuế, tăng giá (ĐV 2-7-13) Chính sách nhiều, nhưng thực hiện quá chậm (SGTT 2-7-13)
Đưa cà phê vào luật chơi quốc tế (TT 1-7-13)
Lương tối thiểu sẽ điều chỉnh theo mô hình nào? (VnE 2-7-13)
Thị trường sữa nước tại Việt nam: “Miếng bánh” siêu lợi nhuận (NLĐ 2-7-13) Phát triển trí tuệ với giá... trên trời (TVN 2-7-13)
Núi vàng tiêu tan, kết cục bi đát của Công tử Bạc Liêu (LĐ 2-7-13)
Đại gia Việt Nam làm giàu cách nào? Những dự án triệu đô của đại gia đất Quảng (NĐT 4-7-13) - Xin nói rõ thêm giai đoạn này: "Sau khi xuất ngũ, ông từng làm nhiều nghề khác nhau.."
Vận hạn của Quốc Cường Gia Lai (DDDN 2-7-13)
TS Phạm Sỹ Liêm: Sắp lộ diện những DN BĐS làm ăn kiểu "bán nước bọt" (GD 4-7-13)
Vì sao chuyển giá, trốn thuế lại là nỗi ám ảnh? (Petrotimes 4-7-13)
Bí mật thương vụ thâu tóm Phở 24 (VTC 4-7-13)
Việt Nam luôn bảo lưu quan điểm chính trị và kinh tế không cần thiết phải song hành trong khi khái niệm này được thế giới chứng minh ngược lại. Điều gì đang xảy ra trong nền kinh tế và chính trị không thể đồng hành ấy? Mặc Lâm phỏng vấn Tiến sĩ kinh tế Phạm Chí Dũng để tìm câu trả lời.
Nhiều tướng lĩnh lên tiếng
Mặc Lâm: Thưa ông, kinh tế và chính trị đối với các nước không cộng sản là cặp phạm trù tương quan không thể tách rời. Đối với Việt Nam phải chăng hậu quả đang xảy ra xung đột trên cả hai lĩnh vực kinh tế và chính trị?
TS. Phạm Chí Dũng: Câu hỏi của anh không chỉ có tính triết học mà còn cả về “thần học”. Vật chất và ý thức thượng tầng luôn đi đôi và dính liền với nhau. Nhưng cái mà tôi muốn đề cập là hình như đang có một thế lực “thần quyền” nào đó ở Việt Nam, đang dụng tâm lấy ý thức và trên hết là ý thức hệ để làm mờ nhạt những xung đột xã hội có nguy cơ sắp bùng nổ.
Hãy tự hỏi, sau 38 năm từ ngày chấm dứt chiến tranh, dù rằng GDP và đời sống người dân luôn được báo cáo là “năm sau tăng cao hơn năm trước”, nhưng nạn tham nhũng và mức sống dân tình vẫn tỷ lệ nghịch với nhau như thể theo cấp số nhân.
Chưa bao giờ nhóm lợi ích và chủ nghĩa thân hữu lại bộc lộ nanh vuốt của chúng một cách lộ liễu, bài bản và thủ đoạn như hiện nay – như một hình ảnh mà người phương Tây đã đúc kết là “chủ nghĩa tư bản dã man”. Cũng chưa bao giờ hố phân cách giữa người giàu và người nghèo trong xã hội lại lớn đến như thế này.
Thế thì cứ mãi “Học tập tư tưởng Hồ Chí Minh” để làm gì? Điều gì sẽ có ích từ lời dạy của tiền nhân nếu không được nhập tâm tới nơi tới chốn đối với lớp hậu bối để trở thành “công bộc” xứng đáng?
Xung đột giai cấp cũng từ đó mà khơi nguồn. Xung đột tư tưởng và những gì thuộc về thượng tầng cũng bắt nguồn từ xung đột giai cấp. Hậu quả cho đến nay của kinh tế và nền chính trị mà anh hỏi cũng là một cặp phạm trù mang tính hệ lụy tất yếu.
