-Mất phóng xạ Cs-137 ở Nhà máy xi măng Bắc Kạn
Nguồn phóng xạ Cs-137 ở Nhà máy xi măng Bắc Kạn bị mất từ khi nào không rõ
Người dân ở TP.Bắc Kạn đang lo lắng đứng ngồi không yên vì nguồn phóng xạ Cs-137 được lưu giữ tại kho Nhà máy xi măng Bắc Kạn bị mất từ khi nào không rõ.
Mất phóng xạ Cs-137 ở Nhà máy xi măng Bắc Kạn (TN 4-1-16)
Nhà máy xi măng Bắc Kạn ở P.Xuất Hóa, TP.Bắc Kạn, cách quốc lộ 3 khoảng 1 km. Toàn bộ nhà máy đã ngừng hoạt động từ nhiều ngày nay, cây cỏ mọc um tùm, không có bảo vệ trông coi.
Thượng tá Nguyễn Văn Hòa, Trưởng phòng tham mưu, Công an tỉnh Bắc Kạn cho hay, nhận chỉ đạo của UBND tỉnh, công an đã phối hợp với Sở Khoa học - Công nghệ yêu cầu Công ty CP xi măng Bắc Kạn di chuyển nguồn phóng xạ được lưu giữ tại kho chứa của Nhà máy xi măng Bắc Kạn về nơi cất giữ an toàn trước ngày 15.12.2015.
Tuy nhiên, khi liên lạc với ông Đinh Văn Bằng, nguyên Giám đốc Công ty CP xi măng Bắc Kạn, ông này cho biết, phía công ty kiểm tra, báo lại là không thấy nguồn phóng xạ CS-137 đâu nữa. Ngay sau khi phát hiện nguồn phóng xạ này bị mất, công an tỉnh cùng với Sở Khoa học - Công nghệ, Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Kạn khám nghiệm hiện trường, lấy lời khai của những người liên quan.
Nhà máy xi măng Bắc Kạn đã dừng hoạt động, bị Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) tại Bắc Kạn phong tỏa để thi hành án, thu hồi tài sản thế chấp. Đến nay vẫn chưa xác định được chính xác thời điểm nguồn phóng xạ Cs-137 bị mất là khi nào.
Sở Khoa học - Công nghệ Bắc Kạn cho biết, nguồn phóng xạ Cs-137 được đặt trong hộp chì, bọc bên ngoài là thùng gỗ, có kích thước 50x35x20 cm.
Thái Sinh - Anh Đan/Thanh Niên
-Tìm hoài không ra nên 'chất phóng xạ là vô hại'
HÀ NỘI (NV) - Cục An Toàn Bức Xạ và Hạt Nhân của Bộ Khoa Học-Công Nghệ Việt Nam vừa tuyên bố, thiết bị chứa phóng xạ loại Co-60 của nhà máy thép Pomina 3 “vô hại,” kể cả bị cháy nổ.
Tuyên bố vừa kể giống như Cục An Toàn Bức Xạ và Hạt Nhân tự thóa mạ chính họ.
 Ông Vương Hữu Tấn, người đội nón lá (bên phải), cùng tùy tùng bay từ Hà Nội vào để tìm thiết bị chứa phóng xạ bị mất ở một bãi rác tại huyện Tân Thành. Tìm không ra, ông ta tuyên bố nó vô hại. (Hình: Pháp Luật TP.HCM) |
Hồi trung tuần tháng 4 năm 2015, sau khi xảy ra có tin, nhà máy thép Pomina 3 bị thất lạc thiết bị chứa phóng xạ loại Co-60, ông Vương Hữu Tấn, cục trưởng Cục An Toàn Bức Xạ và Hạt Nhân từng nhấn mạnh, nếu phóng xạ vẫn nằm nguyên trong vỏ bọc thì không đáng ngại nhưng nếu vỏ bọc hư hỏng do tác động của ngoại lực hoặc bị đưa vào các cơ sở chế biến phế liệu để nấu chảy thì đó sẽ là thảm họa.
Cũng vào thời điểm đó, khi được hỏi về sự kiện vừa kể, phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Việt Nam, khẳng định, giới hữu trách tại Việt Nam sẽ tìm mọi cách để thu hồi thiết bị chứa phóng xạ bị thất lạc vì “bảo đảm bảo an toàn cho dân chúng luôn là mục tiêu cao nhất.”
Tuy nhiên đến nay, giới hữu trách tại Việt Nam vẫn chưa thu hồi được thiết bị chứa phóng xạ bị thất lạc, Cục An Toàn Bức Xạ và Hạt Nhân đổi giọng, bảo rằng nó “vô hại.”
Những thông tin có liên quan đến vụ thất lạc thiết bị chứa phóng xạ loại Co-60 của nhà máy thép Pomina 3 cho thấy, chế độ Hà Nội thiếu thành thật khi tuyên bố “bảo đảm bảo an toàn cho dân chúng luôn là mục tiêu cao nhất.”
Nhà máy thép Pomina 3 (tọa lạc tại khu công nghiệp Phú Mỹ I, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu), sử dụng 5 thiết bị chứa phóng xạ loại Co-60 để kiếm tra cả quá trình luyện thép lẫn chất lượng thép thành phẩm. Phóng xạ loại Co-60 có hoạt độ khoảng 233mCi. Ở khoảng cách 10 cm, loại phóng xạ này có thể tạo ra liều chiếu xạ là 2.5mSv/h trong khi tổng liều chiếu xạ đối với người bình thường không được quá 1mSv/năm. Dẫu phóng xạ loại Co-60 được lưu giữ trong hộp riêng nhưng tiếp xúc với thiết bị chứa loại phóng xạ này ở khoảng cách dưới 2 mét vẫn có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Hôm 1 tháng 4, 2015, nhà máy thép Pomina 3, gửi công văn, thông báo với Sở Khoa Học-Công Nghệ và công an của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu về việc bị thất lạc một trong 5 thiết bị có chứa phóng xạ loại Co-60.
Thêm ba ngày nữa, hôm 6 tháng 4, 2015, Cục An Toàn Bức Xạ và Hạt Nhân của Việt Nam mới cử người và đưa thiết bị đến tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu hỗ trợ tìm kiếm. Cũng tới lúc đó, cảnh báo về việc có thiết bị chứa phóng xạ bị thất lạc mới được gửi cho công chúng.
Ðáng lưu ý là theo báo cáo của nhà máy thép Pomina 3 thì thiết bị chứa phóng xạ bị thất lạc vào ngày 25 tháng 3 nhưng theo ông Ðào Ðức Hùng, nhân viên phụ trách an toàn bức xạ, đang làm thủ tục xin nghỉ việc thì chuyện thất lạc thiết bị chứa phóng xạ xảy ra từ... tháng 11 năm ngoái.
Ông Hùng tường trình, vào tháng 9 năm ngoái, sau khi thép lỏng trong một lò nấu thép tràn ra bên ngoài, ông Hùng đã đi mượn thiệt bị đo phóng xạ về kiểm tra thiết bị chứa phóng xạ đặt tại lò nấu thép đó và phát giác bức xạ cao hơn mức cho phép gấp nhiều lần. Cũng vì vậy, nhà máy Pomina 3 phải gỡ thiết bị chứa phóng xạ bị hư ra.
Vì nhà máy thép Pomina 3 không có kho riêng để lưu giữ thiết bị chứa phóng xạ nên thiết bị chứa phóng xạ được đem cất vào kho bình thường. Sau đó, do sợ bị nhiễm phóng xạ, công nhân không dám ra vào kho, lãnh đạo nhà máy thép Pomina 3 ra lệnh mang thiết bị chứa phóng xạ bị hư ra bỏ vạ vật ở bên ngoài.
Sáng 17 tháng 11 năm ngoái, ông Hùng phát giác thiết bị chứa phóng xạ bị hư biến mất. Ông báo cáo thì lãnh đạo nhà máy bảo ông... tự tìm. Sau Tết âm lịch, ông Hùng xin nghỉ việc vì sức khỏe sa sút. Khi làm thủ tục xin nghỉ việc, ông Hùng khuyên lãnh đạo nhà máy thép Pomina 3 nên báo với chính quyền việc mất thiết bị chứa phóng xạ. Nếu không, chính ông sẽ báo cho công an.
Ngày 1 tháng 4, 2015, nhà máy thép Pomina 3 báo cho công an chuyện thiết bị chứa phóng xạ bị thất lạc vì khi bàn giao công việc, ông Hùng... không giải trình được rằng tại sao lại thiếu một thiết bị chứa phóng xạ!
Tuy nhiều nhân chứng xác nhận, thiết bị chứa phóng xạ bị thất lạc từ tháng 11 năm ngoái nhưng lãnh đạo nhà máy thép Pomina 3 vẫn khăng khăng cho rằng, thiết bị chứa phóng xạ chỉ mới bị thất lạc hồi tháng 3 năm nay vì tháng 12 năm ngoái, Sở Khoa Học-Công Nghệ tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu có đến kiểm tra định kỳ về các thiết bị chứa phóng xạ và có... biên bản ghi nhận các thiết bị chứa phóng xạ vẫn còn đầy đủ, nguyên vẹn!
Một viên đại tá, phó giám đốc công an tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu từng cho biết, đã xác minh và xác định, hồi tháng 12 năm ngoái, đoàn kiểm tra của Sở Khoa Học-Công Nghệ tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu chỉ kiểm tra sổ sách, không kiểm tra thực tế! (G.Ð)
-SỰ CỐ PHÓNG XẠ Ở VŨNG TÀU VÀ NHỮNG ĐIỀU ĐÁNG SỢ SẼ XẨY RA
Giữa tháng 9 năm ngoái công luận ở cả Việt Nam xôn xao về việc một thiết bị chụp ảnh phóng xạ có chứa nguồn Iridium-192 của công ty APAVE bị mất cắp ở Sài Gòn. May mắn là sau 6 ngày tìm kiếm ráo riết, người ta đã lấy lại được thiết bị này trong tình trạng nguyên vẹn, không bị phá hỏng hay tháo gỡ.
Câu chuyện vẫn còn nóng hổi, chưa chìm vào quên lãng, thì chỉ 6 tháng sau, lại có tin một thiết bị phóng xạ khác chứa Cobalt-60 bị mất ở Vũng Tàu, Cho tới nay, sau 3 tuần khẩn cấp tìm kiếm, vẫn chưa có manh mối cụ thể nào, mặc dù Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu đã chỉ đạo “bằng mọi giá (phải) tìm kiếm được nguồn phóng xạ trong thời gian sớm nhất” và loan báo sẽ có khen thưởng cho người tìm được. Theo dõi các thông tin về việc này trên báo chí, người đọc không khỏi kinh ngạc khi biết rằng thiết bị đã bị mất từ nhiều tháng nay sau khi được tháo ra từ dây chuyền sản xuất thép của hãng Pomina 3 ở huyện Tân Thành. Sự việc chỉ bị lộ ra khi người chịu trách nhiệm an ninh phóng xạ hết nhiệm vụ bàn giao giấy tờ, thiết bị cho người kế nhiệm. Trong suốt nhiều tháng trời, không ai biết tới thiết bị này trôi nổi ở đâu.