Chúng ta hãy quay trở lại với biểu đồ “suy thoái tư tưởng” của nền kinh tế từ những năm 2005-2006 đến nay. Cách đây 7-8 năm, tình hình kinh tế vẫn còn trong sức chịu đựng của người dân, tham nhũng lộ diện nhưng chưa hoành hành lộ thiên như bây giờ. Còn hiện nay, dường như mọi việc đang mất kiểm soát, không ai đứng ra trị tham nhũng, không ai dám chịu trách nhiệm về một nền kinh tế lụn bại và bị lũng đoạn từ trong ra ngoài.
Thế thì chính trị đi xuống cũng là tất yếu thôi. Hệ lụy ấy - một người dân bình thường cũng có thể nhìn thấy còn rõ hơn đêm giữa ban ngày. Ở vỉa hè, người dân công khai nói về những mâu thuẫn trong nội bộ đảng, không chỉ về một đồng chí X nào đó mà còn cả về các nhóm và phe phái đang đấu tranh với nhau, nhưng không phải là cuộc tranh đấu để có hạnh phúc giai cấp như Mác nói, mà là vì động cơ cá nhân.
Mặc Lâm: Có phải xuất phát từ những điều như ông vừa nói làm cho sự lên tiếng ngày càng nhiều của những tướng lãnh đã về hưu hay các nhà cách mạng lão thành trong thời gian gần đây?
TS. Phạm Chí Dũng: Nhiều tướng lĩnh về hưu và cách mạng lão thành đã phải thốt lên là chưa bao giờ Đảng bị phân hóa như hiện nay, chưa bao giờ mầm mống xung đột trong Đảng xuất hiện dày đặc đến thế trong bối cảnh chân đứng chính trị của Đảng đang trở nên mong manh hơn lúc nào hết.
Những vị tướng lĩnh lão thành như Nguyễn Quốc Thước và Nguyễn Trọng Vĩnh đều là nhân chứng sống động cho rạng bình minh đã lướt qua và ráng hoàng hôn đang ập đến.
Đó là cái gì, nếu không phải là một dạng đồng pha giữa đồ thị lao dốc của kinh tế với biểu đồ suy thoái của chính trị? Nhưng ở một thái cực ngược lại, chưa bao giờ kinh tế và chính trị, hay nói chính xác hơn là chính trị với kinh tế, lại bị lại tách rời đến thế này. Dường như chính khách chỉ là chính khách mà quên bẵng mình là “công bộc”, và người ta lo lắng đến chức phận của mình hơn hẳn chuyện cơm no áo ấm của nhân dân.
Hãy trở lại câu hỏi của anh, trong đó nêu rằng ở các nước phát triển, mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị là không thể tách rời. Còn nếu sự tách rời đó đang và sẽ xảy ra ở Việt Nam thì sự thể sẽ như thế nào?
Hiển nhiên, ai cũng thấy là một nền chính trị sẽ không thể giữ được chân đứng vững chắc nếu nó tách rời cơ sở hạ tầng kinh tế, thoát ly cái chức trách lo lắng cho đồng bào của mình.
Làm sao để thay đổi?
Mặc Lâm: Ông dự đoán thế nào nếu ông Thống đốc ra đi? Một nền kinh tế tươi mới hơn hay cần thời gian chuyển tiếp chờ đợi người kế vị rửa sạch những gì mà ông Bình để lại?
TS. Phạm Chí Dũng: Thành thật mà nói, tôi cũng không dám hy vọng rằng bỏ đi một nhân vật như Thống đốc Nguyễn Văn Bình có thể làm cho tình hình kinh tế tốt hơn, nhất là với bệnh trạng các huyết mạch tài chính đã xơ vữa cùng tắc nghẽn, luôn chực chờ một sang chấn bùng vỡ.