Mối nguy hiểm của thiết bị chứa phóng xạ
Trong mấy năm qua đã có ít ra là 6 lần các thiết bị phóng xạ bị thất lạc hay mất cắp ở Việt Nam. Song có lẽ vụ mất mát ở Vũng Tàu làm xáo động công luận nhiều nhất.
Theo các thông tin được phổ biến, thiết bị này nặng quãng 45 kg. Phần nguy hiểm nhất là khối phóng xạ Cobalt-60, mà theo tính toán của các nhà chuyên môn, nguồn phóng xạ này có thể gây ra liều xạ tương đương (dose equivalence) quãng 2,5 mSv trong 1 giờ (mSv/h) ở khoảng cách 10 cm. Một người dân thường không hình dung nổi sự nguy hiểm qua những con số trừu tượng trên. Song nếu đặt giả thử là hộp phóng xạ này – khi được tháo ra khỏi lớp chì bao bọc trong thiết bị chỉ nhỏ hơn 1 bao diêm – được bỏ vào túi quần trong 10 tiếng đồng hồ khi làm việc, thì liều lượng phóng xạ và hậu quả sẽ như thế nào? Liều phóng xạ con người thu nhận sẽ tỷ lệ nghịch với khoảng cách bình phương từ người tới nguồn phóng xạ. Nghĩa là nếu khoảng cách được rút ngắn 1/10 (1cm, thay vì 10cm) thì hiệu năng phóng xạ sẽ tăng gấp 100 . Trong 10 tiếng đồng hồ , người có khối phóng xạ trong túi quần sẽ bị: 2,5mSv x 100 x 10= 2500 mSv, =2,5 Sivert tương ứng với liều năng lượng 2,5 Gy, ít nhất gây cháy bỏng cấp tính cho vùng da tiếp cận, ảnh hưởng tới bạch cầu, hồng cầu trong máu, và sau này nhiều khả năng sẽ bị ung thư.
Một tai nạn tương tự như kịch bản trên, nhưng với mức năng lượng phóng xạ cao hơn nhiếu (37 Ci), trên thực tế đã xẩy ra ở Yanango, Peru năm 1999. Một công nhân có nhiệm vụ sử dụng thiết bị phóng xạ để kiểm tra vết nứt trong đường ống dẫn nước. Khi thanh phóng xạ Iridium-192 rớt ra khỏi thiết bị, ông ta đã nhặt lại và đút vào túi quần. Buổi tối ở nhà, ông ta bị đau ở đùi. Hai ngày sau chỗ đau sưng đỏ, mọng nước rồi các vùng da thịt liên hệ bị hủy hoại. Sáu tháng sau đó nhiều cuộc giải phẫu phải cưa bỏ hoàn toàn chân nạn nhân. Các chuyên gia tính toán rằng đùi của người công nhân này đã bị nhiễm 1 lượng phóng xạ quãng 100Gy.
Mối nguy hiểm sẽ lớn gấp bội khi hộp chứa phóng xạ bị mở ra. Năm 1987 ở Goiania, Brazil xẩy ra vụ trôm cắp một thiết bị y tế (hoạt độ 1375 Ci) dùng trong xạ trị đã được thanh lý. Hai kẻ trộm bán thiết bị này cho một cửa hàng phế liệu. Trước đó, họ khui mở hộp chứa Cobalt-60, thích thú với chất bột phóng xạ lấp lánh, chia cho nhiều người cùng chơi, trong đó có cả trẻ em. Mấy ngày sau đó nhiều người đồng loạt bị bệnh. Nhà nước Brazil đã phải đo bức xạ ở 112.000 người, tìm thấy 244 người bị nhiễm xạ. Bốn người chết sau đó 4-5 tuần, nhiều người bị cưa tay sau khi bị hoại tử do dính bột phóng xạ. Dân sống trong vùng đất nhiễm phóng xạ phải bỏ nhà cửa đi nơi khác.
Một tai nạn khác đã xẩy ra ở Samut Prakarn, Thái Lan vào tháng giêng 2000. Cũng là do ăn trộm thiết bị y khoa đã được thanh lý, không có kiểm soát an ninh phóng xạ. Cũng là tình trạng phá hộp chứa phóng xạ Cobalt-60 (hoạt độ 425 Ci), mà kết quả là có 10 người bị nhiễm xạ nặng, 4 người trong số đó chết trong vòng 6-8 tuần. 2000 người dân sống trong vùng phải thường xuyên được theo dõi sức khỏe.
Nếu hộp chứa phóng xạ đã được nấu chung với sắt thép phế liệu để tái chế?
Trong trường hợp giả định này, thì đã xuất hiện ở thị trường một số sắt thép nhiễm phóng xạ dùng trong xây dựng và có khi cả ở đồ kim loại gia dụng. Lượng phóng xạ sẽ nhỏ, do đã được pha loãng chung với kim loại khác. Song nếu gia đình có trẻ em sống trong một căn nhà mà các vật dụng kim loại phát ra tia phóng xạ từ năm này sang năm khác, thì ảnh hưởng về sức khỏe không hề nhỏ.
Trên thế giới đã nhiều lần xuất hiện sắt thép nhiễm phóng xạ, và sau đây là những trường hơp tiêu biểu:
Năm 2008 nước Đức nhập của Ấn Độ 150 tấn thiết bị bằng thép nhiễm phóng xạ (cánh quạt và phụ tùng máy kỹ nghệ). Số thiết bị này lập tức bị gửi trả lại nơi sản xuất.
Năm 2007 nước Ý tịch thu 30 tấn thép có chứa phóng xạ Cobalt-60 nhập cảng từ Trung Quốc.
Năm 1985 nhiều tòa nhà đang được xây dựng ở Arizona và Tennessee (Mỹ) bị thaó gỡ/giật sập vì đã dùng thép nhiễm phóng xạ nhập khẩu từ Mexico.
Người ta nghi ngờ rằng trong quá trình tái chế (recycling) ở Ấn Độ và Trung Quốc đã có lẫn chất phóng xạ vào sắt thép phế thải. Trong trường hơp ở Mỹ, thì điều tra được cụ thể nguồn gốc phóng xạ từ một thiết bị y tế được thanh lý và nấu chảy.
Ở Việt Nam, liệu các nhà máy luyện thép có thiết bị báo động phóng xạ trong sắt thép phế liệu?
Nếu thiết bị phóng xạ được ăn cắp và buôn lậu để làm bom phóng xạ/“bom bẩn“ (dirty bomb)?
Từ nhiều năm nay, trên khắp thế giới đã có hàng ngàn thiết bị chứa phóng xạ bị thất lạc hay ăn cắp. Phần lớn những vụ ăn cắp này là nhằm vào số sắt thép để bán phế thải, song có trường hơp nghi ngờ là kẻ cắp cố tình lấy chất phóng xạ nhằm mục đich khủng bố, ví dụ như trộn lẫn các nguồn phóng xạ với thuốc nổ để chế tạo bom phóng xạ, còn gọi là “bom bẩn”. Năm 2014 đã có tin đồn là tổ chức khủng bố “Nhà nước Hồi giáo” IS) có bom này, và dư tính cho nổ ở London. Trong các “Hội nghị thượng đỉnh an toàn hạt nhân”, mà lần cuối được tổ chức ở Den Haag 2014. ngoài các vấn đề kiểm soát Plutonium để ngăn chặn vũ khí hạt nhân, hơn 50 quốc gia tham dự đã bàn thảo về việc kiểm soát chặt chẽ cả những nguồn phóng xạ khác dùng trong y tế và kỹ nghệ.
Mối nguy hiểm đích thực nào của thiết bị phóng xạ bị mất ở Vũng Tàu?
Theo dõi các thông tin trên các phương tiện truyền thông về thiết bị phóng xạ bị mất, người đọc chú ý tới các chi tiết kỹ thuật của thiết bị không khỏi có cảm tưởng là bị dẫn vào mê lộ, mất phương hướng vì những chi tiết không đồng nhất. Khi viết về hoạt độ của thiết bị, báoSức khoẻ và Đời sống viết (ngày 6 tháng tư) là 233 mCi, Báo Vietnamexpress viết 2,33 mCi,( xin lưu ý dấu phẩy) báo Dân trí (ngày 8 tháng tư) viết với đơn vị đo lường SI : 1,58 x 10-4 TBq (1,58 nhân 10 lũy thừa trừ 4 TBq) hoán chuyển thành 4,27 mCi, báo Lao động (ngày 10 tháng tư): 1,58 x 10 4 TBq (1,58 nhân 10 lũy thừa 4 TBq) hoán chuyển thành 427 triệu mCi. 4 tờ báo, 4 thông tin khác nhau về liều lượng phóng xạ. Song may mắn là tính toán về liều lượng tương đương 2,5 mSv trong 1 giờ đồng hồ (2,5 mSv/h) mà 1 người đúng cách 10 cm phải chịu thì tất cả các báo đều thông báo giống nhau. Dựa trên thông tin này và tổng hợp các nguồn tin thì có thể cho là thiết bị bị mất ở Vũng Tàu có hoạt độ ban đầu là 4,27 mCi. Sau 5 năm sử dụng, do chu kỳ bán rã, hoạt độ còn lại hiện nay là quãng 2,33 mCi. Các thông tin khác chỉ có thể là lỗi viết hay đánh máy cẩu thả. Liều lượng 2,5 mSv/h đối với người thường (giới hạn cho phép quãng 1 mSv trong 1 năm) tạm gọi là khá cao. Song mức cao này trở nên tương đối nếu so sánh với liều lượng phóng xạ của bệnh nhân bị ung thư tuyến giáp chữa bằng J-131 hậu phẫu thuật. Những bệnh nhân này được xuất viện khi hoạt độ phóng xạ còn 30 mCi trong người, tương ứng với lượng 50 µSv/h đo cách 1 mét, hay 5 mSv/h đo cách 10 cm. Liều lượng phát xạ từ cơ thể họ trong ngày xuất viện nhiều gấp 2 liều lượng phát từ thiêt bị bị ăn cắp ở Vũng Tàu (vài ngày sau đó, liều lượng phóng xạ từ bệnh nhân sẽ giảm nhanh chóng do chu kỳ bán rã tương đối ngắn của Jod131).