Tôi hiểu câu hỏi của anh và tâm tư của những người mà tôi có thể đồng cảm. Không phải vì những người này không quá chán ngán não trạng và cung cách của giới quan chức lợi ích và những người theo chủ nghĩa thân hữu, mà có thể họ chưa tìm được một lối ra nào từ thực trạng mà họ coi là “đánh bùn sang ao”. Thay kẻ này thì sẽ có ngay một kẻ khác trám vào, có khi còn tệ hơn nữa - họ nghĩ thế.
Nhưng bài toán đang thắt nút tại điểm sinh tử của nó: nếu những lãnh đạo vô trách nhiệm không ra đi thì ai sẽ phải đi ra? Người dân chăng? Mà nhân dân thì còn nơi nào để mà đi khi mọi nơi đều là quan chức, và hơn thế, mọi nơi đều vang lên tiếng chuông báo động về nạn quan chức lộng hành nhũng nhiễu.
Sự thay đổi tối thiểu, khả dĩ nhất và an toàn nhất đối với Đảng và Chính phủ là cần từ bỏ chế độc quyền kinh doanh và độc quyền quản lý tài chính – điều mà chính Quốc hội cũng đã một số lần phải lên tiếng. Nhưng sự lên tiếng này vẫn còn quá nhỏ nhẹ trong thời buổi âm thanh lũng đoạn ồn ã hơn rất nhiều.
Nhưng nói gì thì nói, hãy nên bắt đầu từ việc nhỏ với những kết quả nhỏ, bởi những người muốn có một sự thay đổi mang tính cải tổ ngay lập tức sẽ phải rước lấy nỗi thất vọng tức thì. Trong bối cảnh chính trị “đồng hành” với kinh tế như thế này, thật khó có thể xảy ra một biến đổi nào đủ lớn để thỏa mãn một phần nhỏ yêu cầu dân quyền và dân sinh, ít ra cho đến năm 2015.
Mặc Lâm: Ông có chờ đợi một thay đổi chính trị nào từ phía chính phủ để kích hoạt nền kinh tế hiện nay?
TS. Phạm Chí Dũng: Một thay đổi nào đó, nếu có, theo tôi chỉ có thể xảy đến từ Chính phủ. Nếu 2008 là thời điểm khởi đầu cho chu kỳ lao dốc của đường biểu diễn kinh tế quốc gia, thì biểu đồ suy thoái niềm tin công dân đối với Chính phủ cũng song hành không kém thua về khía cạnh bĩ cực.
Chưa bao giờ trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam lại có một chính phủ, với một bộ máy công quyền đậm dấu ấn tư quyền và quá tươi hồng trong công tác tham mưu, bị sói mòn niềm tin xã hội đến như thế.
Uy tín cá nhân thủ tướng cũng vì thế bị “giảm sút nghiêm trọng” – như tổng kết của không ít nhà phân tích chính trị trong nước và quốc tế. Nhưng tôi cho rằng tính từ “nghiêm trọng” còn mang hàm ý khiêm tốn, nếu tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân thật sự công khai và minh bạch.
Thật quá rõ, một bộ máy tham mưu như các bộ ngành hiện thời là quá khó cho bất cứ thủ tướng nào trên thế giới để lấy lại những gì đã mất.
Mặc Lâm: Xin cám ơn ông.
Việt Nam: Làn sóng bắt bớ blogger sẽ lan tràn? (RFI 3-7-13)
- Cuộc chiến đất đai: Khủng hoảng quyền sử dụng đất tại Việt Nam (Defend the Defenders). - ‘TAM NÔNG’ SẮP ĐƯỢC SƯỚNG LÊN ?! (Bùi Văn Bồng). - BÀI TOÁN GIỮ ĐẤT TRỒNG LÚA (Bùi Văn Bồng).
- Doanh nghiệp trong vòng xoáy nợ nần (SGTT).