Nếu so sánh với những trường hợp tai nạn phóng xạ tai tiếng ở Peru, Brazil hay Thái Lan kể trên, thì mức nguy hiểm phóng xạ của thiết bị bị mất ở Vũng Tàu có thể xem là rất thấp, song nó bộc lộ những mối đe dọa khủng khiếp khác cho toàn đất nước :
Những mối đe dọa khủng khiếp này từ đâu đến?
Từ phía nhà nước là tình trạng không có quản lý những thiết bị hay vật tư có phóng xạ:
Đã từ lâu, trên lý thuyết giấy tờ, Việt Nam đã ban hành nhiều quy chế về an toàn phóng xạ. Quy chế tạm thời đầu tiên đã có từ năm 1971. Sau đó có nhiều Pháp lệnh (1996), Nghi định (1998), Thông tư (1999) rồi Luật “Năng lượng nguyên tử” (2009) được ban hành. Gần đây nhất, PGS-TS Vương Hữu Tấn, Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân thuộc Bộ Khoa học – Công nghệ trong cuộc phỏng vấn dành cho báo Lao động đã tuyên bố “Ngày hôm nay (9.4), tôi vừa ký dự thảo thông tư 23 để Bộ trưởng Bộ KHCN ban hành, trong đó yêu cầu siết chặt việc giám sát các nguồn bức xạ…”. Tuy nhiên, những sắc lệnh ban hành chỉ làm cho có lệ. Không hề có kiểm tra việc thi hành các quy chế. Theo báo Tuổi trẻ, ông PGS TS Nguyễn văn Hùng (Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt) nói rằng, Cục An toàn bức Xạ chỉ có quãng 100 người, chỉ có khả năng ghi nhận hiện trạng sử dụng quãng 4000 thiết bị có phóng xạ ở cả nước. Quản lý ở mức đó thì chỉ đủ thời gian ghi nhận hiện trạng sử dụng phóng xạ trong sản xuất, không thể tiến hành việc quan trọng nhất là giám sát. Do đó các vấn đề như cơ sở sử dụng ra sao, chiếu xạ đúng liều không, nguồn di chuyển đi đâu, từng giờ từng phút nguồn phóng xạ đó được dùng vào mục đích gì… đều bị bỏ ngỏ.
Động thái cụ thể của nhà nước hiện nay là cho gắn thiết bị định vị (GPS) cho các dụng cụ, thiết bị có phóng xạ để định vị trí các nguồn này. Đây là 1 dự án đã tính từ năm 2012 trị giá quãng 2 tỷ VNĐ, song có lẽ biện pháp này chỉ kiểm soát được người ngay. Kẻ gian cố tình ăn cắp sẽ có cách phá, làm mất hiệu quả dụng cụ đắt giá này. Đáng lý ra cũng có cách cảnh báo rẻ tiền, do Cơ quan Nguyên tử quốc tế đề nghị năm 2007, là gắn thêm vào nguồn phóng xạ nguy hiểm một hình tam giác màu đỏ có 3 dấu hiệu: báo động phóng xạ (3 cánh quạt màu đen), đầu lâu sọ /xương người và hình người tháo chạy. Hình ảnh sẽ giúp người ít học hay không biết chữ kể cả trẻ em cũng hiểu được mức nguy hiểm của nó mà không ăn cắp hay phá vỡ.
Từ phía các cơ quan sở hữu vật liệu có phóng xạ là sự kém hiểu biết và tinh thần vô trách nhiệm
Ông Nguyễn Khắc Thanh, Phó giám đốc Sở Khoa học Công nghệ cũng nói rằng (theo báoVietnamnet), cơ quan nhà nước chỉ quản lý về số lượng, đơn vị và các đặc tính thiết bị, còn việc kiểm soát vẫn do các đơn vị sở hữu thiết bị tự đảm trách. Thế nhưng việc “tự đảm trách” kiểm soát thiết bị ở các cơ quan đơn vị đã được tiến hành ra sao?
Trong trường hợp ở Vũng Tàu, ban lãnh đạo hãng Pomina 3 hàng tháng trời hoàn toàn không có động thái phản ứng gì khi nhân viên – vào tháng 9-2014 – thông báo là lớp chì bảo vệ nguồn phóng xạ bị hư hại, cần mua chì để bọc lại. Tới ngày 17 tháng 11 khi được thông báo là thiết bị bị mất, lãnh đạo công ty vẫn bình chân như vại, không báo cáo lên nhà chức trách. Tới tháng 12, trong kỳ kiểm tra định kỳ các thiết bị phóng xạ, trong giấy tờ báo cáo, thiết bị này vẫn như là còn có ở nhà máy. Chỉ khi bàn giao danh sách máy móc cho người kế nhiệm, vào cuối tháng 3-2015 vì nhân viên phụ trách nghỉ hưu, người ta mới khám phá ra là đã mất thiết bị này.
Ông Tuấn, Phó Giám đốc công ty thú nhận: “đây là lần đầu xảy ra sự việc mất nguồn phóng xạ nên công ty rất lúng túng trong xử lý cũng như trình báo cơ quan chức năng”.
Có cần phải nói thêm gì về tác phong làm việc, trình độ nghiệp vụ, và tinh thần trách nhiệm của người lãnh đạo một công ty lớn?
Từ phía nhân viên thừa hành là cách làm việc tùy tiện không đúng qui trình đối với phóng xạ
Ông Đào Đức Hùng, nhân viên an toàn bức xạ của nhà máy cho biết rằng lớp chì bao bọc hạt phóng xạ đã bị nung nóng hư hại, dẫn đến nguồn phóng xạ bị thay đổi. Mức phát xạ cao hơn mức cho phép hàng trăm lần. Nhà máy không có kho chứa riêng nên ông Hùng phải để vào kho chứa vật tư, chung với các hàng hóa khác. Các công nhân sợ hãi phóng xạ, từ chối không vào nhà kho để lấy vật liệu, nên ông Hùng đành phải cho thiết bị này vào một thùng gỗ, đưa ra khu đất trống, vắng người qua lại.
Đây là lỗi lầm trực tiếp gây ra việc mất cắp thiết bị. Thực ra, ông Hùng vẫn có thể để thiết bị trong kho vật tư , nếu không có vỏ chì bao bọc thì dùng gạch bê tông hay kim loại làm thành một bức tường thật dầy vẫn có thể ngăn được nguồn phóng xạ. Nếu độ phóng xạ đo 100 cm ở ngoài bức tường không hơn 50µSv/h thì hoàn toàn chấp nhận được (tương ứng với lượng phóng xạ ở bệnh nhân được chữa bằng thuốc phóng xạ khi xuất viện). Các công nhân ra vào nhà kho, ngoài “vòng cấm địa” vẫn an toàn.
Để rút kinh nghiệm, Cục An toàn bức xạ nên thiết lập một đường dây nóng để tư vấn kỹ thuật cho các công ty, đơn vị cách xử lý khi gặp sự cố phóng xạ tương tự.
Mặt khác, trong báo Tuổi trẻ, PGS TS Nguyễn văn Hùng (Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt) lại cho biết thêm: (trích) “…Công nhân lao động trực tiếp với thiết bị (phóng xạ) này mới thật sự đáng lo ngại. Họ không hề được bảo hộ chuyên dụng. Rất ít công nhân đeo liều kế bức xạ để tiện cho việc kiểm tra mức độ nhiễm xạ. Tôi ( GS Hùng) muốn nhấn mạnh, đây là tình hình chung và .. thiệt lớn nhất là người lao động khi sức khỏe bị âm thầm xâm hại hàng ngày.
Công nhân làm việc trực tiếp với các thiết bị có nguồn phóng xạ nên đòi hỏi được trang bị bảo hộ chuyên dụng (hết trích)”.
*
Những hậu quả của sự cố ở Vũng Tàu kể trên đều do con người gây ra, từ cấp độ thấp nhất là người lao động chân tay, tới các cán bộ quản lý doang nghiệp ngồi trong phòng làm việc gắn máy lạnh, cho tới những nhà chính trị hoạch định chính sách, tất cả đều có mẫu số chung là tình trạng thiếu hiểu biết đáng lo ngại về phóng xạ nói riêng và phong cách làm việc tùy tiện, nói chung.
Ngoài vấn đề thiết bị phải bảo đảm an toàn, làm việc với phóng xạ đòi hỏi con người có nghiệp vụ chuyên môn cao, tinh thần lao động nghiêm túc, tôn trọng kỷ luật. Đừng quên là thảm họa hạt nhân ở Chernobyl là do chính con người với những quyết định sai lầm gây ra. Ở Đức, một quốc gia kỹ nghệ hàng đầu thế giới với một đội ngũ kỹ sư, công nhân kỹ thuật giỏi tay nghề, có lương tâm chức nghiệp và kỷ luật, người ta cũng e ngại là không chế ngự được những nguy hiểm không lường của phóng xạ, nên đã đi đến quyêt định từ bỏ điện hạt nhân.
Với nhân sự và dân trí như tình trạng hiện nay Việt Nam chúng ta có khả năng làm giỏi hơn nước Đức?
Một đội ngũ “chuyên gia” /công nhân tương tự như ở Vũng Tàu vài năm nữa liệu có đủ điều kiện vận hành nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận?
Những thảm họa phóng xạ nào sẽ tới với chúng ta, khi một mai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận được khởi động?
T.K.T.
Ảnh phụ lục:(từ trên xuống dưới, từ trái qua phải)
Ảnh 1: Dấu hiệu cảnh báo phóng xạ thông thường
Ảnh 2: Dấu hiệu cảnh báo phóng xạ mới
-Tâm sự 'tê lòng' của người báo mất nguồn phóng xạ
TPO - Tối 8/4, tại nhà riêng ở TP Vũng Tàu (Bà Rịa Vũng Tàu), ông Đào Đức Hùng (SN 1961) người làm công tác an toàn sản xuất tại nhà máy luyện phôi thép Pomina 3, Công ty CP Thép Pomina tại KCN Phú Mỹ I (huyện Tân Thành) đã kể lại toàn bộ vụ việc liên quan đến việc thiết bị chứa nguồn phóng xạ của nhà máy bị mất.
ông Đào Đức HùngMở đầu câu chuyện ông Hùng cho rằng nếu nếu nhà máy có nhà kho chuyên dụng thì đã không xảy ra sự việc này. Sự việc xảy ra bắt đầu từ khoảng đầu tháng 9/2014 trong khi sản xuất đúc phôi thép đã xảy ra tràn thép lỏng làm hư hại một số thiết bị trong đó có thiết bị nguồn phóng xạ.