- Sau một đêm, mất hàng trăm tỷ đồng (TP).
- Giá nông sản xuất khẩu giảm mạnh (TN).
Thân phận đồng bào ta: Sống trong rừng (NLĐ 29-6-13) -- Xót xa phận người (NLĐ 30-6-13) Khó “thoát ly” khỏi rừng (NLĐ 1-7-13) ◄
Giá lúa thấp hơn giá ốc bươu vàng: sự thật đắng lòng (SGTT 3-7-13)Thức ăn chăn nuôi ngoại “bóp chết” nội (DV 3-7-13)
Nợ có khả năng mất vốn chiếm gần 60% nợ xấu
- Dân bị đặt trong thế phải thích nghi với tham nhũng? (PLTP).
- Bệnh thành tích vẫn phổ biến (TBKTSG). – Khắc phục bệnh chạy theo thành tích (TP).
- Tiến sĩ về HN không vì tiền mà vì tấm lòng (VNN).
- Đối thoại để giải quyết bức xúc của dân (SGGP). – Tồn tại của thành phố rõ ràng gắn với trách nhiệm cá nhân (LĐ).
- Kiến nghị sử dụng đất quốc phòng hợp lý (PLTP).
- “Đập thủy điện lớn, nhỏ đều có sự cố” (PLTP).
GÓP Ý TIẾP VỀ HIẾN PHÁP VÀ LUẬT ĐẤT ĐAI (4-7-13) -- Với 100 người ký tên (bản PDF để in) ◄◄◄
Luật rừng và đám đông hung hãn ở VN (BBC 3-7-13) -- Bài Phạm Chí Dũng ◄
Những dấu hiệu điêu tàn (RFA 3-7-13) ◄ Tiền ơi rơi đâu mất rồi ...? (Tamnhin 4-7-13)
Nhàn đàm về những người chống cộng quá khích (DL 4-7-13) ◄
GS.TSKH Nguyễn Quang Thái: Kinh tế còn khó khăn một vài năm nữa (Petrotimes 4-7-13) -- Ông này quá lạc quan! Đếm nhẩm thử xem: Hết nhiệm kỳ ông NT Dũng, kế tiếp là hai (!!) nhiệm kỳ ông NT Nhân... sau đó thì hoạ may cái nước này (nếu còn) mới ngóc đầu lên nổi!
Ưu điểm chỉ có ở Công chức Việt Nam (Tamnhin 4-7-13)
TS Lê Đăng Doanh: Vinacomin ỉ thế độc quyền... giảm thuế, tăng giá (ĐV 2-7-13) Chính sách nhiều, nhưng thực hiện quá chậm (SGTT 2-7-13)
Đưa cà phê vào luật chơi quốc tế (TT 1-7-13)
Lương tối thiểu sẽ điều chỉnh theo mô hình nào? (VnE 2-7-13)
Thị trường sữa nước tại Việt nam: “Miếng bánh” siêu lợi nhuận (NLĐ 2-7-13) Phát triển trí tuệ với giá... trên trời (TVN 2-7-13)
Núi vàng tiêu tan, kết cục bi đát của Công tử Bạc Liêu (LĐ 2-7-13)
Đại gia Việt Nam làm giàu cách nào? Những dự án triệu đô của đại gia đất Quảng (NĐT 4-7-13) - Xin nói rõ thêm giai đoạn này: "Sau khi xuất ngũ, ông từng làm nhiều nghề khác nhau.."
Vận hạn của Quốc Cường Gia Lai (DDDN 2-7-13)
TS Phạm Sỹ Liêm: Sắp lộ diện những DN BĐS làm ăn kiểu "bán nước bọt" (GD 4-7-13)
Vì sao chuyển giá, trốn thuế lại là nỗi ám ảnh? (Petrotimes 4-7-13)
Bí mật thương vụ thâu tóm Phở 24 (VTC 4-7-13)