Sau khi đo nguồn phóng xạ, ông Hùng xác định nguồn phóng xạ đã bị hư khi nguồn bức xạ cao. Thiết bị chứa nguồn phóng xạ sau đó được tháo ra cất vào trong kho chứa vật tư. Tuy nhiên, các công nhân viên làm việc tại đây phản đối vì sợ nguy hiểm.
Ngày 30/9 ông Hùng làm tờ trình đề nghị ông Thanh tổ trưởng thiết bị, ông Khang phó giám đốc sản xuất đề nghị công ty mua chì về bọc nguồn chứa phóng xạ để đảm bảo an toàn. Nhưng chờ lâu không thấy chì về, công nhân phản ứng. Ông Hùng cho thiết bị phóng xạ vào một thùng gỗ đưa ra để bên ngoài khu vực vắng người.
Ông Hùng cho biết hàng ngày vẫn ra kiểm tra, nhưng đến ngày 17/11 thì phát hiện thiết bị chứa nguồn phóng xạ đã biến mất nên đã đề nghị công ty phối hợp tìm kiếm tuy nhiên phía công ty không có động tĩnh gì.
Đầu tháng 3/2015 ông Hùng đưa đơn xin nghỉ việc nhưng không được công ty giải quyết. Ngày 1/4, ông Hùng nghỉ việc thì ngày hôm sau công an mời làm việc về việc thiết bị phóng xạ bị mất.
Nói về vụ việc để mất nguồn phóng xạ, ông Hùng nhìn nhận: “Trước hết là trách nhiệm của tôi. Nhưng nếu tôi là người không có đạo đức, lương tâm thì tôi đã không rời thiết bị ra khỏi nhà kho. Nhưng rồi lại để xảy ra hậu quả quá lớn. Tôi suy nghĩ sức khỏe của một nhóm người này, nhưng rồi lại để nguy cơ ảnh hưởng lớn ra ngoài xã hội, tôi rất áy náy. Lương tâm tôi không thể thanh thản khi chưa tìm ra thiết bị phóng xạ”.
Tuy nhiên ông Hùng cũng khẳng định mình đã làm đúng trách nhiệm khi đã báo vụ việc từ nhiều tháng trước, ngay sau khi phát hiện thiết bị phóng xạ bị mất. Còn vì sao từ thời điểm biết thiết bị bị mất cho đến khi công ty báo cho cơ quan chức năng là gần 5 tháng thì đây là trách nhiệm của công ty.
Phóng xạ bị thất lạc: Nhờ các tỉnh vào cuộc tìm kiếm
-Lơ là quản lý nguồn phóng xạ: Trộm cắp, bán đồng nát
Nguồn phóng xạ thất lạc đang ở bãi rác?
Tìm kiếm nguồn phóng xạ thất lạc ở... vựa ve chai
Thất lạc nguồn phóng xạ ở Bà Rịa - Vũng Tàu: Rất nguy hiểm
-Vụ thất lạc nguồn phóng xạ ở Vũng Tàu: Ráo riết tìm trong bãi rác
Ngày 7.4 - ngày thứ 2 tìm kiếm thiết bị phóng xạ bị thất lạc - tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã huy động lực lượng lớn với các thiết bị hiện đại tìm kiếm nguồn phóng xạ bị thất lạc tại bãi rác Tóc Tiên (H.Tân Thành), nhưng vẫn chưa đem lại kết quả. Phạm vi tìm kiếm nguồn phóng xạ tiếp tục được mở rộng ra các vựa ve chai tại TPHCM, Đồng Nai, Bình Dương.
Truy tìm trong bãi rác theo tin báo của người dân
Sáng 7.4, ông Mai Thanh Quang - GĐ Sở KHCN tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu - cho biết: Sở KHCN nhận được tin báo của anh Trần Văn Toàn (nhân viên xử lý rác thải của Cty Kbec Vina) từ đường dây nóng. Anh Toàn cho hay, khoảng thời điểm từ tháng 5 - tháng 7.2014, tại bãi rác của Cty, anh Toàn phát hiện một vật thể giống với vật thể hiện nay đang đăng thông tin tìm kiếm. Theo miêu tả của anh Toàn thì vật thể mà anh nhìn thấy có hình trụ, trên đầu có gắn chốt màu vàng, thân màu trắng bạc, có biểu tượng màu vàng trên thân. Vụ việc được anh báo cho CA xã Tóc Tiên, H.Tân Thành. Sau đó, CA xã Tóc Tiên có cử lực lượng tới nhưng không thấy xử lý nên nhiều ngày sau anh đã quẳng xuống đống rác.
Trong ngày 7.4, ba tổ công tác tìm kiếm đã được huy động để nhanh chóng tìm ra nguồn phóng xạ. Ngoài tìm kiếm tại Vũng Tàu, các cơ quan cũng mở rộng tìm kiếm đến các vựa ve chai tại địa bàn như TPHCM, Đồng Nai, Bình Dương… Thiết bị dò tìm phóng xạ hạt nhân hiện đại cũng được bổ sung để tìm kiếm. Chiều 7.4, các ngành chức năng liên quan đã đến nhà máy xử lý rác thải Kbec Vina (xã Tóc Tiên, H.Tân Thành) để tìm kiếm nguồn phóng xạ bị thất lạc theo tin báo của người dân. Theo người nhặt rác tại đây, nếu rác từ thời điểm tháng 5 - tháng 7.2014 đổ tại đây thì đã bị vùi sâu khoảng 10 - 20m. Như vậy muốn kiểm tra thiết bị anh Toàn thông báo thì phải đào sâu xuống khu vực lấp rác khoảng 10 - 20m. Ông Dương Trọng Phương - Phó CA xã Tóc Tiên - cho biết: Khoảng tháng 6.2014, CA xã có nhận được tin báo từ nhà máy rác Kbec Vina phát hiện một vật thể lạ. Tôi xuống hiện trường và thấy, kích thước vật thể dài 60cm, đường kính 10cm, trọng lượng khoảng 7 - 8kg màu trắng bạc, trên đầu bị lõm vào, thân hình trụ, không có ký hiệu màu vàng hay bất cứ ký hiệu nào nguy hiểm. Nghi là bom mìn nên đã báo cho Huyện đội, tuy nhiên không thấy ai đến xử lý. Sau đó thì vật thể nêu trên do người báo tin tự xử lý.
Cty đã tự ý tháo thiết bị mà không xin phép?
Ông Vương Hữu Tấn - Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân - cho biết: Từ sau khi vụ việc mất nguồn phóng xạ tại TPHCM thì Cục An toàn bức xạ và hạt nhân đã có kiến nghị, trong đó yêu cầu các nguồn phóng xạ di động có hoạt động lớn sử dụng trong chụp ảnh phóng xạ công nghiệp và khi vận chuyển phải có hệ thống giám sát an ninh. Trong bất kỳ tình huống nào cơ quan quản lý đều biết được nguồn phóng xạ trên đang ở vị trí nào. Ông Tấn cũng cho biết: Đối với một quy trình trước khi nhập nguồn phóng xạ đưa vào sử dụng phải có giấy phép, nếu không sử dụng cũng phải có giấy phép để đưa vào kho lưu giữ. Trong trường hợp tháo ra để sửa chữa, phải thông báo cho bên quản lý biết, và xem xét xem họ có chứng chỉ tháo lắp hay không. Nếu hết hạn sử dụng và muốn thay thế nguồn khác, thậm chí muốn vứt bỏ cũng phải có giấy phép.
Như vậy, Nhà máy luyện phôi thép - Chi nhánh Cty CP thép Pomina, huyện Tân Thành (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) đã không xác định có nhập hay không nhập vào kho, dẫn đến hậu quả mất thiết bị lúc nào không hay biết. Theo báo cáo của Nhà máy luyện phôi thép - Chi nhánh Cty CP thép Pomina, thì trong nhà máy có 5 nguồn phóng xạ trên dây chuyền sản xuất. Tháng 1.2015, có một nguồn phóng xạ gặp sự cố, phải tháo dỡ cất đi chờ thay thế thiết bị mới. Pomina 3 không biết sau khi tháo nguồn phóng xạ Co-60 ra có cất vào kho hay mất lúc nào thì không rõ. Bởi qua kiểm tra thì không có biên bản tháo dỡ hay chứng từ xuất, nhập kho lưu trữ nguồn phóng xạ này. Cho đến ngày 25.3, khi bàn giao công việc, tài sản do thay đổi nhân sự phụ trách an toàn bức xạ thì mới phát hiện cục Co-60 biến mất. Lập tức sự việc được báo lên lãnh đạo công ty, song đến ngày 1.4, Cty CP thép Pomina mới trình báo cơ quan chức năng.
(PetroTimes) – Ngày 6/4, Sở Khoa học và Công nghệ (KHCN) tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu thông tin đã xác minh đơn trình báo thất lạc nguồn phóng xạ của Nhà máy luyện phôi thép (Pomina 3 - Chi nhánh Công ty cổ phần thép Pomina).
Thiết bị phóng xạ của Công ty cổ phần thép Pomina bị lạc.
Ngày 2/4, Sở KHCN đã cử đoàn công tác đến làm việc nhưng Pomina 3 chưa sắp xếp và báo cáo giải trình cụ thể sự việc. Ngày hôm sau (3/4), Sở KHCN cùng Phòng An ninh điều tra (PA92), Kỹ thuật Hình sự, Công an huyện Tân Thành đã có buổi làm việc với lãnh đạo của Pomina 3 về sự cố thất lạc nguồn phóng xạ.
Đại diện Pomina 3 báo cáo, ngày 25/3, công ty thực hiện bàn giao công tác quản lý về an toàn bức xạ giữa ông Đào Đức Hùng cho ông Nguyễn Văn Út (tiếp quản công việc của ông Hùng). Nhận hồ sơ xong, ông Út phát hiện mất một nguồn phóng xạ Co-60, hoạt độ 1,58x10 4 TBq, trên dây chuyền sản xuất. Nhà máy thép Pomina 3 có 5 lò đúc và nguồn phóng xạ bị thất lạc nằm ở lò thứ 3.
Ông Hùng đã không giải trình được việc nguồn phóng xạ “đi lạc” và Pomina 3 đã báo cáo tìm kiếm nguồn phóng xạ bị thất lạc trong toàn nhà máy. Đến nay, nguồn phóng xạ nói trên vẫn chưa được tìm thấy.
Sở KHCN đã đề nghị Pomina 3 báo cáo khẩn cấp và giải trình sự việc gửi về Cục An toàn bức xạ và hạt nhân (Bộ Khoa học và Công nghệ) để có cơ sở hỗ trợ tìm kiếm. Pomina 3 phải có trách nhiệm triển khai biện pháp ứng phó sự cố bức xạ tại cơ sở theo quy định của pháp luật.
Tân Phước (tổng hợp)
